Εἶναι, ὡστόσο, ἀξιοθαύμαστο ὅτι, παρ’ ὅλον ὅτι ὁ ὑμνογράφος ἐξαντλεῖ σχεδὸν τὶς ἀναφορές του στὴν φύση, προκειμένου νὰ ζωντανέψῃ καλύτερα τὴν εἰκόνα τῆς Θεοτόκου στὰ μάτια μας, ὁμολογεῖ ἐν τέλει ὅτι «ῥητορεύουσα οὐ σθένει γλῶσσα, Δέσποινα, ὑμνολογῆσαί σε».
Ὁ ταλαίπωρος πατέρας, ἀφοῦ ἔχει ἐξαντλήσει κάθε ἀνθρώπινη προσπάθεια γιὰ τὴν θεραπεία τοῦ παιδιοῦ του καὶ δὲν ἔχει λάβει ἀπὸ πουθενὰ βοήθεια, ἀπευθύνεται τελευταῖα καὶ στὸν Χριστό, χωρὶς στὸ βάθος νὰ πιστεύῃ ὅτι Ἐκεῖνος μπορεῖ νὰ τὸν βοηθήσῃ: «εἴ τι δύνασαι», τοῦ λέει, ἐὰν μπορῇς ἐσὺ νὰ κάνῃς κάτι, ἐνῶ δὲν μπόρεσαν ὅλοι οἱ προηγούμενοι, οὔτε καὶ οἱ ἴδιοι σου οἱ μαθητές! (Μάρκ, θ’ 19).
Ἀνάμεσα στοὺς πολλοὺς καὶ θαυμαστοὺς χαιρετισμοὺς ποὺ ἀπευθύνει ὁ ὑμνογράφος στὴν Παναγία μας ἕνας ξεχωρίζει ἰδιαιτέρως γιὰ τὸν συμβολισμὸ καὶ τὴν σημασία του: «Χαῖρε, πόλις τοῦ Παμβασιλέως».
Μὲ τὴν φράση αὐτὴν ξεκινοῦν οἱ Γ’ Χαιρετισμοὶ στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο, τὴν Παναγία Μητέρα μας. Ὡς πρὸς τὸ περιεχόμενο, οἱ 12 Οἴκοι ἀπὸ τὸ Ν ἕως τὸ Ω, ἡ Γ’ δηλαδὴ καὶ ἡ Δ’ Στάση τῶν Χαιρετισμῶν, ἀναφέρονται στὸ κοσμοσωτήριο ἔργο τῆς Ἐνσαρκώσεως τοῦ Κυρίου καὶ στὴν μεγάλη βοήθεια ποὺ προσφέρει ἡ Θεοτόκος στὸ ἔργο αὐτό.
Πράγματι, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος κατάφερε νὰ συνενώσῃ στὴν σκέψη καὶ στὸ ἔργο του ὅλη τὴν προηγούμενη πατερικὴ παράδοση, τῶν 14 αἰώνων τῆς Ὀρθοδοξίας μας, καὶ νὰ καταστῆ «πράξεως ὄργανον» καὶ «θεωρίας ἀκρότης». Ἄλλωστε, κατὰ τὴν ἔκφραση ἑνὸς ἄλλου Γρηγορίου (Θεολόγου), «Πρᾶξις ἐπίβασις θεωρίας», δηλαδὴ ἡ πρακτικὴ ἄσκηση ἀποτελεῖ τὴν βάση γιὰ τὴν θε-ωρία, τὴν ἐμπειρία δηλαδὴ καὶ τὴν γνώση τοῦ Θεοῦ.
«Λιμὴν ἡμῖν γενοῦ θαλαττεύσουσι, καὶ ὁρμητήριον, ἐν τῷ πελάγει τῶν θλίψεων καὶ τῶν σκανδάλων πάντων τοῦ πολεμήτορος». Μὲ τὰ λόγια αὐτὰ ἀπευθύνεται ὁ ὑμνογράφος τοῦ Κανόνος τῶν Χαιρετισμῶν στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο (3ο τροπάριο ΣΤ’ ὠδῆς) καὶ τὴν προσκαλεῖ καὶ τὴν παρακαλεῖ νὰ γίνῃ τὸ λιμάνι μας καὶ τὸ ὁρμητήριό μας, τὸ ἀσφαλές μας καταφύγιο στὶς θλίψεις καὶ στὶς συμφορὲς τοῦ βίου μας.
