Τό δύσκολο ἔτος 1986, πού ἔκανε βαρύ χειμῶνα καί μεγάλες παγωνιές, δέν ἐξηγεῖται ἀνθρωπίνως πῶς μπόρεσε καί ἄντεξε. Μάλιστα κυκλοφοροῦσε ξυπόλυτος μέσα στό Κελλί του. Δέν εἶχε κρεββάτι καί ποτέ του δέν ξάπλωνε∙ πάντα στεκόταν ὄρθιος ἤ ἀκουμποῦσε λίγο στήν ἄκρη ἑνός πάγκου πού ἦταν γεμᾶτος πράγματα παλαιά γιά τά σκουπίδια
Κάποτε πού μετέφερε χόρτα μέ τό τρακτέρ τόν πῆρε ὁ ὕπνος πάνω στό τιμόνι καί ἔπεσε μέ τό τρακτέρ στό ποτάμι. Τότε, τοῦ ξαναεμφανίσθηκε ἡ Παναγία. Τόν ἔσωσε, χωρίς νά πάθη τίποτε, καί τοῦ εἶπε: «Δέν πρέπει νά κάνης ὑπερβολές. Ἄν δέν εἶχα ἔρθει, τί θά πάθαινες!».
Κάποιον νέο πού πέρασε ἀπό τό Ἀσκητήριό του καί τόν παρακαλοῦσε νά τόν κρατήση γιά μοναχό, ὁ Γέροντας ἄν καί ἤθελε ὑποτακτικό τόν ἔδιωξε, γιατί αἰσθάνθηκε δυσωδία. Ἡ ἐξέλιξη αὐτοῦ τοῦ νέου δικαίωσε τόν γέροντα Γαβριήλ καί ἀπέδειξε τήν γνησιότητα τοῦ χαρίσματός του. Ὁ ἀνωτέρω νέος, ἔγινε μέν μοναχός, ἀλλά ὕστερα ἀπέβαλε τό Σχῆμα· ὄχι μόνο παντρεύτηκε ἀλλά ἔγινε καί μοναχομάχος, ἁγιομάχος καί θεομάχος.
Κάποτε, ἐνῶ διάβαζε τήν ἀκολουθία του, κάτι τόν παρακίνησε ἐσωτερικά νά πῆ τούς χαιρετισμούς τῆς Παναγίας. Ἔφυγε ἀπό τό στασίδι καί πῆγε μπροστά στήν εἰκόνα της. Ἐνῶ ἔλεγε τούς Χαιρετισμούς, ξαφνικά πέφτει ἕνα τοῦβλο μεγάλο μέ σοβᾶ, ἀκριβῶς στό μέρος πού στεκόταν προηγουμένως. Ἄν καθόταν ἐκεῖ, θά τόν εἶχε σκοτώσει. Ἀλλά ἡ Παναγία τόν ἔσωσε μ᾿ αὐτόν τόν τρόπο. Πῆγε στούς γείτονές του, τούς Τρυγωνάδες, καί τό διηγή-θηκε μέ δάκρυα λέγοντας ὅτι ἔγινε θαῦμα.
Κάποτε ἕνας Γέροντας ἔστειλε τό καλογέρι του νά ἐξομολογηθῆ στόν παπα–Δανιήλ. Τό καλογέρι πῆγε, χτύπησε τήν πόρτα καί εἶπε τό «Δι᾿ εὐχῶν…», ἀλλά δέν πῆρε ἀπόκριση. Κοίταξε τότε ἀπό τό παράθυρο τῆς Ἐκκλησίας καί εἶδε τόν παπα–Δανιήλ γονατιστό κάτω ἀπό τόν πολυέλαιο νά προσεύχεται καί νά εἶναι μέσα σέ φλόγες.
«Ὅταν γεμίζης τό λαδικό, νά πηγαίνης μπροστά στήν εἰκόνα τῆς Παναγίας, νά τό σταυρώνης καί νά τήν παρακαλᾶς νά τό εὐλογήση», τοῦ εἶπε. Ἔτσι ἔκανε πάντα ὁ π. Χρυσόστομος ὅταν ἔπαιρνε λάδι, καί ὤ τοῦ θαύματος! Τό πεντοκάρικο ἔφθασε καί περίσσεψε.»
Εἶπε Γέρων: «Ἦρθα τό 1936 στό Ἅγιον Ὄρος. Γνώρισα τόν Ὅσιο Σιλουανό, τόν π. Σωφρόνιο καί τόν παπα–Τύχωνα. Τότε δέν ἦταν μόνο ὁ Σιλουανός, ἀλλά ὑπῆρχαν πολλοί Σιλουανοί.
Είπε Γέρων: «Δυστυχῶς σήμερα ἔχει χαθῆ ἡ ζεστασιά στήν μεταξύ μας σχέση. Παλαιά πήγαινες σ᾿ ἕνα Μοναστήρι γιά προσκύνημα· τό πρῶτο πού σοῦ ἔλεγαν ἦταν νά πᾶς στό Ἀρχονταρίκι νά σέ κεράσουν, νά σέ δοῦν, νά σέ ρωτήσουν τί κάνεις. Δέν ἦταν τόσο τό κέρασμα, ἀλλά αὐτή ἡ ἐπικοινωνία ἡ ἀδελφική. Σήμερα πᾶς κάπου καί σοῦ λένε, πήγαινε ἐκεῖ πού ἔχει ποτήρια καί νερό νά κεραστῆς. Εὐτυχῶς δέν εἶναι παντοῦ αὐτό καί χαίρομαι, ὅταν βλέπω νά ἔχουν τό παλαιό τυπικό.
Έἶπε Γέρων: «Παλαιά ὑπῆρχαν πολλοί ἐνάρετοι πατέρες πού σήμερα ἔχουν ἐκλείψει. Σήμερα ἔρχονται νέοι ἄνθρωποι τῆς σύγχρονης ἐποχῆς καί νομίζουν ὅτι ἔτσι ἦταν τό Ἅγιον Ὄρος, ὅπως τό βρίσκουν. Δέν βλέπουν καί παραδείγματα ἀπό μᾶς τούς παλαιούς· ἐκεῖνο πού βρίσκει κανείς ἀκολουθάει. Ὅμως τό Ἅγιον Ὄρος δέν ἦταν ἔτσι παλαιά.
Έἶπε Γέρων: «Σήμερα εἶναι ἡ ἐποχή τῆς ὑπακοῆς στήν αὐτονομία. Βλέπεις ὅτι γέμισε Καλυβάκια ἡ ἔρημος. Στόν Παράδεισο ὁ Ἀδάμ θέλησε νά σωθῆ δίχως τόν Θεό· καί σήμερα θέλουμε νά σωθοῦμε χωρίς Γέροντα. Ὁ δρόμος ὅμως τῆς καλογερικῆς εἶναι ἕνας. Ὑπακοή. Τό δίδαγμα τῆς ἐποχῆς μας εἶναι αὐτονομία. Ἡ πράξη ὅμως λέγει ὅτι αὐτός πού ζῆ αὐτόνομα ἤ θά δαιμονισθῆ ἤ θά πλανηθῆ».
Εἶπε Γέρων: «Καλοί εἶναι καί οἱ νέοι. Ὁ καθένας τόν νόμο τόν ξέρει. Ἄς κάνη καλά ὅσο ζῆ, γιατί μετά, τί περιμένη ὁ καλόγερος; Νά τόν βοηθήσουν τά μνημόσυνα; Πάντως οἱ παλαιοί ζοῦσαν ἁπλή ζωή. Δέν προλάβαιναν ἀπό τό διάβασμα καί τήν προσευχή. Ἰδιαίτερα τήν Σαρακοστή. Ὑπῆρχαν παλαιά πολλοί ἐνάρετοι».
«Εἶναι πολύ λυπηρό τό ὅτι μερικοί Ἡγούμενοι κατήντησαν διευθυντές ἐργοστασίων. Ἔχουν ἄγχος καί ἀγωνία, γιά νά γίνουν οἱ δουλειές τους. Ἐδῶ δέν ἤρθαμε γιά τέτοια πράγματα. Ἄς μήν ξεχνᾶμε τόν σκοπό μας. Πῆγα καί ἐγώ σέ ἕνα Μοναστήρι. Εἶδα τόν Ἡγούμενο νά γυρίζη μέσ᾿ τό Μοναστήρι νά δῆ, ἄν γίνωνται καλά τά διακονήματα. Ἀντί νά κάνη κομποσχοίνι στό κελλί του γιά τά παιδιά του, χάνει τόν καιρό του γιά ἀσήμαντα πράγματα».
Εἶναι μερικοί νέοι καλόγεροι πού θέλουν νά μή διοικοῦνται. Ἀλλά καλόγερος πού δέν ὑποτάσσεται, δέν εἶναι καλόγερος. Ἐγώ ἔκανα σαρανταπέντε χρόνια ὑποτακτικός καί τότε ἤμουν ἀμέριμνος, διότι, ὅ,τι καί ἄν μοῦ συνέβαινε, ἔλεγα ”ἔχω Γέροντα”. Τώρα, ὅ,τι καί νά συμβῆ, ἔχω ἐγώ τήν εὐθύνη.
Φαίνεται πώς αὐτό τό γεγονός τοῦ συνέβη τότε γιά πρώτη φορά, γιατί στήν συνέχεια ζοῦσε πολλές τέτοιες καταστάσεις, ὅπως ἀπεκάλυψε στόν γέροντα Παΐσιο. Ἔβλεπε συχνά τό Ἄκτιστο Φῶς, εἶχε ἀείρροα δάκρυα πού συνώδευαν τήν ἀδιάλειπτη προσευχή του καί εἶχε ξεπεράσει τά τυπικά.
Παλαιά στά Κοινόβια οἱ κουρές τῶν μοναχῶν καί τῶν μεγαλοσχήμων γίνονταν σέ παρεκκλήσι. Τώρα τά κάνουν ὅλα στό Καθολικό πανηγυρικά. Τότε ἦταν ἁπλά. Σοῦ λέει: “Καλόγερος γίνεται. Δέν κάνουμε γάμους νά φέρουμε καί ὄργανα”
Εἶπε Γέρων: «Παλαιά, ὅταν ἔμπαινες στήν Ἐκκλησία καί ἔβλεπες τούς πατέρες νά στέκωνται ὄρθιοι στά στασίδια, σέ ἔπιανε δέος. Ὑπῆρχαν πραγματικοί μοναχοί τότε. Τώρα ἀγαποῦμε τήν καλοπέραση»
Οἱ παλαιοί Ἁγιορεῖτες ζοῦσαν φτωχικά. Ἡ φτώχεια τους ἦταν ἑκούσια, τήν προτιμοῦσαν, ἄν καί μποροῦσαν νά βελτιώσουν τήν ζωή τους. Ἔσκαβαν μέ τήν τσάπα τόν κῆπο τους καί ἔβαζαν μία σειρά κουκιά, μία σειρά φασόλια καί περνοῦσαν. Ἦταν πραγματικοί ἀσκητές.
«Παλαιά οἱ πατέρες ξεκινοῦσαν τή νύχτα μέ τό φανάρι καί ἔφθαναν ξημερώματα στήν κορυφή τοῦ Ἄθωνα. Πήγαιναν ἀπό εὐλάβεια νά προσκυνήσουν τόν τόπο πού πάτησαν τά ἄχραντα πόδια τῆς Παναγίας, ὅταν παρουσιάστηκε στόν ἅγιο Μάξιμο τόν Καυσοκαλύβη».
Ἔλεγαν οἱ παλαιοί: “Κράτα τήν ταπείνωση καί ὁ Θεός θά εἶναι μαζί σου. Ὅ,τι θέλεις κάνε, ὅπου θέλεις πήγαινε, ἂν ἔχης πραγματική καί εἰλικρινῆ ταπείνωση, ὁ Θεός θά εἶναι μαζί σου”.
Διηγήθηκε Γέροντας Κελλιώτης: «Παλαιά ὑπῆρχε ἀγάπη. Μπορεῖ καμμία φορά νά μάλλωναν, ἀλλά τήν ἄλλη στιγμή ἦταν μαζί. Μπιζερνοῦσες (κουραζόσουν) νά λές “εὐλογεῖτε”. Ὅλους τούς χαιρετοῦσαν σκύβοντας τό κεφάλι. Δέν ὑπῆρχε τότε ἡ προβειά (προσποίηση). Ὅ,τι εἶχαν νά σοῦ ποῦν, τό ἔλεγαν μπροστά σου μέ ἁπλότητα, ὄχι ἀπό πίσω.
