Ἀνακηρύχτηκε ἢ ἀναγορεύτηκε διδάκτωρ; ἁγιοποιήθηκε ἢ ἁγιοκατατάχθηκε; Τὸ ἀναγορεύω χρησιμοποιεῖται γιὰ τὴν ἀπονομὴ τίτλου ἢ ἀξιώματος, τὸ ἀνακηρύσσω σημαίνει ἀνακοινώνω ἐπίσημα τὴν ἀπόφασή μου γιὰ τὴν ἀπονομὴ τίτλου ἢ ἀξιώματος
Άκοῦμε συχνὰ κατὰ τὴν ἀπαγγελία τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως «Πιστεύω εἰς ἕναν Θεόν, πατέρα, Παντοκράτορα». Ἔχουμε τὴν τάση νὰ βάζουμε ἀδιακρίτως τὸ τελικὸ ν σὲ ὅλα τὰ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ ὀνόματα κάτι ποὺ προφανῶς εἶναι λάθος. Ἐν προκειμένῳ τὸ ὀρθὸ εἶναι «Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν…». Τὸ ἕνα εἶναι αἰτιατικὴ τοῦ ἀριθμητικοῦ ἐπιθέτου εἷς καὶ γράφεται καὶ λέγεται χωρὶς τελικὸ ν.
Λόγος ἅλατι ἠρτυμένος. Ἀπὸ τὴν Πρὸς Κολασσαεῖς Ἐπιστολὴ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου προέρχεται ἡ φράση «λόγος ἅλατι ἠρτυμένος»: ὁ λόγος ὑμῶν πάντοτε ἐν χάριτι, ἅλατι ἠρτυμένος, εἰδέναι πῶς δεῖ ὑμᾶς ἑνὶ ἑκάστῳ ἀποκρίνεσθαι (4, 6). Τελειώνοντας ὁ Ἀπόστολος τὶς παραινέσεις του πρὸς τοὺς ἀναγνῶστες τῆς ἐπιστολῆς ἀναφέρεται στὶς σχέσεις τῶν χριστιανῶν πρὸς τοὺς ἐκτὸς ἐκκλησίας.
Κτήριο ἢ κτίριο; Οἱ περισσότεροι γράφουν κτίριο μὲ ι. Ἡ γραφὴ αὐτὴ θεωρεῖται ἀναμενόμενη, ἀφοῦ τὸ κτίριο φαίνεται νὰ συνδέεται ἐτυμολογικὰ μὲ τὸ ρῆμα κτίζω. Ὁ Σταματᾶκος στὸ «Λεξικὸν τῆς Νέας Ἑλληνικῆς Γλώσσης» (τ.2, σελ. 1754, ἐκδοτικὸς ὀργανισμὸς «Ὁ Φοῖνιξ», Ἀθῆναι, 1971) προκρίνει τὴ γραφὴ μὲ ι. Στὸ οἰκεῖο λῆμμα ἀξιολογεῖ τὸ κτήριο ὡς ἥττονα ὀρθὸ τύπο τοῦ κτιρίου. Ὁ Δημητρᾶκος στὸ «Μέγα Λεξικὸν ὅλης τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσης»,
«Ἡ γραβάτα στιγματίζει τὸ ντύσιμο τοῦ ἄνδρα» ἀκούσαμε σὲ ραδιοφωνικὴ ἐκπομπή. Τὸ ρῆμα στιγματίζω σημαίνει «προξενῶ στίγματα»: ὁ ἥλιος στιγματίζει τὸ πρόσωπο. Συνηθέστερη εἶναι ἡ μεταφορικὴ χρήση: σύσσωμος ὁ ἀθλητικὸς Τύπος στιγμάτισε τὰ ἐπεισόδια στὸ ντέρμπι τῶν δύο αἰωνίων ἀντιπάλων, ποὺ θὰ πῇ: τὰ καταδίκασε αὐστηρά.
