Πόντιος Πιλᾶτος. Ὁ Πόντιος Πιλᾶτος (ἔτσι ἀναφέρεται στὶς Πράξεις 4,27) γνωστὸς γιὰ τὴν δειλία, τὴν ὑστεροβουλία καὶ τὴν ἀδυναμία μου νὰ ἀντιταχθῇ στὴν Σταύρωση τοῦ Κυρίου εἶναι ὁ μοναδικὸς ἀπὸ τοὺς Ρωμαίους ἐπισήμους ποὺ ἀναφέρεται στὸ Σύμβολον τῆς Πίστεως
Νηστίσιμος ἢ νηστήσιμος; Τὸ Λεξικὸ τῆς Κοινῆς Νεοελληνικῆς τοῦ Ἱδρύματος Τριανταφυλλίδη παραθέτει μόνο τὸν τύπο νηστίσιμος
Εἶναι γνωστὴ ἡ φράση «πράσινα ἄλογα» ποὺ σημαίνει ἀσυναρτησίες, παραλογισμοί. Πολλοὶ πιστεύουν ὅτι εἶναι ἀρχαία, ἀπὸ τὴν φράση: «πράσσειν ἄλογα».
Τὸ ρῆμα «ἐκμυστηρεύομαι» (ἐμπιστεύομαι κάτι μυστικὰ σὲ κάποιον) συνδέεται ἐτυμολογικὰ μὲ τὸ μυστήριο ποὺ παράγεται ἀπὸ τὸ ρῆμα «μυῶ»
Ὀψέποτε. Τὸ ἐπίρρημα ὀψέποτε «στὸ μέλλον, κάποτε», σχηματίζεται ἀπὸ τὸ χρονικὸ ἐπίρρημα ὀψὲ καὶ τὸ ἐπίσης χρονικὸ ἐπίρρημα ποτέ:
Ἡ ἅλως εἶναι ὁ φωτεινὸς δακτύλιος ποὺ σχηματίζεται γύρω ἀπὸ τὸ φεγγάρι καὶ καμμιὰ φορὰ καὶ γύρω ἀπὸ τὸν ἥλιο.
Οἶστρος ἀκολασίας. Ἀπὸ τὸ τροπάριο τῆς Κασσιανῆς ἀνθολογήσαμε τὴν δίλεξη αὐτὴ φράση. Ἡ Ἁγία Κασσιανὴ ἔγραψε τὸ γνωστὸ σὲ ὅλους μας τροπάριο ποὺ ψάλλεται τὴν Μεγάλη Τρίτη.
Οἱ φίλοι τῶν θαλασσίων ἀθλημάτων σίγουρα ἀγαποῦν τὴν ἀνεμηλασία, τὸν ἀγῶνα ταχύτητας μὲ τὸ ἀνεμήλατο, τὴν στενόμακρη ἱστιοσανίδα μὲ τὶς μυτερὲς ἄκρες καὶ ἱστίο.
Δυστοπία εἶναι κάθε φανταστική, ἐφιαλτικὴ ἢ παρηκμασμένη μορφὴ κοινωνίας, συνήθως τοῦ ἐγγὺς μέλλοντος, ὅπως περιγράφεται σὲ λογοτεχνικὰ κυρίως ἔργα: Ἡ πιὸ γνωστὴ δυστοπία περιγράφεται στὸ μυθιστόρημα «1984» τοῦ Ὄργουελ
Δόλιχος ἦταν ἀγώνισμα δρόμου ἀντοχῆς περίπου πέντε χιλιομέτρων. Συνεκδοχικὰ εἶναι ὁ μακρὺς δρόμος γεμᾶτος δυσκολίες καὶ ἐμπόδια: Τὸ ἔθνος ξεπέρασε τὴν κρίση καὶ ἐξῆλθε κραταιὸ ἀπὸ αὐτὸν τὸν δόλιχο
Οἴηση εἶναι ἡ ἔπαρση, ἡ ἀλαζονεία, ἡ ξιπασιά: Συμπεριφέρεται μὲ οἴηση. Ἐπιδεικνύει τέτοια οἴηση ποὺ γίνεται ἀντιπαθητικός.