Ἔβλεπε συχνά τόν διάβολο ὀφθαλμοφανῶς. Τό κελλί του γέμιζε δαίμονες. Ἕνας πάνω στό ράφι, ἕνας κάτω ἀπό τό κρεββάτι… καί ἦταν ὅλοι γυμνοί. Τό ἀνέφερε στόν Γέροντα: «Τί ᾿ναι αὐτοί, Γέροντα; Ἔξω χιονίζει, αὐτοί ὁλόγυμνοι. Δέν κρυώνουν; Δέν μέ ἀφήνουν σέ ἡσυχία».
Εἶπε ὁ γερω–Κωνστάντιος ἀπό τό Κουτλουμουσιανό Κελλί τῶν Ἀρχαγγέλων, ὁ Γέροντας τοῦ π. Ραφαήλ: «Μέ ὁδηγό τήν Παναγία μας ἄς προχωρᾶμε μέχρι νά πεθάνουμε ἐδῶ στό Ἅγιον Ὄρος. Πρίν ἀπό μᾶς ἦταν ἄλλοι, τώρα ἐμεῖς, ἀργότερα ἄλλοι θά ἔρθουν, ἄν μείνη καλογερικό τό Ἅγιον Ὄρος. Ὅσο πάει χάνει τό Ἅγιον Ὄρος τήν ἡσυχία του, τήν εὐλάβεια πρός τά παλαιά, σέ ὅ,τι βρήκαμε. Νέα παιδιά, νέο πνεῦμα κομμένο ἀπό τήν παράδοση».
Ο γερω Ἀθανάσιος, ἀπό τό Κελλί τοῦ Ἁγίου Κλήμεντος, γνώρισε παλαιά στά Καυσοκαλύβια ἀσκητές πού περνοῦσαν ὅλη τήν ἑβδομάδα μέ ἐνάτη, χωρίς λάδι· μόνον τό Σαββατοκύριακο κατέλυαν.
Εἶπε Γέρων: «Οἱ παλαιοί πατέρες ἐδῶ στήν Σκήτη Ξενοφῶντος, ἐπειδή ἦταν πρῶτα στό Ρωσσικό, εἶχαν αὐστηρή κοινοβιακή γραμμή. Γιά νά πᾶς στόν γείτονα νά ζητήσης ἕνα ἐργαλεῖο, ἔπρεπε νά φορᾶς κοντό καί τά μαλλιά νά τἄχης μαζεμένα μέσα στό σκοῦφο.
Παλαιά στά Καυσοκαλύβια ὑπῆρχαν Γέροντες εὐλαβεῖς, ἐνάρετοι καί ἀγωνιστές. Ἔκαναν στό Κυριακό μέχρι ἑξῆντα ἀγρυπνίες ὁλονύκτιες τόν χρόνο. Γεροντάκια ὑπερήλικες ἔρχονταν μέ δυσκολία λόγῳ γήρατος καί ἀσθενείας, καί περίμεναν στό Κυριακό μισή ὥρα, μέχρι νά χτυπήση ἡ καμπάνα. Τηροῦσαν ἀλουσία καί εὐωδίαζαν. Μετά τήν κοίμησή τους, κατά τήν ἀνακομιδή, οἱ κάρες τους ἦταν κατακίτρινες
Παλαιά, θυμᾶμαι, πήγαινε κάποιος σ᾿ ἕνα μοναστήρι, σ᾿ ἕνα Κελλί, δοκίμαζε καί ἔμενε, δέν ἔφευγε· καθόταν μέχρι τέλος. Βέβαια περνοῦσαν πειρασμούς, ἀλλά ἔκαναν ὑπομονή. Σήμερα μέ τόν παραμικρό πειρασμό φεύγουν. Ὕστερα παίρνουν ἕνα ἐρειπωμένο Κελλί, γυρίζουν στόν κόσμο καί μαζεύουν λεφτά, τό φτειάχνουν καί κάνουν τήν ζωή τους. Αὐτό ὅμως δέν εἶναι καλογερική.
