Έχουμε εδώ το ιστόρημα της βυζαντινής αγιογραφίας γραμμένο απ’ τον πρώτο αγιογράφο της εποχής μας, που συνεχίζει στις μέρες μας, με τρόπο εκπληκτικό, με συνέπεια, με φανατισμό και με πίστη, τη μεγάλη κληρονομία των Βυζαντινών. Κι’ έχουμε γραμμένο αυτό το ιστόρημα σ’ ένα ύφος μοναδικό……
Ἡ Παναγία εἶναι ἡ ἐλπίδα τῶν ἀπελπισμένων, ἡ χαρά τῶν πικραμένων, τό ραβδί τῶν τυφλῶν, ἡ ἄγκυρα τῶν θαλασσοδαρμένων, ἡ μάνα τῶν ὀρφανεμένων. Ἡ θρησκεία τοῦ Χριστοῦ εἶναι πονεμένη θρησκεία, ὁ ἴδιος ὁ Χριστός καρφώθηκε ἀπάνω στό ξύλο· κ’ ἡ μητέρα του ἡ Παναγία πέρασε κάθε λύπη σέ τοῦτον τόν κόσμο. Γι’ αὐτό καταφεύγουμε σέ κείνη πού τήν εἴπανε οἱ πατεράδες μας: «Καταφυγή»,«Σκέπη τοῦ κόσμου», «Γοργοεπήκοο»,…
Η Παναγία είναι η ελπίδα των απελπισμένων, η χαρά των πικραμένων, το ραβδί των τυφλών, η άγκυρα των θαλασσοδαρμένων, η μάνα των ορφανεμένων.
Σαν μια απλή τεκμηρίωση εκείνων που γράψαμε τις προάλλες, ότι ο Κόντογλου μπροστά στον αγώνα του δεν λογάριαζε κανέναν κι αυτό μπορεί μεν, όπως έχει πει ο ίδιος, να το πλήρωσε ακριβά, δεν του άλλαξε όμως και μυαλά, αναδημοσιεύουμε μια πολύ χαρακτηριστική επιστολή του προς τον τότε Πατριάρχη Αθηναγόρα.
Φώτης Κόντογλου
«Ο Παπαδιαμάντης είναι ο πολιτισμός μας. Κατά το Ευαγγέλιον «ο ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται»· και ο Παπαδιαμάντης είναι ο μόνος που έζησε και θα ζήσει μέσα σε πλήθος από το γνωστό καλούπι των Ελλήνων γραφιάδων που περνούν για έξυπνοι…
Έχω την ιδέα πως κι ένας που είναι τυφλός και κουφός, θα νιώσει την άνοιξη που ήρθε,δίχως να βλέπει και δίχως να ακούει τίποτα απ’ όσα τη μαρτυρούν. Γιατί ο κάθε άνθρωπος αισθάνεται από μέσα του τον ερχομό της. Σε μένα, όπως και σε κάθε Έλληνα που αγαπά τη θρησκεία μας, όλα τα φυσικά φαινόμενα είναι δεμένα με το μυστήριο της Εκκλησίας και πιο πολύ η άνοιξη, που γίνεται πνευματική με την Ανάσταση του Χριστού.
Τη νύχτα που πιάσανε το Χριστό στον κήπο της Γεσθημανή, οι μαθητές του από το φόβο τους σκορπίσανε και τον αφήσανε μονάχον στα χέρια των ανόμων για να βγει αληθινή η προφητεία «Θα χτυπήσουνε τον τσομπάνη και θα σκορπίσουνε τα πρόβατα»…
Η σκλαβιά που έσπρωξε τους Έλληνες να ξεσηκωθούν καταπάνω στον Τούρκο δεν ήταν μονάχα η στέρηση και η κακοπάθηση του κόσμου, αλλά, πάνω από όλα, το ότι ο τύραννος ήθελε να χαλάσει την πίστη τους για να γίνουν μωχαμετάνοι. Για τούτο πίστη και πατρίδα είχαν γίνει ένα και το ίδιο πράγμα,…
Όταν μιλήσεις στους ψευτοχριστιανούς για σκληρή άσκηση στο κορμί και στο πνεύμα για την αγάπη του Χριστού, θυμώνουνε, σε λένε φακίρη, ειδωλολάτρη, βάρβαρο.