Κάλλιο λάχανα μὲ γέλια παρὰ ζάχαρη μὲ γκρίνια. Ἡ παροιμία αὐτὴ ἐκφράζει τὴν ἀξία ποὺ ἔχει νὰ μοιράζεται κανεὶς λίγα μὲ ἀγαπημένα του πρόσωπα, παρὰ νὰ ἔχῃ πολλὰ καὶ νὰ τὰ μοιράζεται μὲ μίζερους καὶ τοξικοὺς ἀνθρώπους.
Ἡ φιλοπατρία καὶ τὰ συνώνυμά της, ὁ πατριωτισμὸς καὶ ὁ ἐθνισμὸς εἶναι ἡ ἀνιδιοτελής, ἡ πηγαία ἀγάπη τοῦ ἀνθρώπου γιὰ τὴν πατρίδα του ποὺ γεννιέται στὴν ψυχή του..
Ὁρισμένοι συγγραφεῖς βάζουν παρισπωμένη στὰ οὐδέτερα παροξύτονα σὲ –ι· γράφουν ἐπὶ παραδείγματι: ψαλτῆρι, τραγοῦδι.
Αἰόλος εἶναι ὁ γρήγορος, ὁ ὁρμητικός. Ὁ Προμηθέας ὀνομαζόταν αἰολόμητις, ἤτοι πολυμήχανος (αἰόλος+μῆτις «σχέδιο»). Αἴλουρος ἦταν ἡ ἀγριόγατα·
Συνεφέλκεται.
Σπάνια λέξη.
Συνεφέλκεται σημαίνει προκύπτει ἀναγκαστικά.
Ὁρισμένοι, παλαιότεροι κυρίως, συγγραφεῖς γράφουν τὴ Ρωσία μὲ διπλὸ σῖγμα. Ποιό εἶναι τὸ σωστό; Ρωσία ἢ Ρωσσία; Ὁ Μέγας Φώτιος τὸ 860 ἔγραψε δύο ἀξιόλογες ὁμιλίες «Ἐπὶ τῇ ἐπελεύσει τῶν Ρῶς». Ρῶς ἀποκαλοῦν τοὺς Ρώσους οἱ βυζαντινοὶ συγγραφεῖς.
Σχολάζων ἢ Ἐφησυχάζων Ἀρχιερέας: Καλεῖται ὁ μητροπολίτης, ὁ ὁποῖος παραιτεῖται οἰκειοθελῶς
Εὐρείας χρήσεως εἶναι οἱ μαρκαδόροι ἐπισήμανσης μὲ τοὺς ὁποίους φωτοσκιάζουμε τὶς λέξεις ποὺ θέλουμε νὰ τὶς ξεχωρίσουμε ὡς ἄξιες ἰδιαιτέρας προσοχῆς
Πολλοῦ γε καὶ δή. Ἡ φράση σημαίνει καὶ πολὺ περισσότερο μάλιστα: Οἱ περιβόητες «δομὲς» ποὺ ὑποτίθεται θὰ ἔκλειναν, «πολλοῦ γε καὶ δὴ» ζοῦν καὶ βασιλεύουν καὶ τὴν Ἑλλάδα κυριεύουν
Ἀποκαραδοκία (ἀπὸ + κάρα + δοκῶ) εἶναι ἡ ἐναγώνια καὶ ἔνθερμη προσδοκία. Ἀπαντᾶται στὶς ἐπιστολὲς τοῦ Ἀποστόλου δύο φορές (Ρωμ. 8,19 καὶ Φιλ. 1,20).