Οἱ «ἀγράμματοι» κατὰ τ’ ἄλλα ἁλιεῖς, μόλις ἄκουσαν τὴν μαρτυρία τοῦ Ἰωάννου καὶ τὴν διασταύρωσαν μὲ αὐτὴν τῶν Γραφῶν, δὲν εἶχαν πλέον καμμία ἀμφιβολία ὅτι βρῆκαν τὸ πρόσωπο ποὺ ποθοῦσαν καὶ μὲ λαχτάρα ἀποζητοῦσαν.
Μέσα στὴν πένθιμη περίοδο τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς προβάλλει ἡ χαρμόσυνη Ἀκολουθία τῶν Χαιρετισμῶν στὴν ὑπεραγία Θεοτόκο.
Σοφία Μπεκρῆ, φιλόλογος – θεολόγος: Ὁ ἄσωτος, ὅμως, τοῦ Εὐαγγελίου διατηροῦσε βαθιὰ μέσα του τὴν ἀνάμνηση τῆς προτέρας ἀρχοντιᾶς. Ἔτσι, ἔκανε τὸ πρῶτο βῆμα μετανοίας: συνειδητοποίησε, στὴν ἐσχάτη πτώση του, τὴν ἀνωτερότητα τοῦ προηγουμένου βίου καὶ ἔνοιωσε καλύτερα τὸν δικό του ξεπεσμό. Ἡ ἀρχὴ εἶχε γίνει….
Γι’ αὐτὸ ἡ τριμερὴς διάταξη τοῦ Τριῳδίου ὁμοιάζει μὲ τὴν ἀντίστοιχη διάκριση τῶν μελῶν τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος. Οἱ τέσσερις πρῶτες Κυριακὲς τοῦ Τριῳδίου- «τὰ ἄκρα»-προετοιμάζουν τὰ βήματά μας γιὰ τὴν ἀνηφορική μας πορεία πρὸς τὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστή-«τόν κορμό»-, ὥστε μετὰ ἀπὸ πέντε Κυριακὲς καὶ διερχόμενοι ἀπὸ τὸν «λαιμό» τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων νὰ περάσωμε στὴν «κεφαλή», στὴν κορύφωση τῶν Παθῶν καὶ στὴν Ἀνάσταση.
Σοφία Μπεκρῆ: Νά, λοιπόν, γιατὶ λέμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία, διὰ τῶν σοφῶν Πατέρων καὶ τῶν ἐμπνευσμένων ὑμνογράφων, δὲν μᾶς ἀφήνει χωρὶς πνευματικὴ τροφή, χωρὶς διδάγματα καὶ μηνύματα γιὰ τὴν σωτηρία μας, ὥστε νὰ μὴν ἔχωμε δικαιολογία ὅτι δὲν γνωρίζομε ἢ ὅτι δὲν βρήκαμε ὁδοδεῖκτες στὴν πορεία μας. Ἀκόμη καὶ ὅταν χωλαίνωμε, ὀλισθαίνωμε καὶ κάποιες φορὲς πέφτωμε ἢ παρεκκλίνωμε, πάλι, μὲ καλὴ προαίρεση..
Σοφία Μπεκρῆ, φιλόλογος – θεολόγος:
Ἡ 9η Φεβρουαρίου, μνήμη τοῦ ἐθνικοῦ μσς ποιητῆ, Διονυσίου Σολωμοῦ, ἔχει ὁριστῆ ὡς Ἡμέρα Ἑλληνικῆς Γλώσσας. Ὅπως κατὰ τὴν ἑορτὴ ἑνὸς Ἁγίου λέμε «μνήμη Ἁγίου, μίμησις Ἁγίου», ἔτσι καὶ κατὰ τὴν ἡμέρα ποὺ καθιερώθηκε νὰ ἑορτάζῃ ἡ γλώσσα μας, ἐὰν θέλωμε πραγματικὰ νὰ τὴν ἑορτάσωμε, ἂς ποῦμε «μνήμη γλώσσας, μίμησις τῶν τρόπων της», καθ’ ὅσον ἡ γλώσσα –καὶ μάλιστα ἡ ἑλληνική, «ἡ μητέρα τῶν γλωσσῶν»- εἶναι φορέας ἀξιῶν, ἰδεωδῶν, προτύπων, ἐν τέλει πολιτισμοῦ, τρόπου καὶ στάσεως ζωῆς.
Ὡς «Ὀρθοδοξίας πρόμαχον», τῆς «Ἐκκλησίας στῦλον καὶ ἑδραίωμα» καὶ τῆς «οἰκουμένης διδάσκαλον», τιμᾶ ἡ Ἐκκλησία μας τὸν Μέγα Φώτιο κάθε χρόνο τὴν 6η Φεβρουαρίου.
Σοφία Μπεκρῆ (φιλόλογος-θεολόγος): Στοὺς κρίσιμους 4ο καὶ 5ο αἰῶνα, παρὰ τὴν λαμπρὴ δράση τῶν τρισμεγίστων φωστήρων καὶ οἰκουμενικῶν διδασκάλων, ἐκδηλώνονταν ἀκραῖες τάσεις: ἀφ’ ἑνὸς μὲν ὑπῆρχαν χριστιανοὶ ποὺ ἀπέφευγαν νὰ μελετήσουν τὰ ἀρχαιοελληνικὰ κείμενα, φοβούμενοι μήπως ἀλλοιωθῆ ἡ πίστη των, ἀφ’ ἑτέρου δὲ «ἑλληνολάτρες» ποὺ θεωροῦσαν τὸν χριστιανισμὸ ὡς ἀπειλὴ γιὰ τὴν ἑλληνομάθειά των.
«Εἰρήνη φίλη, τὸ γλυκὺ καὶ πρᾶγμα καὶ ὄνομα.» Ετσι ἀποκαλεῖ σὲ ἕναν ἀπὸ τοὺς λόγους του ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος τὴν εἰρήνη: φίλη, δηλαδὴ ἀγαπημένη. Καὶ συνεχίζει: «Εἰρήνη φίλη, τὸ ἐμὸν μελέτημα καὶ καλλώπισμα.» Ἀποκαλεῖ ἑπομένως τὴν εἰρήνη ὄχι μόνον ἀγαπημένη ἀλλὰ καὶ στολίδι καὶ φροντίδα.
«Οὐδεὶς ἀχαριστώτερος τοῦ εὐεργετηθέντος» καὶ μάλιστα «οὐδεὶς ἀσφαλέστερος ἐχθρὸς τοῦ εὐεργετηθέντος», ἔλεγαν οἱ σοφοί μας πρόγονοι, γιὰ νὰ ψέξουν τὸ πάθος τῆς ἀχαριστίας καὶ νὰ τονίσουν τὴν τάση τοῦ εὐεργετημένου νὰ διακόπτει, κάποτε, κάθε ἐπικοινωνία μὲ τὸν εὐεργέτη του, προκειμένου νὰ μὴν χρειαστῆ νὰ πῆ εὐχαριστῶ καὶ νὰ ἐκφράσῃ τὴν εὐγνωμοσύνη του, νὰ φτάνῃ δὲ στὸ σημεῖο ἀκόμη καὶ νὰ τὸν ἐχθρεύεται γιὰ τὴν ἀνωτερότητά του!
Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ὁ μήνας Ἰανουάριος κοσμεῖται ἀπὸ πολλὲς καὶ ἐξέχουσες μορφὲς Ἁγίων, ἀνάμεσα στὶς ὁποῖες ξεχωριστὴ θέση κατέχει ὁ «θεοφόρος» Ἀντώνιος, «τῶν ἀσκητῶν ἡ δόξα καὶ μοναζόντων τὸ καύχημα»…..
Οἱ Καταβασίες τῆς Ὑπαπαντῆς εἶναι πoίημα τoῦ Ἁγίoυ Κoσμᾶ τοῦ Μελωδοῦ, Ἐπισκόπoυ Мαϊoυμᾶ, καὶ ψάλλoνται ἀπὸ τὶς 15 Ἰανoυαρίoυ μέχρι τὴν ἀπόδοση τῆς ἑορτῆς, στὶς 9 Фεβρoυαρίoυ. Στὸ παρὸν ἄρθρο θὰ ἐπιχειρήσωμε μιὰ προσέγγιση τῶν ὑπερόχων αὐτῶν ὕμνων, ἐμβαθύνοντας στὸ θεολογικό των περιεχόμενο, μὲ ὄχημα τὴν θαυμάσια ἑλληνική μας γλῶσσα, τὴν θεραπαινίδα τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ.
«Τὸν ἔνσαρκον λύχνον καὶ πρόδρομον τοῦ Σωτῆρος», «τὸν φίλον τοῦ Νυμφίου» καὶ Βαπτιστὴ τοῦ Κυρίου μας τιμάει ἡ Ἐκκλησία μας τὴν 7η Ἰανουαρίου, «ὅτι κατηξιώθη καὶ ἐν ῥείθροις βαπτίσαι τὸν κηρυττόμενον».
Στὸ παρὸν ἄρθρο θὰ ἀναφερθοῦμε στὸ περιεχόμενο τῶν Εὐχῶν τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ, ὥστε μὲ τὴν κατανόησή των νὰ προσεγγίσωμε καλύτερα τὰ σωτήρια νοήματά των γιὰ τὸ μυστήριο τῆς θείας οἰκονομίας γενικῶς καὶ εἰδικώτερα γιὰ τὴν Ἐνανθρώπηση καὶ τὴν Ἐπιφάνεια τοῦ Κυρίου μας.
Η τελετή του Αγιασμού είναι μια ιεροπρεπής Ακολουθία της Εκκλησίας μας, που συμπεριλαμβάνει ευχές και αναγνώσματα, ώστε το απλό ύδωρ να εμπλουτιστή από την κατερχόμενη Χάρη του Αγίου Πνεύματος και να αποκτήση ιαματικές ιδιότητες, αφʹ ενός προς ευλογία του πιστού και ενίσχυση κάθε αγαθής ενέργειας, αφʹ ετέρου προς αποτροπή κάθε εναντίας δυνάμεως.
Ἡ Περιτομή τοῦ Κυρίου μας, τὴν ὀγδόη ἡμέρα ἀπὸ τῆς Γεννήσεώς Του, ὅπως καὶ ἡ Ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ Λόγου ἐντάσσονται στὸ σχέδιο τῆς θείας οἰκονομίας, ποὺ ἀποσκοπεῖ στὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ἀκόμη καὶ τὸ ὄνομα Ἰησοῦς ποὺ ἔλαβε ὁ Χριστὸς κατὰ τὴν Περιτομὴ σημαίνει «Σωτήρ», ἡ δὲ ὀγδόη ἡμέρα ἀποτελεῖ «τύπο τοῦ μέλλοντος αἰῶνος».
Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ εἶναι, ὡς γνωστόν, θεμελιωμένη πάνω στὰ αἵματα τῶν μαρτύρων. Πρωτόαθλος καὶ πρωτοχορευτὴς στὸν ἀτελείωτο αὐτὸν χορὸ ὑπῆρξε ὁ Πρωτομάρτυρας καὶ Ἀρχιδιάκονος Στέφανος, τὴν μνήμη τοῦ ὁποίου τιμάει ἡ Ἐκκλησία μας δύο φορὲς τὸν χρόνο, στὶς 2 Αὐγούστου (Ἀνακομιδὴ λειψάνων) καὶ στὶς 27 Δεκεμβρίου,…..
οι υμνογράφοι της Εκκλησίας μας… απορούν και εξίστανται, χωρίς να μπορούν να περιγράψουν και να εννοήσουν πώς “ὁ ἄναρχος ἄρχεται καὶ ὁ Λόγος σαρκοῦται”, πώς “ὁ Βασιλεὺς τῶν αἰώνων νῦν παιδίον ἐτέχθη” (Στιχ. τῶν Ἀποστίχων ΚΗʹ Δεκεμβρίου), πώς “ὁ ἐν κόλποις τοῦ Πατρός” βρίσκεται τώρα “ἐν ἀγκάλαις τῆς μητρός” (Κάθισμα ΚΕʹ τοῦ μηνός)…
«Χαίροις ὁ νοῦς ὁ χρυσόμορφος, χελιδὼν ἡ χρυσόστομος, ῥεῖθρον χρυσοειδέστατον, προχέον τὰ νάματα», ψάλλει ἡ Ἐκκλησία μας, διὰ στόματος τοῦ ἐξόχου ποιητοῦ-ὑμνογράφου, σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ Στιχηρὰ τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, τὴν 13η Νοεμβρίου.
