Τήν Κυριακή τό πρωί, μετά τήν πρώτη δοξολογία στήν παλιά μονή τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ, λαός καί στρατός ἔψαλαν τό «Χριστός Ἀνέστη» στούς Ἁγίους Πάντες καί ἄς ἦταν παραμονές Χριστουγέννων. Ἕνας μεγάλος χορός ἀγκάλιασε ντόπιους καί ἐλευθερωτές.
Στὰ λημέρια τῆς ΕΟΚΑ, στὰ Σπήλια, 250 Βρετανοὶ περικύκλωσαν τὸ σημεῖο, προκειμένου νὰ συλλάβουν τὸν στρατηγὸ τῆς ὀργάνωσης, Γεώργιο Γρίβα. Ὡστόσο, ὁ Γρίβας μαζὶ μὲ τὸν Αὐξεντίου καὶ ἀκόμη 18 ἀντάρτες,ἔστησαν μία παγίδα θανάτου στοὺς Βρετανοὺς μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἀλληλοεξοντωθοῦν, ἐνῶ οἱ ἀγωνιστὲς γλιστροῦσαν μέσα ἀπὸ τὰ χέρια τους ἐλεύθεροι.
Η σημαντικότερη ήττα του Τουρκικού στόλου στον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο. Η πρώτη από τις δύο κορυφαίες μάχες μεταξύ του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού και του Οθωμανικού Στόλου κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο, η οποία πραγματοποιήθηκε στην έξοδο των στενών των Δαρδανελλίων (ή Ελλησπόντου).
Καί πάλι ὡς πρός τήν προσφορά τῆς µονῆς στό γένος καί στά γράµµατα µποροῦµε νά ἀναφέρουµε ὅτι ὑπῆρξε σπουδαῖο πνευµατικό κέντρο τῆς περιοχῆς.17 Αὐτό βεβαιώνεται ἀπό τήν λειτουργία στήν µονή σπουδαίας βιβλιοθήκης µέ σπάνια χειρόγραφα τοῦ 12ου αἰῶνος ἐκ τῶν ὁποίων κάποια φυλάσσονται στήν Ἐθνική Βιβλιοθήκη τῆς Ἀθήνας. Τέλος, νά σηµειώσουµε ὅτι στήν Μονή αὐτή λειτούργησε ἀρχικά µιά σχολή πού ἀργότερα µετεξελίχθηκε στήν Δηµητσάνα ἀπό τήν ὁποία ἀποφοίτησαν δεκάδες ἱεραρχῶν καί λογίων πού διέπρεψαν στήν Ἑλλάδα καί στό ἐξωτερικό.
Τὸ 1940 ὅταν κηρύχθηκε ὁ πόλεμος, γύρισα στὸ ὀρεινὸ χωριὸ μοῦ & εἶδα Ἰταλοὺς τῶν μεραρχιῶν Σιένα καὶ Φεράρα ποὺ ὀχύρωναν 15 πολυβολεία στὶς κορυφές του 613 βουνοῦ Κηπαρό μὲ χαρακώματα & ἐφόδια γιὰ νὰ ἀναχαιτίσουν τοὺς Ἕλληνες.
Δεκέμβρης, καὶ στὴν πρωτεύουσα τὸ ψῦχος εἶναι δριμύ. Σφοδρὴ κακοκαιρία πλήττει τὴ Βασιλεύουσα, ἀλλὰ οἱ συνωμότες εἶναι ἀποφασισμένοι. Θὰ αἰφνιδιαστοῦν ὅμως καὶ γιὰ λίγο θὰ διστάσουν, ὅταν θὰ βροῦν τὸ κρεβάτι τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ ἄδειο.
«Η πόλις ηγρύπνησε στολιζομένη. Εορτάζει δε ο ουρανός, αποκατασταθείσης από της νυκτός της γαλήνης και ανατείλαντος εαρινού ηλίου. Οι δρόμοι παρουσιάζουν όψιν λειμώνων ευωδιαζόντων από τας μυρσίνας. Παντού είναι ανηρτημέναι Βυζαντιναί σημαίαι μεταξύ των κυανολεύκων.
Ο στρατιωτικός ηγέτης που διακρίθηκε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον κατά το μεγάλο ξεσηκωμό για τα τακτικά και στρατηγικά χαρίσματά του, έδωσε νέα πνοή στον εθνικό αγώνα με τις νίκες του ήταν αναμφίβολα ο Γεώργιος Καραϊσκάκης.
Τό τραγούδι τώρα πιά ἕνας θρῆνος. Τό 1803, εἶναι ἡ χρονιά τῆς συντέλειας. Τό Σούλι μέ τίς τόσες θυσίες καί τούς ἀκόμη περισσότερους ἡρωϊσμούς, πέφτει ὕστερα ἀπό προδοσία.
Μ’ όλο που τότε ήμουν 7 χρονών, θυμούμαι καλά. « Ξύπνα – μου είπε η μάνα μου – ήρθε ο ελληνικός στρατός». Οι αδελφές μου, η Κλεοπάτρα και η Όλγα, έβαζαν την ελληνική σημαία στο παράθυρο του νοντά.
Κάθε φορά που επισκέπτομαι την Αθήνα, νιώθω μιαν ιδιαίτερη συγκίνηση. Σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό το ίδιο αισθάνονται όλοι οι Έλληνες Κύπριοι. Μεγαλώσαμε με το βλέμμα στραμμένο σ’αυτή, ως πρωτεύουσα του ελεύθερου Ελληνικού κράτους, της μητέρας πατρίδας μας, και προς αυτήν συνέκλιναν όλα τα οράματά μας. Αισθανόμασταν και πριν, αισθανόμαστε και σήμερα σιγουριά και ασφάλεια όταν κινούμαστε στους δρόμους της, σε σχέση με την ταραγμένη ιδιαίτερη πατρίδα μας.
Μετά τη λήξη της πρώτης περιόδου του Ελληνοϊταλικού Πολέμου (13 Νοεμβρίου 1940) και την επιτυχή απόκρουση της ιταλικής εισβολής άρχισε η συνεχώς εντεινόμενη ελληνική αντεπίθεση για την απελευθέρωση των πόλεων της Βόρειας Ηπείρου.
