Τάκης Θεοδωρόπουλος
Γενιές ολόκληρες εκπαιδευτικών προσπαθούσαν να τετραγωνίσουν τον κύκλο. Ή θα διδάσκουμε την αρχαιότητα ως γλώσσα ή θα τη διδάσκουμε ως πολιτισμό. Ή θα εξαντλούμε τη σχολική χρονιά σε γραμματοσυντακτικούς τύπους ή θα προσπαθούμε να μεταδώσουμε στα παιδιά τη σκέψη που μεταφέρουν. Πόσες ώρες ζωής ξοδεύτηκαν για την απομνημόνευση πρώτων ρηματικών χρόνων; Πάντως, τόσες όσες δεν έφταναν για να μάθουμε πώς τελειώνει η «Αντιγόνη» ή ο «Πρωταγόρας». Τα αφήναμε πάντα στη μέση. Φτάσαμε στο σημείο να υποστηρίζουμε ότι η διδασκαλία των αρχαίων κειμένων από το πρωτότυπο βαραίνει όπως όλες οι ξεπερασμένες γνώσεις. Είναι ένα απολίθωμα της συντηρητικής παιδείας. Ας διαβάσουν τα παιδιά μας μερικές μεταφράσεις μπας και καταλάβουν γιατί θεωρούνται τόσο σημαντικοί αυτοί οι αρχαίοι. Τι μας νοιάζουν τα απαρέμφατα; Κι όμως, η Ζακλίν ντε Ρομιγί υποστηρίζει ότι χωρίς το απαρέμφατο της γλώσσας τους, χωρίς τη διαφορά της «πράξης» από το «πράττειν», οι Ελληνες δεν θα είχαν αναπτύξει αφηρημένη σκέψη. Ο δε Χάιντεγκερ λέει πως η δυτική φιλοσοφία ξεκινάει με μια «λανθασμένη» μετάφραση του Πλάτωνα. Οταν ο Κικέρων μετέφρασε στα λατινικά το πλατωνικό «ον» –μετοχή– σε «είναι» – το απαρέμφατο esse. Λάθος; Οχι ακριβώς. Απλώς τα λατινικά δεν διαθέτουν μετοχή ενεστώτος για το ρήμα sum, ειμί. Ε ναι. Και οι μετοχές και τα απαρέμφατα έχουν βαρύνοντα ρόλο στη σκέψη. Αρκεί να μην τα θεωρείς αυταξίες.
Επειδή, αν και δεν είμαι φιλόλογος, ούτε εκπαιδευτικός, το ζήτημα το θεωρώ θεμελιώδες για τη μέση εκπαίδευση, θα επανέλθω.