Ἡ ἀπομάκρυνση τοῦ μοναχοῦ ἀπό τόν κόσμο καί ὁ περιορισμός του στό Ἅγιον Ὄρος εἶναι ἕνα σιωπηλό κήρυγμα γιά τόν κόσμο. Καί νά θέλη ὁ μοναχός νά τό κρύψη, νά κλείση τό στόμα του μέ καλάϊ, αὐτό διδάσκει σιωπηλά. Σκέφτονται ὅτι ὁ μοναχός ἄφησε τά πάντα καί πῆγε στό Ἅγιον Ὄρος καί ὅτι γιά νά μένη τόσα χρόνια σημαίνει ὅτι κάτι βρῆκε.
Ὁ Γέροντας τοῦ συνέστησε νά διαβάση τόν Ἀββᾶ Ἰσαάκ. Τόν διάβαζε καί ἡ ἄσκησή του ἀπέκτησε περισσότερο ζῆλο. Ἔκανε μετάνοιες καί ὁλονύκτια προσευχή. Γιά νά μπορῆ νά κρατιέται ὄρθιος ἔκανε κρεμαστῆρες ἀπό τήν ὀροφή τοῦ κελλιοῦ ἤ χρησιμοποιοῦσε τό κοινῶς λεγόμενον «ἀκουμπιστήρι». Στό κεφάλι του ἀπό τίς πολλές μετάνοιες ἔκανε καρούμπαλο.
»Ὁ καθένας εἶχε μία πετσέτα μέ τήν ὁποία σκούπιζε τό κουταλοπήρουνό του. Τά τύλιγε μέσα καί τά ἔβαζε κάτω ἀπ᾿ τό τραπέζι. Δέν εἶχε τότε χαρτοπετσέτες καί πλυσίματα. Οἱ πατέρες εἶχαν πολλή ἀκτημοσύνη. Μερικοί ἔκαναν ροῦχα ἀπό τσουβάλια. Κάποιοι πλένονταν κάθε δύο–τρεῖς μῆνες, ἄλλοι ἀραιότερα, ἄλλοι ποτέ. Γιά ἄσκηση δέν εἴχαμε σόμπες στά κελλιά. Μόνο στό νοσοκομεῖο εἶχαν μία σόμπα καί ἕνα μαγκάλι στήν Λιτή. Ἐπί ἡγουμένου Παύλου ἔβαλαν σόμπες στά κελλιά τους οἱ πατέρες.
Τελικά βρῆκε καί τόν τενεκέ μέ τίς λίρες. Στενοχωρέθηκε, τοῦ ἔδωσε μία κλωτσιά καί γέμισε ὁ τόπος λίρες. «Πώ, πώ», ἔλεγε, «διάβολος. Γι᾿ αὐτό ἔκαψε τό σπίτι. Ὅποιος θέλει ἄς πάρη. Ἐγώ δέν παίρνω τίποτε». Πῆραν ἀπό αὐτές τίς λίρες δύο πατέρες οἱ ὁποῖοι ἔπειτα ἀρρώστησαν καί ταλαιπωρήθηκαν πολύ.
»Παλαιά στοῦ Διονυσίου εἶχαν τήν τάξη, ἄν ἐρχόταν τό καλοκαίρι κανένας ἡλικιωμένος καί ταλαιπωρημένος ἀπό τήν ζέστη, νά τοῦ πλένουν τά πόδια. Ὁ Ἀρχοντάρης εἶχε αὐτό τό διακόνημα. Τώρα χάθηκε αὐτή ἡ τάξη, ἡ καλογερική».
«Ἔλαμπε τόσο τό πρόσωπό του», διηγεῖται ὁ λειτουργός, «πού ὅταν τόν κοίταξα, ζαλίστηκα καί παρά λίγο νά πέσω κάτω. Ἔβαλα τό χέρι μου καί σκέπασα τά μάτια μου γιατί δέν ἄντεχα τό δυνατό φῶς. Ἔλαμπε ὁλόκληρος». Ὅταν σέ λίγο ὑπεστάλη τό ἄκτιστον φῶς καί συνῆλθε ὁ ἔκπληκτος ἱερέας, τότε τόν κοινώνησε.
»Τόν θεσμό τοῦ Γέροντος τόν εὐλαβοῦντο πολύ, ἐνῶ στήν ἡλικία θά μποροῦσε νά εἶναι καί ἐγγόνι τους ὁ Ἡγούμενος. Ἐνῶ εἶχαν μισόν αἰῶνα καί περισσότερο στήν καλογερική φέρονταν στόν Γέροντα σάν νέα καλογεράκια.