Ὁ οἰωνὸς στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα ἦταν τὸ μαντικὸ πτηνό, δηλαδὴ κάθε μεγαλόσωμο ἁρπακτικὸ σαρκοφάγο πουλὶ ἀπὸ τὸ κρώξιμο καὶ τὸ πέταγμα τοῦ ὁποίου μάντεις μὲ «εἰδικότητα» στὰ πουλιά, οἱ οἰωνοσκόποι («οἱ ἐπ’ οἰωνοῑς ἱερεῖς») ὑποτίθεται ὅτι προφήτευαν τὸ μέλλον
Ἐπὶ τῶν δωμάτων. Ὅταν ὁ Κύριος ἐξέλεξε τοὺς Δώδεκα μαθητὲς Του, τοὺς προέτρψε μεταξὺ ἄλλων νὰ κηρύξουν urbi et orbi ἐκεῖνα ποὺ τοὺς ἔλεγε ἰδιαιτέρως, ἐκεῖνο ποὺ τοὺς ἔλεγε μυστικὰ στὸ ἀφτὶ νὰ τὸ διαλαλήσουν ἀπὸ τὶς ταράτσες πρὸς ὅλους
Σχολάζων ἢ Ἐφησυχάζων Ἀρχιερέας: Καλεῖται ὁ μητροπολίτης, ὁ ὁποῖος παραιτεῖται οἰκειοθελῶς, συνήθως λόγῳ προβλημάτων ὑγείας
Ἡ λέξη τρελός προέρχεται ἀπὸ τὸ μεταγενέστερο τρηρός «ἐλαφρός – ποὺ τρέμει σὰν φτερὸ ἤ ἐλαφρόμυαλος».
ἐκποδὼν Τὸ ἀρχαῖο ἐπίρρημα ἐκποδὼν (ἐκ + ποδῶν) σημαίνει ἔξω ἀπὸ τὰ πόδια τὼν ἄλλων, μακριὰ απο τοὺς ἄλλους. Εἶναι ἐν χρήσει κυρίως στὴν φράση : «θέτω εκποδὼν»,
Ἐπιχαίρω σημαίνει χαίρομαι γιὰ κάτι, ἰδίως γιὰ τὶς συμφορὲς τὼν ἄλλων.
Καταπέτασμα ἦταν τὸ παραπέτασμα τοῦ ναοῦ ποὺ διαχώριζε τὸ ἄδυτο, τὰ «Ἅγια τῶν Ἁγίων» ἀπὸ τὸν κυρίως ναό. Στὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων ἐπιτρεπόταν νὰ μπῇ μόνο μιὰ φορὰ τὸν χρόνο ὁ Ἀρχιερεύς (Ἔξοδος 30,10).
Εἶναι γνωστὴ ἡ φράση «πράσινα ἄλογα» ποὺ σημαίνει ἀσυναρτησίες, παραλογισμοί. Οἱ περισσότεροι πιστεύουν ὅτι εἶναι ἀρχαία· θεωροῦν ὅτι πρόκειται γιὰ παραφθορὰ τοῦ ρητοῦ: «πράσσειν ἄλογα».
Ἡ Παλάμη ἀνάγεται στὴ ρίζα πελ- «ἁπλώνω». Παλάμη εἶναι τὸ χέρι ποὺ ἁπλώνεται, τὸ χέρι ποὺ δρᾶ, ποὺ ἐνεργεῖ. Χρησιμοποιεῖται μετωνυμικῶς γιὰ νὰ δηλώσῃ τὸ τέχνασμα, τὸ ἔξυπνο σχέδιο· ἀπάλαμος εἶναι ὁ ἀμήχανος. Πέλαγος εἶναι ἡ ἀνοιχτὴ θάλασσα, ἡ θάλασσα ποὺ ἁπλώνεται
Πιθανὸν νὰ ἔχετε ἀκούσει τὴ φράση «ἄι στὸν κόρακα». Προέρχεται ἀπὸ τὴν ἀρχαία φράση «ἔρρε ἐς κόρακας», δηλαδὴ γκρεμοτσακίσου ἀπ΄ ἐμπρός μου. Ὑπῆρχε καὶ ἡ παρόμοια ὕβρις «βάλλ’ ἐς κόρακας», ἤτοι στὴν ὀργὴ τοῦ Θεοῦ.
Καταπίστευμα εἶναι κάθε τι τὸ ὁποῖο ἐμπιστεύεται κάποιος σὲ ἄλλον: Ἡ Βίβλος ἀποτελεῖ ἕνα πραγματικό καταπίστευμα πνεύματος
Βαυκαλίζω σημαίνει ἀποκοιμίζω ἢ καθησυχάζω κάποιον μὲ ἀπατηλὲς ὑποσχέσεις: