Μετάφραση για την ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ
Οι χώρες που μέχρι τώρα δεν επιδίωκαν να ελέγξουν τους πολίτες τους μέσω του χρηματοπιστωτικού συστήματος δεν θα πρέπει να πάρουν αυτόν τον επικίνδυνο δρόμο με τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών, υποστηρίζουν οι καθηγητές νομικής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Richard Epstein και Max Raskin.
Οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο επιταχύνουν τα πειράματά τους σε σχέση με την έκδοση ψηφιακού νομίσματος. Είτε πρόκειται για την ανακοίνωση της Fed της Νέας Υόρκης για μια επιτυχημένη προσομοίωση εφαρμογής, είτε για την πρόσφατη ολοκλήρωση της επόμενης φάσης του πειράματος της ψηφιακής λίρας από την Τράπεζα της Αγγλίας, περισσότερες από 130 χώρες σε όλο τον κόσμο παίζουν με την έκδοση ψηφιακού νομίσματος κεντρικής τράπεζας (CBDC). Και γιατί να μην το κάνουν; Οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να ανακοινώσουν ότι προστατεύουν τους καταναλωτές και εισάγουν μεθόδους που μειώνουν το κόστος, παρακάμπτοντας τους μεσάζοντες των ιδιωτικών τραπεζών. Και, ταυτόχρονα, αποκτούν ένα εντελώς νέο εργαλείο στο οπλοστάσιό τους στη χάραξη πολιτικής. Ωστόσο, όσο δελεαστικό κι αν είναι να παρακάμψουμε αυτούς τους μεσάζοντες, το βασικό ερώτημα είναι ποιος θα βρίσκεται “πίσω απ’ τον γκισέ” -στο οποίο, η μόνη απάντηση είναι “μια εκτεταμένη και περίεργη κυβέρνηση που μπορεί να παρακολουθεί κάθε δολάριο και σεντ που ξοδεύετε”.
Ο Max Raskin είναι επίκουρος καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και συνεργάτης στο Ινστιτούτο Δικαστικής Διοίκησης της σχολής. Ο Richard Epstein είναι καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, ανώτερος συνεργάτης στο Ίδρυμα Hoover και ανώτερος λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο
Η βασική ιδέα ως έχει είναι ότι μια κεντρική τράπεζα -ας πούμε, η Τράπεζα της Αγγλίας- εκδίδει μια λεγόμενη “ψηφιακή λίρα” που θα αντιπροσωπεύει μια άμεση απαίτηση από την κεντρική τράπεζα -όπως γίνεται με τα μετρητά σήμερα. (Η Τράπεζα της Αγγλίας, στην πραγματικότητα, έχει αρχίσει να δημιουργεί υποδομή που θα επιτρέπει σε άτομα να χρησιμοποιούν ψηφιακά πορτοφόλια για την αποθήκευση ψηφιακών λιρών και να αλληλεπιδρούν αυτά τα πορτοφόλια με εμπόρους και άλλους χρήστες.) Τα CBDC θα σηματοδοτήσουν επίσης μια σημαντική αλλαγή από τις τρέχουσες πρακτικές όπου κεντρικές τράπεζες όπως η Federal Reserve και η Τράπεζα της Αγγλίας δεν προσφέρουν λογαριασμούς σε άμεσους καταθέτες. Αντίθετα, με τεράστιο κόστος, ένα ιδιωτικό τραπεζικό σύστημα βρίσκεται μεταξύ της κεντρικής τράπεζας και των λογαριασμών που έχουν ως δικαιούχους επιχειρήσεις και ιδιώτες.
Έτσι, επιφανειακά, υπάρχει κάποια βάση στους ισχυρισμούς ότι τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών θα μειώσουν το περιττό κόστος. Αλλά αυτά τα υποτιθέμενα κέρδη αποτελεσματικότητας είναι και απατηλά και επικίνδυνα. Οι μεσάζοντες δραστηριοποιούνται σε χιλιάδες αγορές με αντιπροσώπους, παρόχους και οθόνες σχεδόν σε κάθε σημαντικό κλάδο των επιχειρήσεων. Αυτοί οι παράγοντες δεν μπορούν να απορριφθούν ως ξεπερασμένοι έτσι απλά. Οι μεσάζοντες συχνά προσφέρουν αξία επειδή έχουν κίνητρα να προσφέρουν περισσότερα από το ελάχιστο δυνατό ώστε να διαφοροποιηθούν [σ.μ. σε σχέση με τον ανταγωνισμό] -για παράδειγμα, μέσω νέων τραπεζικών προϊόντων και υπηρεσιών. Το σύνολο των υπηρεσιών που μπορούν να παρέχουν οι τράπεζες είναι αποτέλεσμα ανταγωνιστικών πιέσεων που τελικά ωφελούν τον καταναλωτή. Ο περιορισμός αυτών των δυνάμεων μπλοκάρει την οικονομία της αγοράς.
