100 χρόνια μετά μπορούμε να πούμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι η μικρασιατική καταστροφή υπήρξε η μεγαλύτερη τραγωδία στην ιστορία του ελληνικού έθνους, καθώς για πρώτη φορά ο ελληνικός κόσμος περιορίστηκε στα γεωγραφικά όρια του στενού ελλαδικού χώρου.
Οἱ Παρακλητικοὶ Κανόνες στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο εἶναι ἀπὸ τὶς πιὸ λαοφιλεῖς Ἀκολουθίες τῆς ὀρθοδόξου λειτουργικῆς ζωῆς. Ὄχι μόνον τὸν Αὔγουστο, ποὺ εἶναι ὁ μήνας τῆς Παναγίας, ἀλλὰ καὶ ὅλο τὸν ὑπόλοιπο χρόνο σὲ Ἐκείνην καταφεύγομε καὶ πάνω της ἐναποθέτομε «τὴν πᾶσαν ἐλπίδα» μας.
Βλαστοὺς εὐαγγελίου καὶ καρποὺς ἀμαράντους, καλεῖ ὁ Ἅγιος Νικόδημος Ἁγιορείτης τοὺς Ἅγιους Πάντες, ὁ δὲ Κύριλλος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως τοὺς παρομοιάζει μὲ οὐρανό, ποὺ στὸ μέσο του λάμπει ὡς Ἥλιος ὁ Χριστός, ὡς σελήνη ἡ Παναγία, καὶ «κύκλῳ» ὡς ὁλόφωτα ἄστρα οἱ χοροὶ πάντων τῶν Ἁγίων.
Τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου καὶ ἡ Κυριακὴ τῶν Βαΐων ἀποτελοῦν τὸν «λαιμό», ποὺ συνδέει τὸν «κορμό» τοῦ Τριῳδίου μὲ τὴν «κεφαλή», τὴν Μεγάλη Ἑβδομάδα, τὴν Ἑβδομάδα τῶν Παθῶν, ποὺ θὰ μᾶς ὁδηγήσῃ στὴν κορύφωση, στὸν Σταυρὸ καὶ τελικὰ στὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας. Γι’ αὐτὸν ἀκριβῶς τὸν λόγο στὴν λειτουργική γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας μας ἡ διπλὴ αὐτὴ ἑορτή, τοῦ Λαζάρου καὶ τῶν Βαΐων, ὀνομάζεται «προοίμιο τοῦ Σταυροῦ»…
«Λιμὴν ἡμῖν γενοῦ θαλαττεύσουσι, καὶ ὁρμητήριον, ἐν τῷ πελάγει τῶν θλίψεων καὶ τῶν σκανδάλων πάντων τοῦ πολεμήτορος». Μὲ τὰ λόγια αὐτὰ ἀπευθύνεται ὁ ὑμνογράφος τοῦ Κανόνος τῶν Χαιρετισμῶν στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο
Παρ’ ὅλον ποὺ ἡ θλίψη εἶναι, ὡς φαίνεται, συνοδευτικὴ τῆς ἀνθρωπότητος μετὰ ἀπὸ τὴν πτώση, ἐν τούτοις δὲν εἶναι φυσικὴ κατάσταση. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλασμένος, γιὰ νὰ χαίρεται καὶ ὄχι γιὰ νὰ θλίβεται. Πράγματι, ὅσο ζοῦσε σὲ κοινωνία μὲ τὸν Θεό, ἀπολάμβανε ὅλα τὰ ἀγαθὰ καὶ εἶχε ἁρμονικὴ σχέση τόσο μὲ τὸν συνάνθρωπο ὅσο καὶ μὲ τὴν φύση.
Πράγματι, ἡ χαρὰ ποὺ νοιώθουν οἱ μαθήτριες τοῦ Κυρίου στὸ ἄκουσμα τοῦ «Χαίρετε» ἤ οἱ μαθητές Του στὸν λόγο Του «Εἰρήνη ὑμῖν» εἶναι μοναδικὴ καὶ ἀπερίγραπτη. Δὲν εἶναι μιᾶ ἁπλῆ χαρά. Εἶναι ἡ χαρὰ ποὺ βιώνει ὁ ἄνθρωπος, ὅταν βρίσκει κάτι ποὺ τὸ εἶχε θεωρήσει ὁριστικὰ χαμένο καὶ δὲν πίστευε ὅτι θὰ τὸ ξαναβρῆ.
Θαυμαστὴ ὑπῆρξε, πράγματι, ἡ πίστη τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ ’21. Στὴν συνείδησή τους, ἄλλωστε, οἱ ἔννοιες πίστη καὶ πατρίδα ἦταν στενὰ συνδεδεμένες. Ἡ πίστη μάλιστα εἶχε πρωταρχικὴ σημασία. Αὐτὸ ὁμολογεῖ ὁ θρυλικὸς Γέρος τοῦ Μωριᾶ στὸν λόγο του στὴν Πνύκα: «Πρέπει να φυλάξετε τὴν πίστη σας καὶ νὰ τὴν στερεώσετε, διότι, ὅταν ἐπιάσαμε τὰ ἄρματα, εἴπαμε πρῶτα ὑπὲρ πίστεως καὶ ἔπειτα ὑπὲρ πατρίδος».
Η ανθρωπότητα και ο σύγχρονος πολιτισμός οφείλει μεγάλη ευγνωμοσύνη στους αγίους Αποστόλους. Ό,τι δεν κατόρθωσε η διανόηση και η δύναμη του αρχαίου κόσμου, το κατόρθωσε η χορεία των Μαθητών και Αποστόλων του Χριστού.