Συγκεντρωμένοι ἐδῶ σήμερα τελοῦμε τὸ μνημόσυνο τῶν ἡρώων μαχητῶν τῆς Μάχης τῆς Δοϊράνης. Προσκυνοῦμε τὴν ἱερή τους μνήμη. Προσκυνοῦμε τὶς ἱερὲς σκιές τους ποὺ λάμπρυναν τὸ εἰκονοστάσι τοῦ Γένους. Πότισαν τὸ δέντρο τῆς λευτεριᾶς καὶ αὐτὸ ἀνθεῖ.
Ἡ ὑποχώρηση τοῦ ὀθωμανικοῦ στόλου σήμανε τήν ματαίωση τῶν σχεδίων του γιά τήν καταστροφή τῶν δύο ἑλληνικῶν ναυτικῶν βάσεων στις Σπέτσες καί την Ύδρα καί κατέστησε ἀδύνατο τόν ἀνεφοδιασμό τῶν Τούρκων του Ναυπλίου. Ἔτσι, λίγο ἀργότερα, τό Ναύπλιο πέρασε στά χέρια τῶν Ἑλλήνων.
Ὁ Ἀριστοτέλης στὰ Πολιτικά του παρατηρεῖ ὅτι οἱ ἄνθρωποι ἔχουν τὴν ἔμφυτη ἐπιθυμία νὰ συνυπάρχουν μὲ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους. Στὶς μεταπτωτικὲς ὅμως κοινωνίες αὐτὴ ἡ συνύπαρξη δὲν εἶναι καθόλου αὐτονόητη· ἡ ἰδιοτέλεια, ἡ πλεονεξία, τὸ μῖσος, ἡ ὀργή, ὁ φθόνος ὑποσκάπτουν τὴν εὐταξία.
Ἀπὸ τὴ μάχη ἔμεινε γνωστὴ ἡ φράση «κάνω τσατάλια» (καταστρέφω) ἀπὸ τὸ ὄνομα τοῦ κόλπου τῆς Μικρᾶς Ἀσίας κοντὰ στὸν ὁποῖο ἔγινε ἡ ναυμαχία.
Τὸ θέαμα μοναδικὸ καθὼς φαίνεται ἡ εἴσοδος τοῦ Μεσσηνιακοῦ κόλπου, ὁ ὄρμος τῆς Κορώνης μὲ τὴν ἀμμουδιά της, πλαισιωμένα στὰ δυτικὰ ἀπὸ τὸν Ἀκρίτα καὶ τὴν νησίδα Βενετικὸ καὶ στὰ ἀνατολικὰ ἀπὸ τὸν Ταύγετο.
Τὴν ἐποχὴ τοῦ Ἰουστινιανοῦ τὸν 6ο αἰ. οἱ νόμοι συντάσσονται στὴν ἑλληνικὴ καὶ τὸν 7ο αἰ. ἡ ἑλληνικὴ ἔχει ἐπικρατήσει ὡς ἡ κατεξοχὴν ἐπίσημη γλῶσσα τοῦ κράτους. Στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ παιδεία στηρίχθηκε ἡ πνευματικὴ δημιουργία τοῦ Βυζαντίου. Αὐτὴ ἔδωσε τὰ ἐκφραστικὰ μέσα, γιὰ νὰ ἀποδώσει ἡ χριστιανικὴ διδασκαλία τὰ δικά της νοήματα καὶ τὶς δικές της ἀλήθειες.
Καὶ στοὺς ἄλλους τομεῖς τοῦ πνευματικοῦ μας πολιτισμοῦ, ἰδιαίτερα ὅμως στὴ σφαίρα τῆς Φιλοσοφίας, ἡ Παιδεία μας -πρέπει νὰ τὸ ὁμολογήσομε- πάσχει ἀπὸ ἕνα εἶδος πρεσβυωπίας: στέκεται προσηλωμένη στὰ πολὺ μακρινά, στοὺς κλασσικοὺς χρόνους τῆς Ἑλληνικῆς ἀρχαιότητας, καὶ τὰ κοντινὰ δὲν τὰ βλέπει, οὔτε τὰ λογαριάζει.
Εἶναι πολλά τα γεγονότα ποὺ μὲ ὠθοῦν νὰ πιστέψω ὅτι θεϊκὸ χέρι ἐπεμβαίνει συχνὰ στὶς ἀνθρώπινες ὑποθέσεις, διότι πῶς ἀλλιῶς ἐξηγεῖται ὅτι ἡ ἥττα τῶν Περσῶν στὴ Μυκάλη συνέβη τὴν ἴδια ἀκριβῶς μέρα μὲ τὴν πανωλεθρία τους στὶς Πλαταιές …
Ἐγεννήθη καὶ ἐξετράφη εἰς τὴν φωλεὰν τῶν ἀετῶν τῆς Ἠπείρου, τέκνον τῆς ἐνδόξου ἤδη φάρας τῶν Μποτσαραίων, ἀναγόντων τὴν καταγωγήν των εἰς ὑπερηφάνους πολεμιστὰς τῆς στρατιᾶς τοῦ Σκεντέρμπεη …
Ἡ Ὀρθόδοξη Ἀνατολὴ μένοντας πιστή, παρὰ τὶς ἱστορικὲς περιπέτειές της (ἀραβοκρατία, λατινοκρατία, τουρκοκρατία) στὴν ἀρχαία ἐκκλησιαστικὴ παράδοση, ἔγινε μετὰ τὸ σχίσμα ὁ κύριος κατακτητικὸς στόχος τῆς Δύσεως, καὶ κυρίως τῆς Παλαιᾶς Ρώμης.
Τὰ περὶ τοῦ Καποδίστρια στοιχεῖα, ἐκ τῶν ὁποίων δύναται νὰ πλασθῆ ἡ εἰκὼν τῆς μεγάλης μορφῆς του, εἶναι διάχυτα καὶ εἰς τοὺς δώδεκα τόμους τοῦ ἔργου τούτου. Ἀπὸ τότε ποὺ ἔσυρε πρῶτος τὸν χορὸν εἰς τὴν Λευκάδα, μὲ τοὺς ἀρχηγοὺς τῶν παλληκαριῶν τῆς Ἑλλάδος …
Δὲν εἶναι εὔκολο νὰ μιλήσει κανεὶς γιὰ λειτουργικὸ ἦθος, χωρὶς νὰ ἀναφερθεῖ στὸν Παπαδιαμάντη. Οἱ ἀγρυπνίες, οἱ θεῖες Λειτουργίες καὶ γενικότερα ἡ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας προσδιόριζαν ὁλόκληρη τὴ ζωή του. Μαζὶ μὲ τοὺς ἥρωες τῶν διηγημάτων του «ἠσθάνετο ἀνέκφραστον χαρὰν καὶ γλύκαν εἰς τὰ σωθικά του» …