Αλλά πέρα από τη δημιουργία λανθασμένων κινήτρων, ένα τέτοιο σχέδιο είναι επίσης επικίνδυνο -τα CBDC θα έδιναν εμπιστευτικές πληροφορίες και τεράστια δύναμη σε μια απρόσωπη κρατική επιχείρηση που μπορεί να στρέψει αυτές τις πληροφορίες εναντίον σας με αμέτρητους τρόπους. Εξαλείφοντας τον μεσάζοντα της ιδιωτικής τραπεζικής, τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών εξαλείφουν ένα βασικό απόθεμα ασφαλείας που βοηθά στην απομόνωση ιδιωτών και εταιρειών από την κυβερνητική αδιακρισία και παρεμβατικότητα. Η χρήση μετρητών και άλλων μέσων [σ.μ. όπως μετοχές ή ομόλογα] δεν είναι ανιχνεύσιμη από την κεντρική κυβέρνηση. Η χρήση ψηφιακών μετρητών είναι. Πράγματι, ακόμη και τα άτομα που επέλεξαν να παραμείνουν σε ιδιώτες τραπεζίτες θα εξακολουθούν να παρακολουθούνται από το κράτος, το οποίο διατηρεί πληροφορίες και έλεγχο για όλες τις συναλλαγές μεταξύ άμεσων καταθετών και τρίτων, εγχώριων και ξένων. Επιπλέον, η συσσώρευση αυτών των κεφαλαίων θα επιτρέψει στις κεντρικές τράπεζες, με μέτριο μόνο ανταγωνισμό, να κατευθύνουν προσωπικά δάνεια και υποθήκες σε ευνοούμενα ιδιωτικά μέρη -με όλους τους κινδύνους που συνδέονται με τις κρατικές βιομηχανικές πολιτικές. Αυτά τα εφιαλτικά σενάρια δεν είναι δύσκολο να κατανοηθούν, αλλά δύσκολο να αποτραπούν. Κανείς σήμερα δεν είναι βέβαιος ότι η Υπηρεσία Εσωτερικών Εσόδων (IRS) δεν στοχεύει τους πολιτικούς της αντιπάλους. Γιατί να πιστέψει κανείς ότι μια εισροή χιλιάδων νέων τραπεζιτών-γραφειοκρατών θα έχει καλύτερα αποτελέσματα;
Κοινωνική πρόοδος;
Παρουσιάζοντας το σχέδιό της για την ψηφιακή λίρα, η Τράπεζα της Αγγλίας ενίσχυσε τη δέσμευση της βρετανικής κυβέρνησης για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και δήλωσε ότι η ψηφιακή λίρα θα σχεδιαστεί με αυτόν τον στόχο. Αρχικά, γιατί οποιοδήποτε θέμα τόσο αμφιλεγόμενο και περίπλοκο όσο η κλιματική αλλαγή θα πρέπει να ρυθμίζεται μέσω του χρηματοπιστωτικού συστήματος; Οι χρηματοπιστωτικές ρυθμιστικές αρχές στις ΗΠΑ έχουν επίσης αναλάβει την ευθύνη να παρέμβουν σε πολιτικά ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή. Εάν αυτοί οι ξεκάθαροι πολιτικοί στόχοι είναι στο τραπέζι, δεν φαίνεται τόσο απίθανο για μια κρατική τράπεζα να χρησιμοποιήσει τις εξουσίες της για να ωφελήσει ορισμένους προτιμώμενους παραγωγούς ενέργειας και να τιμωρήσει άλλους μέσω των τραπεζικών τους λογαριασμών. Η δυνατότητα πραγματοποίησης πιστώσεων και χρεώσεων πρέπει να είναι χαρακτηριστικό του κώδικα που προτείνεται από αυτές τις κεντρικές τράπεζες: Αυτό εισάγει ένα σύστημα κερκόπορτας βιομηχανικής πολιτικής.