Το μνημειακό αυτό σύνολο κοσμούσε το σπίτι του ζωγράφου και αποτοιχίστηκε με χορηγία των αδελφών Βασίλη και Νίκου Γουλανδρή εις μνήμην του αδελφού τους Κωνσταντίνου.
Μιχάλης Κουτσός (Φιλόλογος – Συγγραφέας): Η Συντήρηση και η Πρόοδος είναι δύο παρεξηγημένες έννοιες με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να βρίσκονται διαρκώς σε κατάσταση σύγχυσης, κι’ αυτό γιατί δεν έχουν ακριβή έννοια του τί είναι συντήρηση και τί πρόοδος. Οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται ως συντηρητικοί ή ως προοδευτικοί, χωρίς να έχουν προβληματιστεί καθόλου τί είναι συντήρηση και τι πρόοδος.
Στὰ θαλασσινὰ τὰ μέρη ρίχνουμε τὸν Σταυρὸ ὓστερ’ ἀπὸ τὴ Λειτουργία τῶν Θεοφανείων. Ἔτσι τὸν ρίχναν καὶ στὴν πατρίδα μου κι ἦταν ἕνα θέαμα ἔμορφο καὶ παράξενο.
Ἐκινοῦσε ἡ συνοδεία ἀπὸ τὴ Μητρόπολη. Μπροστὰ πηγαίνανε τὰ ξαφτέρουγα καὶ τὰ μπαϊράκια κι ὕστερα πηγαίνανε οἱ παπάδες μὲ τὸν Δεσπότη,
Σήμερα νομίζεται καλὸς σὲ ὅλα, ὅποιος εἶναι ἀδιάφορος, ὅποιος δὲν νοιάζεται γιὰ τίποτα, ὅποιος δὲν νιώθει καμιὰ εὐθύνη. Ἀλλιῶς τὸν λένε σωβινιστή, τοπικιστή, μισαλλόδοξο, φανατικό. Ὅποιος ἀγαπᾶ τὴν χώρα μας, τὰ ἤθη καὶ ἔθιμα μας, τὴν παράδοση μας, τὴν γλῶσσα μας, θεωρεῖται ὀπισθοδρομικός.
Δὲν μπορῶ νὰ παραστήσω τὸ πόσο συγκινημένη ἤτανε ἡ καρδιά μου σὰν ἄκουγα νὰ ψέλνει ὁ ψαρᾶς ὁ πάτερ Νεῖλος, ξυπόλητος, μὲ τὸ κατραμωμένο βρακί, μὲ τὰ φύκια κολλημένα ἀπάνω στὰ γυμνὰ ποδάρια του, νὰ ψέλνει μὲ κείνη τὴν ἀρχαία μελωδία καὶ νὰ λέγει στίχους ἰαμβικούς, καὶ παραπέρα ν᾿ ἀφρίζουνε τὰ παμπάλαια ἑλληνικὰ κύματα κι ὁ ἀγέρας νὰ βουΐζει πανηγυρικὰ…
Βλογημένος ο άνθρωπος που μπορεί, τώρα το καλοκαίρι, να ξεμακρύνει για λίγο από την ταραχή της πολιτείας. Αν του αρέσει η θάλασσα, ας πάει σε κανένα νησί, που δεν είναι ακόμα χαλασμένοι οι νησιώτες, ή σε κανένα ψαραδοχώρι.
