Δημοσιεύσεις ετικέτας «Η ΓΩΝΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ»

Φίλος τοῦ ἱστοχώρου ἀπορεῖ γιατὶ ὁ ρηματικὸς τύπος ἐπόθει γράφεται μὲ ει καὶ ὄχι μὲ η, ὅπως τὸ ἐπωλήθη, τὸ ἐτέθη, τὸ ἀνελήφθη.

Δὲν ὑπῆρχε πλέον οἰκία ὀρθή, δὲν ὑπῆρχε στέγη καὶ ἄσυλον, εἰς ὅλον τὸ ὀροπέδιον ἐκεῖνο, παρὰ τὴν ἀπορρῶγα ἀκτήν…

Διαλάμπω = κατέχω ξεχωριστὴ θέση καὶ συνεκδοχικὰ εἶμαι διακεκριμένος…

Στὴν ὀρθόδοξη παράδοσή μας τὰ μόνα γενέθλια ποὺ ἑορτάζουμε εἶναι τοῦ Χριστοῦ, τῆς Παναγίας καὶ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου. Τὰ τελευταῖα χρόνια ἑορτάζονται τὰ γενέθλια ἑνὸς ἑκάστου κατ΄ ἀπομίμησιν δυτικῶν προτύπων. Στὸν ἑορτάζοντα εὐχόμαστε: «Νὰ τὰ ἑκατοστήσῃς» καὶ τὸ γράφουμε μὲ η. Μᾶς διαφεύγει ὅμως μιὰ λεπτομέρεια…

Τὸν Αἴολο τὸν γνωρίσαμε ἀπὸ τὴν Ὀδύσσεια. Ἦταν βασιλιᾶς τοῦ μυθικοῦ νησιοῦ Αἰολίης, ποὺ ὁ Δίας τὸν εἶχε διορίσει ταμία τῶν ἀνέμων. Εἶχε ἕξι γιούς, τοὺς δυνατοὺς ἀνέμους, καὶ ἕξι κόρες, τοὺς ἤπιους ἀνέμους ἢ αὖρες, ποὺ…

Παρετυμολογία εἶναι ἡ ἐσφαλμένη ἐτυμολογία μιᾶς λέξεως. Ἐπειδὴ ἡ ἐτυμολογία τῶν λέξεων εἶναι δέλεαρ γιὰ τοὺς ὁμιλητές, ἐκεῖνοι ἐτυμολογοῦν τὶς λέξεις σύμφωνα μὲ τὶς προσωπικές τους ἀντιλήψεις μὲ ἀποτέλεσμα νὰ τὶς παρετυμολογοῦν. Ὁ Ἰωάννης ὁ Ἀποκεφαλιστὴς εἶναι στὴν πραγματικότητα….

Γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στὴν πρὸς Γαλάτας ἐπιστολὴ «μικρὰ ζύμη ὅλον τὸ φύραμα ζυμοῖ» (5, 9), δηλαδὴ λίγο προζύμι ζυμώνει ὅλη τὴν μᾶζα.

Ἀκοῦμε συχνὰ: «Φορτώνει τὸ κινητό μου». Εἶναι σωστὴ ἡ πρόταση αὐτή;

You speak Greek, you just don’ t know it. Πρόκειται γιὰ τίτλο βιβλίου ποὺ περιλαμβάνει χιλίαδες ἑλληνικὲς λέξεις ποὺ χρησιμοποιοῦν οἱ ἀγγλόφωνοι καὶ δὲν τὸ γνωρίζουν.

Τὸ ὑγρὸ στοιχεῖο διαδραμάτισε καταλυτικὸ ρόλο στὴν διαμόρφωση τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ μὲ ἀποτέλεσμα ἑκατοντάδες λέξεις νὰ σχετίζωνται μὲ αὐτό

Ποιός δέν ἔχει ἀκούσει τήν παύλεια ρήση «ὁ τεθνεώς δεδικαίωται;».

Λιβανωτὸ εἶναι ἡ κολακεία, τὸ ὑπερβολικὸ ἐγκώμιο σὲ κάποιον.

Ἕνας πιστὸς εὐχήθηκε στὸν μακαριστὸ π. Ἰωὴλ Γιαννακόπουλο:

Συμπεριφέρεται μὲ ἁβρότητα καὶ ἔχει κερδίσει τὴν ἐκτίμηση ὅλων. Εἶναι γνωστὴ ἡ ἑπτανησιώτικη καὶ ἡ γαλατικὴ ἁβρότητα. Διακρινόταν γιὰ τοὺς ἁβροὺς τρόπους του.

Ὅταν βρισκόμαστε σὲ κατάσταση πλήρους σύγχυσης λέμε: «χάσαμε τὰ ἀβγὰ καὶ τὰ πασχάλια». Πασχάλιος εἶναι αὐτὸς ποὺ σχετίζεται μὲ τὸ Πάσχα· τὸ ἐπίθετο οὐσιαστικοποιήθηκε σὲ Πασχάλιον, ὁ πίνακας δηλαδὴ ὅπου σημειώνονται οἱ ἡμερομηνίες τῶν κινητῶν χριστιανικῶν ἑορτῶν..