Εάν τα CBDC λειτουργήσουν, η ηλιακή και η αιολική ενέργεια, που ευνοούνται επίσημα, θα μπορούσαν να δουν τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς να επιδοτούνται ως διά μαγείας χωρίς να χρειάζεται να προσελκύσουν ιδιώτες επενδυτές ή να περάσουν από τον έλεγχο του ιδιωτικού τραπεζικού συστήματος. Οι τραπεζικοί λογαριασμοί θα ήταν υποκείμενοι στην κάλπη, ή χειρότερα, στον [σ.μ. εκάστοτε] γραφειοκράτη. Οποιοσδήποτε -ειδικά οι πολιτικοί στόχοι- θα μπορούσε να βρεθεί εκτός τραπεζικού συστήματος εν μιά νυκτί, σχεδόν χωρίς καμία διέξοδο. Και κάθε προσπάθεια εσωτερικής εποπτείας συναντά την κλασική ένσταση του Ρωμαίου ποιητή Ιουβενάλιου, όπως έχουμε επιμείνει επανειλημμένα: ποιος θα φυλάει τους φύλακες;
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα πρώτα νομοσχέδια που πρότειναν ένα ψηφιακό δολάριο χρηματοδοτήθηκαν στο πλαίσιο της παροχής κινήτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας απευθείας στην οικονομία. Αλλά τα στοιχεία είναι συντριπτικά ότι το σύστημα των βιαστικών κρατικών πληρωμών ήταν εξαιρετικά σπάταλο. Οι ίδιοι κίνδυνοι ισχύουν τώρα που η πανδημία αποτελεί (ως επί το πλείστον) παρελθόν. Εκτός από τη δημιουργία διαφορετικών κατηγοριών ατόμων που θα συναγωνίζονται για “δωρεάν” μετρητά, ένα τέτοιο σχέδιο θα δημιουργούσε βραχυπρόθεσμα κίνητρα για πολιτικούς ηγέτες που δημιουργούν μακροπρόθεσμες πληθωριστικές πιέσεις. Επιπλέον, οι κεντρικές τράπεζες θα είναι σε θέση να ασκούν αντικυκλική νομισματική πολιτική, π.χ. δίνοντας σε όλα τα άτομα σε ορισμένες περιοχές ή σε ορισμένους τομείς ενισχύσεις σε μετρητά -αλλά αυτό γίνεται και πάλι ένα επικίνδυνο πολιτικό παιχνίδι.
Θα πρέπει φυσικά να υπάρχει κάθε προσπάθεια για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, αλλά μόνο εάν γίνει με τον σωστό τρόπο. Κατά την άποψή μας, όπως διατυπώθηκε σε ένα πρόσφατο άρθρο στο Brown Journal of World Affairs, “τα χρήματα πρέπει να είναι μια ουδέτερη μονάδα μέτρησης, όπως οι ίντσες ή τα κιλά”. Ο σκοπός αυτού που ονομάζουμε “διαχωρισμός χρήματος και κράτους” είναι να καταστήσει όλα τα νομίσματα σταθερά με την πάροδο του χρόνου, έτσι ώστε οι ιδιώτες να έχουν λιγότερη ανάγκη να επινοήσουν περίπλοκους και δαπανηρούς μηχανισμούς -όπως στεγαστικά δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο- για να αντιμετωπίσουν την οικονομική αστάθεια.
Το Bitcoin, για παράδειγμα, έχει μια προκαθορισμένη προσφορά που δεν υπερβαίνει τα 21 εκατομμύρια μονάδες, η οποία δεν διέπεται από κανένα μεμονωμένο ίδρυμα, αλλά κατά βάση από τον μηχανισμό συναίνεσης του δικτύου. Αυτό προσφέρει μια ισχυρή προστασία έναντι της μείωσης της αξίας, κάτι που κανένα σύστημα με επίκεντρο την κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να προσφέρει. Τα οφέλη ενός τέτοιου σταθερού συστήματος θα πρόσφεραν, επιπλέον, μια πρόσθετη θεσμική δομή υποστήριξης για τις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου που επιδιώκουν να εκσυγχρονιστούν. Οι χώρες με αποδεδειγμένη κακοδιαχείριση των νομισματικών τους συστημάτων θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την πειθαρχία που συνοδεύει ορισμένες μορφές ψηφιακού νομίσματος. Με την υιοθέτηση του Bitcoin ή κάποιας μορφής προγραμματικού κρυπτονομίσματος, μια κεντρική τράπεζα που μαστίζεται από κακοδιαχείριση όπως αυτή της Ζιμπάμπουε ή της Αργεντινής, θα μπορούσε να δολαριοποιηθεί με καινοτόμο τρόπο.
Μια σταθερή νομισματική πολιτική στον αναπτυσσόμενο κόσμο προσφέρει απτά οικονομικά οφέλη από τις αυξημένες επενδύσεις και τη σταθερότητα, τα οποία θα πρέπει να είναι περισσότερο από ευπρόσδεκτα στις χώρες που έχουν πλησιάσει στην καταστροφή ενός κοινωνικοποιημένου τραπεζικού συστήματος. Τέτοια συστήματα έχουν καλύψει ιστορικά το κυβερνών κόμμα, και επομένως αυτές οι χώρες θα ήταν καλό να εξετάσουν τη χρήση αυτής της προσέγγισης. Από την άλλη πλευρά, οι σχετικά ευημερούσες χώρες που μέχρι τώρα δεν επιδίωκαν να ελέγξουν τους πολίτες τους μέσω του χρηματοπιστωτικού συστήματος, δεν πρέπει να ξεκινήσουν την επικίνδυνη πορεία ενός εθνικοποιημένου τραπεζικού συστήματος.