Εκείνους τους λίγους που δεν είναι ενθουσιασμένοι από «τα θαύματα της εποχής μας», οι άλλοι, αυτή η μερμηγκιά που έκανε αυτόν τον παράδεισο και που τον χαίρεται, τους λέγει τρελλούς, όπως θα λέγανε παλαβούς κάποιους ανθρώπους με σωστά μυαλά οι άρρωστοι του φρενοκομείου
Τὸ πόσο στολίζουν τὰ γένεια ἕνα ἱερὸ πρόσωπο καὶ τοῦ δίνουνε εὐπρέπεια καὶ πνευματικὸ ἀξίωμα, τὸ δείχνει ἀνάμεσα σὲ ἄλλα καὶ τὸ ἄγαλμα τοῦ Μωϋσῇ ἀπὸ τὸν Μιχαὴλ Ἄγγελο. (Τὸ γράφω αὐτὸ γιὰ τοὺς δυτικόπληκτους).
Ἐνῶ κατὰ τὴν ἀρχαία παράδοση ὁ Μωϋσῆς παριστάνεται σπανὸς μὲ λίγες ἀραιὲς τρίχες στὸ πηγούνι, ὁ Μιχαὴλ Ἄγγελος. δηλ. ἕνας τεχνίτης κατόλικος, ποὺ ἔβλεπε γύρω τοὺς ξουρισμένους κληρικούς, τὸν ἔκανε μὲ μακρυὰ καὶ μπλεγμένα γένεια καὶ μὲ πολλὰ σγουρὰ μαλλιά…
Ἡ πίστη τοῦ χριστιανοῦ δοκιμάζεται μὲ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ σὰν τὸ χρυσάφι στὸ χωνευτήρι. Ἀπ ̓ ὅλο τὸ Εὐαγγέλιο ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶναι τὸ πλέον ἀπίστευτο πράγμα, ὁλότελα ἀπαράδεκτο ἀπὸ τὸ λογικό μας, ἀληθινὸ μαρτύριο γιὰ δαῦτο.
Ἐκεῖνοι οἱ ἁπλοϊκοὶ ἄνθρωποι, ἐκεῖνα τὰ ἀγράμματα γεροντάκια καὶ οἱ γριοῦλες, ποὺ τὴν Σαρακοστὴ καὶ τὴν Μεγάλη Βδομάδα βρίσκονται ὅλη μέρα στὴν ἐκκλησία, ζήσανε ἀπὸ τὰ μικρά τους χρόνια ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου καὶ καταλάβανε αὐτὸ τὸ χαροποιὸν πένθος, ποὺ δὲν τὸ καταλάβανε, ἀλοίμονο, οἱ σπουδασμένοι μας, ποὺ θέλουνε νὰ τοὺς διδάξουνε
Ολοκληρώνω σήμερα το αφιέρωμά μου στους λογίους του 20ού αιώνα, που μιλούν για την εθνική μας παράδοση, χωρίς φυσικά να το εξαντλήσω. Με τον τρόπο τους όλοι επισημαίνουν την αξία της. Παράλληλα αναφέρουν τους κινδύνους, που αντιμετωπίζουν ο Ελληνισμός και ο πολιτισμός του από την περιφρόνησή της…
Πολυπληθής ομάδα μελών και φίλων της Ε.ΡΩ. Πατρών επισκέφθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2022 την Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών όπου φιλοξενείται έκθεση έργων του του μεγάλου Μικρασιάτη αγιογράφου και λογοτέχνη Φώτη Κόντογλου. Η έκθεση πραγματοποιείται για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή.
Τί νὰ πεῖ κανένας γιὰ ἐκείνους ποὺ λέγονται χριστιανοί, ποὺ πᾶνε στὴν ἐκκλησία καὶ παρακαλοῦνε τὸν Θεὸ νὰ τοὺς βοηθήσει στὴ ζωή, καὶ ποὺ λένε πὼς ἔχουνε τὴν ἐλπίδα τους στὸ Χριστό, στὴν Παναγία καὶ στοὺς Ἁγίους, κι ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ εἶναι φιλάργυροι, δὲν δίνουνε τίποτα στ’ ἀδέρφια τους, τοὺς φτωχούς, κι’ ὁλοένα μαζεύουνε χρήματα καὶ πλούτη.