Ὁρισμένοι συγγραφεῖς γράφουν: ἡ πόλι, ἡ ἔναρξι, ἡ προτίμησι, ἡ ἀναχώρησι, ἡ ἀντιπροσώπευσι. Πρόκειται γιὰ τὰ παλιὰ τριτόκλιτα τῆς ἀρχαίας καὶ τῆς καθαρεύουσας: ἡ πόλις, ἡ ἔναρξις, ἡ προτίμησις κ.ο.κ.
Κυρηναῖος. Ἀνεβαίνοντας ὁ Κύριος στὸν φρικτὸ Γολγοθᾶ ἐξαντλημένος ἀπὸ τὰ φραγγελώματα, τοὺς ἐμπτυσμούς, τὰ ραπίσματα, τὸν ἀκάνθινο στέφανο, τὴν πεῖνα, τὴν δίψα καταρρέει. Κανεὶς Ἑβραῖος δὲν θέλει νὰ ἄρη τὸν Σταυρὸ τοῦ Κυρίου ἵνα μὴ μιανθῇ
Καμμένος ἢ καμμένος; Οἱ περισσότεροι γράφουν καμμένος μὲ δύο μ. Ἔχουν δίκιο; Ὄχι! Μὲ δύο μ γράφονται οἱ μετοχὲς τοῦ μεσοπαθητικοῦ Παρακείμενου τῶν χειλικόληκτων ρημάτων, ἤτοι οἱ μετοχές ρημάτων ποὺ ἔχουν ὡς χαρακτῆρα στὸ θέμα τους τὰ π, β, φ, πτ γράφονται μὲ δυο μ:
Συχνὰ γράφεται «τὸ κυβερνὸν κόμμα». Ἡ μετοχὴ κυβερνῶν μὲ ω καὶ ὄχι μὲ ο εἶναι μετοχὴ τοῦ ρήματος κυβερνῶ (καὶ κυβερνάω). Τὸ ρῆμα κυβερνῶ εἶναι ἀρχαῖο ρῆμα, συνηρημένο τῆς πρώτης τάξεως καὶ ἡ ἀρχική του σημασία ἦταν «ὁδηγῶ πλοῖο».
Μοῦ ἔσκαψε τὸν λάκκο/ Ὅποιος σκάβει τὸν λάκκο τοῦ ἄλλου πέφτει ὁ ἴδιος μέσα. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι οἱ περισσότερες φράσεις ποὺ χρησιμοποιοῦμε ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ γραμματεία εἶναι λόγιες. Ὑπάρχουν ὅμως καὶ λαΐκότροπες ἐκφράσεις ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὴν βιβλικὴ ἑλληνικὴ ποὺ δὲν ὑποψιαζόμαστε τὴν προέλευσή τους, ὅπως ἔφαγα τὸ καταπέτασμα. Τὸ κοινόλεκτον «μοῦ ἔσκαψε τὸν λάκκο» ἢ ἡ παραλλαγή του
Ἀπὸ τὴν προσευχὴ τοῦ Κυρίου στὴ Γεσθημανὴ προέρχεται ἡ γνωστὴ βιβλικὴ ρήση «ἤγγικεν ἡ ὥρα»· τότε ἔρχεται πρὸς τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ καὶ λέγει αὐτοῖς· Καθεύδετε τὸ λοιπὸν καὶ ἀναπαύεσθε! ἰδοὺ ἤγγικεν ἡ ὥρα καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου παραδίδοται εἰς χεῖρας ἁμαρτωλῶν.
Βρῶμα ἢ βρόμα; Ὁ καθηγητὴς Γ. Μπαμπινιώτης γράφει βρόμα, παράγωγο τοῦ βρομῶ, τὸ ὁποῖο παράγεται ἀπὸ τὸ βρόμος καὶ αὐτὸ ἀπὸ τὸ ρῆμα βρέμω. Ἡ σωστή τους γραφὴ εἶναι μὲ ο, θεωρεῖ ὁ καθηγητής . Ἡ σημασιολογικὴ μεταβολὴ «θορυβῶ»→«μυρίζω ἄσχημα» ὀφείλεται στὸ γεγονὸς ὅτι ὁρισμένοι χαρακτηριστικοὶ κρότοι χαρακτηρίζονται ἀπὸ δυσοσμία.