Ἅγια τῶν ἁγίων. Ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφὴ (Ἔξοδος 26,33) γνωρίζουμε ὅτι τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων βρίσκονταν στὸ ἐσώτερο ἱερὸ τῆς Σκηνῆς τοῦ Μαρτυρίου

Ἡ λέξη «ὕποπτος» προέρχεται ἀπὸ τὸ μέλλοντα τοῦ ρήματος «ὁρῶ» ὑπόψομαι, ἄρα εἶναι αὐτὸν ποὺ βλέπει (ὄψομαι) κάποιος κάτω (ὑπό) ἀπὸ τὰ φρύδια, δηλαδὴ αὐτὸς ποὺ ἀντιμετωπίζεται μὲ καχυποψία ἢ φθόνο

Ἀκοῦμε συχνὰ «μεγάλο πρόβλημα», «μικρὸ πρόβλημα», «σπουδαῖο ζήτημα», «μεγάλο ζήτημα» λὲς καὶ δὲν ὑπάρχουν ἄλλα ἐπίθετα στὰ ἑλληνικὰ γιὰ νὰ συνδυαστοῦν μὲ τὶς λέξεις πρόβλημα καὶ ζήτημα.

Γράφουμε ὄνομα μὲ ὄμικρον, ὅμως ἐπώνυμο μὲ ὠμέγα, ὁμαλὸς μὲ ὄμικρον, ἀνώμαλος μὲ ὠμέγα, ὄροφος ἀλλὰ διώροφο, ὀδύνη ἀλλὰ ἐπώδυνος, ὀρυχεῖο ἀλλὰ μεταλλωρυχεῖο.

Ὅταν προσπαθοῦμε νὰ αὐτοσυγκρατηθοῦμε καὶ νὰ μὴν ἐκστομίσουμε βρισιά, ἀπρεπῆ λόγο ἢ κατηγορία ἐναντίον κάποιου λέμε τὴ φράση: «θοῦ, Κύριε, φυλακὴν τῷ στόματί μου»

Κλασσικὸς ἢ κλασικός; Ἡ λέξη πρωτοεμφανίζεται στὸν Ρωμαϊκὸ χῶρο.

Ὅλοι χρησιμοποιοῦμε ἐπιχείρηματα γιὰ νὰ πείσουμε τὸν συνομιλητή μας γιὰ τὴν ὀρθότητα τῶν ἀπόψεών μας. Ἄλλα ἀπὸ αὐτὰ εἶναι πειστικά, ἄλλα ὄχι.

Ὁρισμένοι γλωσσοδίφες ἀπὸ ὑπερβάλλοντα ζῆλο γιὰ τὴ γλῶσσα μας ἐπιδίδονται σὲ ἕνα κυνήγι λαθῶν ποὺ καὶ νόημα δὲν ἔχει, ἀλλὰ καὶ τὰ λάθη ποὺ ἀνακαλύπτουν δὲν εἶναι πολλὲς φορὲς λάθη.

Ἁμαρτάνω σήμαινε ἀρχικὰ «ἀποτυγχάνω τὸν στόχο μου, ρίχνω τὸ βέλος καὶ δὲν πετυχαίνω τὸν στόχο μου» καὶ ἀργότερα διαπράττω ἠθικὸ παράπτωμα.

Πολυσχιδὴς εἶναι αὐτὸς ποὺ ἐξαπλώνεται σὲ πολλοὺς κλάδους, σὲ πολλὰ πεδία, ὁ πολυδιάστατος, ὁ πολύπλευρος, ὁ πολυμερής, ὁ πολυσύνθετος

Ὅπως τοῦ κανοναρχεῖς, ψέλνει. Ἡ φράση αὐτὴ λέγεται γιὰ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ δὲν ἔχουν δική τους γνώμη, ποὺ δὲν ἀναλαμβάνουν πρωτοβουλίες καὶ ὑπακούουν ἄκριτα: Εἶναι ἄνθρωπος ἄβουλος..

Ὅπως τοῦ κανοναρχεῖς, ψέλνει. Ἡ φράση αὐτὴ λέγεται γιὰ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ δὲν ἔχουν δική τους γνώμη, ποὺ δὲν ἀναλαμβάνουν πρωτοβουλίες καὶ ὑπακούουν ἄκριτα: Εἶναι ἄνθρωπος ἄβουλος..

Πέτρα τοῦ σκανδάλου εἶναι ὁτιδήποτε γίνεται αἰτία νὰ ξεσπάσουν διαμάχες: Ἡ ἀποκάλυψη τῆς ἐφημερίδας ὅτι ἡ Ὑπουργὸς παίρνει ἐπίδομα ἐνοικίου ἀποτέλεσε τὴν πέτρα τοῦ σκανδάλου καὶ ὁδήγησε στὴν ἀποπομπή της ἀπὸ τὴν κυβέρνηση.

Πολλὲς ξένες λέξεις ἔχουμε υἱοθετήσει λόγῳ τῆς εἰσβολῆς τῶν ὑπολογιστῶν στὴν ζωή μας, ὅπως λόγου χάριν κομπιοῦτερ, σόφτγουερ, χάρντγουερ.

Οἱ περισσότεροι ἔχουμε ἀκούσει τὴν φράση «τὴν περνάω κοτσάνι», δηλαδὴ καλοπερνάω.

Ἡ πανάκεια δηλώνει τὴν θεραπεία τῶν πάντων. Στὰ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ πανάκεια ἦταν τὸ  φάρμακο τὸ ὁποῖο πιστευόταν ὅτι γιατρεύει κάθε ἀσθένεια.

Στὸ λειτουργικὸ βιβλίο «Ἱερατικὸν» βρῆκα τὴν λέξη μεσονήστιμος: «Ἕως ὧδε τὰ ἀπὸ τῆς Τετάρτης τῆς Μεσονηστίμου».

Ἀφ΄ἑνὸς ἢ ἀφενός, ἀφ΄ἑτέρου ἢ ἀφετέρου, ἐξ ἀρχῆς ἢ ἐξαρχῆς, καθ΄ἑξῆς ἢ καθεξῆς.