Γιὰ τὰ ἡρωϊκὰ κατορθώματα τῶν ἀγωνιστῶν μας στὸν πόλεμο τοῦ ’40 ἔχει χρησιμοποιηθῇ ὁ ὅρος ἐποποιΐα. Ὄχι ἀτυχῶς. Πῶς ἀλλοιῶς θὰ μποροῦσε νὰ χαρακτηρίσῃ κανεὶς τὰ ἀνδραγαθήματα τῶν Ἑλλήνων στὸν ἑλληνοϊταλικὸ πόλεμο ἀλλὰ καὶ μετά, στὴν γερμανικὴ ἀντίσταση, παρὰ ὡς ἔργα μεγάλα καὶ θαυμαστά, ποὺ ξεπερνοῦν πράγματι τὴν σφαῖρα τῆς λογικῆς…
Ἕνα τέτοιο ἀπολωλὸς εἶναι καὶ ὁ δαιμονισμένος Γαδαρηνὸς τοῦ Εὐαγγελίου, ὁ ὁποῖος εἶχε πιαστῆ στὰ δίχτυα τοῦ πονηροῦ «ἐκ χρόνων ἱκανῶν» καὶ ἔκτοτε «ἱμάτιον οὐκ ἐνεδιδύσκετο καὶ ἐν οἰκίᾳ οὐκ ἔμενεν, ἀλλ’ ἐν τοῖς μνήμασιν.» (Λουκ., η’ 27) Ἔτσι, γυμνὸ καὶ ἄοικο καταντάει τὸν ἄνθρωπο τὸ δαιμόνιο…
Ὁ Κύριός μας, ἔχοντας πλέον ξεκινήσει τὴν ἐπίγεια δράση Του, πορεύεται μὲ τοὺς μαθητές Του, διέρχεται ἀπὸ πόλεις καὶ χωριὰ καὶ στὸν δρόμο Του νόσους ἀποδιώκει, λεπροὺς καθαρίζει, χωλοὺς καὶ κωφοὺς θεραπεύει, σὲ τυφλοὺς δίνει τὸ φῶς Του, ἀκόμη καὶ νεκροὺς ἀνεγείρει. Ἕνα τέτοιο θαῦμα, μιὰ νεκρανάσταση, παρουσιάζει τὸ Εὐαγγέλιο τῆς Γ’ Κυριακῆς τοῦ Λουκᾶ (ζ’ 11-16).
Τὴν Ὕψωση τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ θὰ ἑορτάσῃ, σὲ λίγες ἡμέρες, ἡ Ἐκκλησία μας καὶ ὅλοι μαζὶ οἱ πιστοὶ πανηγυρίζομε γιὰ τὸ κορυφαῖο αὐτό, γιὰ τὴν σωτηρία μας, γεγονός
Μιὰ μορφὴ καλῆς ἀγωνίας παρουσιάζεται στὸ Εὐαγγέλιο ποὺ ἀναγιγνώσκεται στὶς Ἐκκλησίες μας τὴν Κυριακὴ ΙΒ’ Ματθαίου (ιθ’ 16-24). Καὶ μάλιστα ἡ καλὴ αὐτὴ ἀγωνία διακατέχει ἕναν νέο, ὁ ὁποῖος προσερχόμενος στὸν Κύριο τὸν ῥωτᾶ: «τί ἀγαθὸν ποιήσω, ἵνα ἔχω ζωὴν αἰώνιον;»
Γιὰ νὰ ἐκτιμήσῃ κανεὶς τὸ μέγεθος τῆς προσφορᾶς του, χρειάζεται προηγουμένως νὰ κατανοήσῃ τὶς συνθῆκες τῆς ἐποχῆς του (μέσα 18ου αἰ.): Τὸ ἔθνος εἶχε ἐξαγριωθῆ ἀπὸ τὴν ἀμάθεια καὶ ὑπέφερε ἀπὸ τὴν ἀβάσταχτη φορολογία, ποὺ ὁδηγοῦσε σὲ ἠθελημένους ἐξισλαμισμούς. Πολλοί, γιὰ νὰ ἀποφύγουν τὴν κατάσταση αὐτήν….
Στὸν χρεώστη δοῦλο, ποὺ ἐκλιπαρεῖ τὸν κύριό του νὰ «μακροθυμήσῃ» γιὰ τὴν ἀποπληρωμὴ τοῦ χρέους του, ἐκεῖνος τοῦ χαρίζει, τελικά, ὁλόκληρο τὸ χρέος καὶ τὴν ἐλευθερία του! Ἀληθινὴ ἀρχοντιά, πραγματικὸ δεῖγμα βασιλικῆς συμπεριφορᾶς! Πόσοι ἐπίγειοι βασιλεῖς, ἀλήθεια, προβαίνουν σὲ μιὰ τέτοια χαριστικὴ κίνηση;
Μιὰ γυναῖκα ἀπὸ τὸ πλῆθος, ἐνθουσιασμένη ἀπὸ τὸν λόγο Του, λέει στὸν Κύριο: «Μακαρία ἡ κοιλία ἡ βαστάσασά σε καὶ μαστοί, οὕς ἐθήλασας.» (ια’ 27). Τότε Ἐκεῖνος συμπληρώνει: «Μενοῦνγε, μακάριοι οἱ ἀκούοντες τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ φυλάσσοντες αὐτόν» (ια’ 28). Οἱ μὲν Προτεστάντες ἢ προτεσταντίζοντες, ποὺ δὲν ἀποδίδουν καμμία ἢ δὲν ἀποδίδουν ἰδιαίτερη τιμὴ στὴν Παναγία, ἑρμηνεύουν τό «μενοῦνγε»…