Φώτης Κόντογλου: «Ο Παπαδιαμάντης είναι ο πολιτισμός μας»

Όπως είχαμε αναφέρει πρόσφατα, “βουτήξαμε” μέσα στα πάμπολλα τεφτέρια του Κόντογλου και βρεθήκαμε μπροστά σε σκέψεις, ιδέες, σκόρπια γραφτά επί «παντός του επιστητού»! Από τον Παπαδιαμάντη στον παπα-Παναγιώτη Κουστουλίδη και από τον Λέοντα το Σγουρό στον «Βίο του Πλωτίνου». Πρέπει να έχει γραφτεί το 1939 με 1940. Ένα ακόμη κομμάτι από αυτό σάς παρουσιάζουμε σήμερα και μαζί, σκίτσα που είχε κάνει και σχετίζονται με κάποια από τα κείμενά του.
 
 
Ο Παπαδιαμάντης
 
«Ο Παπαδιαμάντης είναι ο πολιτισμός μας. Κατά το Ευαγγέλιον «ο ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται»· και ο Παπαδιαμάντης είναι ο μόνος που έζησε και θα ζήσει μέσα σε πλήθος από το γνωστό καλούπι των Ελλήνων γραφιάδων που περνούν για έξυπνοι, μονδέρνοι, ζωτικοί τετραπέρατοι, διαβασμένοι, κοινωνικοί, πονηροί και τα λοιπά. Εκείνο που κάνει να ξεχωρίζει Παπαδιαμάντης δεν είναι η τέχνη του (γιατί η γλώσσα που μεταχειρίζεται είναι ευκολόπλαστη ενώ ένα δυο πού ‘γραψε στη δημοτική είναι μέτρια-όσο η ποίηση και ο χαρακτήρας. Μόνο η παράδοση μπορεί να δώσει τέτοιον χαρακτήρα, φυλετικόν και ατομικόν»
 
(“Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης” – Μολύβι και μελάνι σε ριζόχαρτο κολλημένο σε χαρτί)