Φυλάξτε τα ελληνικά συνήθειά μας, γιορτάστε όπως γιορτάζανε οι πατεράδες σας, και μη ξεγιελιώσαστε με τα ξένα κι άνοστα πυροτεχνήματα. Οι δικές μας οι γιορτές αδελφώνουν τους ανθρώπους, τους ενώνει η αγάπη του Χριστού…
Φώτης Κόντογλου: Ο μπαρμπα-Μανώλης ο Βασιλές
«Τον γνώρισα όταν ήμουν 16 ετών· τον επισκέφθηκα για πρώτη φορά στα Πατήσια. […] Θέλω να δω από κοντά τον άνθρωπο που έχει εικονογραφήσει τα παραμύθια του Μέγα και που έγραψε αυτά τα συνταρακτικά ταξίδια στην Ελλάδα», σημείωνε ο Γιάννης Τσαρούχης εξηγώντας γιατί προσέγγισε τον κατοπινό δάσκαλό του.
Η Παναγία είναι η ελπίδα των απελπισμένων, η χαρά των πικραμένων, το ραβδί των τυφλών, η άγκυρα των θαλασσοδαρμένων, η μάνα των ορφανεμένων. Η θρησκεία του Χριστού είναι πονεμένη θρησκεία, ο ίδιος ο Χριστός καρφώθηκε απάνω στο ξύλο κ’ η μητέρα του η Παναγία πέρασε κάθε λύπη σε τούτον τον κόσμο.
Βλογημένος ο άνθρωπος που μπορεί, τώρα το καλοκαίρι, να ξεμακρύνει για λίγο από την ταραχή της πολιτείας. Αν του αρέσει η θάλασσα, ας πάει σε κανένα νησί, που δεν ακόμα χαλασμένοι οι νησιώτες, ή σε κανένα ψαραδοχώρι…Πάρε μαζί σου όσο λιγότερα πράγματα μπορείς…
Το πρακτικό μυαλό τα περιπαίζει όλα, θρησκεία, πίστη, δόγματα, μυστήρια, σωτηρία, μέλλουσα ζωή. Πώς να θυσιάσης, λέγει, τούτη τη ζωή τη χειροπιαστή, για την άλλη, που δεν γύρισε κανένας από τον άδη για να μας πη πως υπάρχει! «Κάλιο πέντε και στο χέρι, παρά δέκα και καρτέρει».
Καταποντισμοί – Φώτης Κόντογλου, διαβάζει ο Ανδρέας Χατζηδήμου
Ο Κώστας Καστανάς διαβάζει από το διήγημα του Φώτη Κόντογλου “Καπετάνιος αγιογράφος”
Τά Χριστούγεννα, τά Φῶτα, ἡ Πρωτοχρονιά, κ’ ἄλλες μεγάλες γιορτές, γιά πολλούς ἀνθρώπους δέν εἶναι καθόλου γιορτές καί χαρούμενες μέρες, ἀλλά μέρες πού φέρνουνε θλίψη καί δοκιμασία. Δοκιμάζονται οἱ ψυχές ἐκεινῶν πού δέν εἶναι σέ θέση νά χαροῦνε, σέ καιρό πού οἱ ἄλλοι χαίρουνται.
“Όσοι είναι αισιόδοξοι για το μέλλον της ανθρωπότητας, βλέπουνε με άλλα μάτια τον κόσμο, απ’ ό,τι τον βλέπομε εμείς. Εμείς είμαστε οι γκρινιάρηδες, οι Ιερεμίες, οι Κασσάντρες, και γι’ αυτό ο κόσμος μας οχτρεύεται. Κι έχει δίκιο. Ο καθένας νοιώθει διαφορετικά τη ζωή, τη χαρά, το καλό και το κακό.
Σελίδες