Απόστολος Π. Μυργιώτης Μαθηματικός, Θεολόγος
Προ της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, κατά την περίοδο του Τριωδίου, προηγούνται τέσσερεις Κυριακές. Με πολλή σοφία οι θεοφώτιστοι Πατέρες όρισαν σε καθεμία από αυτές να αναγινώσκεται μια ευαγγελική περικοπή που περιέχει μηνύματα που θα στηρίξουν και θα καθοδηγήσουν όποιον επιθυμεί να αγωνιστεί στο στάδιο της Μ. Τεσσαρακοστής. Η υμνογραφία που πλαισιώνει λειτουργικά αυτές τις Κυριακές είναι σαφώς επηρεασμένη από τις αντίστοιχες ευαγγελικές περικοπές.
Η τρίτη Κυριακή από αυτές ονομάζεται Κυριακή της Κρίσεως ή, όπως είναι γνωστότερη, Κυριακή της Απόκρεω. Ονομάζεται Κυριακή της Κρίσεως, διότι αναγινώσκεται η Ευαγγελική περικοπή όπου ο Χριστός διδάσκει για την φοβερά κρίση Του, κατά τη Δευτέρα ένδοξο Παρουσία Του[1].
«Ὄταν τίθωνται θρόνοι, καί ἀνοίγωνται βίβλοι καί Θεός εἰς κρίσιν καθέζηται, ὤ ποῖος φόβος τότε![2]», ψάλλει η Εκκλησία μας κατά τον εσπερινό που προηγείται. Ολόκληρη η υμνογραφία της ημέρας περιγράφει τον μεγάλο φόβο της ψυχής προ της Κρίσεως και της εξετάσεως των έργων της από τον Δικαιοκρίτη Χριστό. Συνάμα, εκφράζει την απορία της ψυχής σχετικά με το πώς θα σωθεί, επειδή τα έργα της δεν συνηγορούν υπέρ της και παρακινεί εαυτή προς εργασία των εντολών του Χριστού. Είναι το πρώτο πνευματικό σκαλοπάτι, που οδηγεί στην ουράνια Πατρίδα μας.
Ο φόβος προ της δικαίας Κρίσεως και της αιωνίου κολάσεως, περιγράφεται από τους Πατέρες ως «φόβος Θεού». Αναλυτικότερα, ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής μάς διδάσκει ότι αυτό είναι το πρώτο είδος φόβου Θεού. Αυτό το είδος φόβου γεννά μέσα μας την εγκράτεια, την ελπίδα στον Θεό και κατά συνέπεια την αγάπη. Το αγιογραφικό χωρίο που του ταιριάζει είναι το «τω δε φόβω Κυρίου, εκκλίνει πάς από κακού»[3]. Ο φόβος του Κυρίου είναι φάρμακο κατά της αμαρτίας και ασφαλής οδός σωτηρίας.
Το δεύτερο αγιογραφικό χωρίο που συνδέεται μαζί του, είναι ο ψαλμικός στίχος «αρχή σοφίας φόβος Κυρίου»[4]. Είναι χαρακτηριστικό ότι αυτός ο στίχος απαντά και σε άλλα σημεία της Παλαιάς Διαθήκης (Ιώβ 28, 28, Παροιμ. 1,7 κ. α.). Η πηγή, η ρίζα, η βάση και η ουσία της σοφίας είναι ο φόβος του Κυρίου. Είναι απόλυτη ανάγκη να βιώσει με όλη του την ψυχή τον φόβο του Θεού ο άνθρωπος, για να αρχίσει να γίνεται σοφός και να φθάσει στη σοφία του Θεού[5]. Η σοφία στην οποία αναφέρεται ο Ψαλμωδός δεν είναι η ευγλωττία ή κάποιο διανοητικό χάρισμα, αλλά η επίγνωση και βίωση των θείων αληθειών[6]. Ο πρώτος φόβος, που χαρακτηρίζεται ως εισαγωγικός και ατελής, εκτοπίζεται από την αγάπη του Θεού και οδηγεί στο επόμενο πνευματικό σκαλοπάτι, στο δεύτερο είδος φόβου Θεού.
Το δεύτερο είδος φόβου Θεού, είναι ενωμένο με την αγάπη. Είναι ο φόβος μήπως ο άνθρωπος εκπέσει από την αγάπη του Θεού και στερηθεί την συνεχή παρουσία του Θεού στη ζωή του· στέρηση που θα αποφέρει και τον αιώνιο αποχωρισμό του από τον Θεό[7]. Ο Άγιος Μάξιμος μάς λέγει ότι το ρητό που ταιριάζει σ’ αυτόν τον φόβο είναι το «φοβήθητε τον Κύριον πάντες οι άγιοι αυτού, ότι ουκ έστιν υστέρημα τοις φοβουμένοις αυτόν». Αυτός ο φόβος είναι το εσωτερικό θάμβος που βιώνει ο άνθρωπος βιώνοντας το μεγαλείο και την αγαθότητα του Θεού, την αγιότητα και τη δικαιοσύνη του. Ταυτόχρονα, είναι και ο αναλογισμός της προσωπικής του αμαρτωλότητος. Αφ’ ενός δεν μας απομακρύνει από τον Θεό, αφ’ ετέρου δεν παραγνωρίζει την τεράστια απόσταση μεταξύ του Παναγίου Θεού και του αμαρτωλού ανθρώπου[8]. Οι φοβούμενοι τον Κύριο δεν θα δοκιμάσουν καμία στέρηση, διότι ο ίδιος ο Κύριος διαβεβαίωσε ότι όσοι αποζητούν την Βασιλεία του δεν θα στερηθούν κανένα πνευματικό, αλλά και κανένα υλικό αγαθό[9]. Θα ζουν με πνευματική πληρότητα, γεμάτοι από την αγάπη προς τον Θεό και τον συνάνθρωπο. Θα έχουν ένοικο στην καρδία τους τον Πανάγιο Τριαδικό Θεό. Ταυτόχρονα, θα βιώνουν καθημερινά την πρόνοια του Θεού, που θα τους χαρίζει ό, τι χρειάζονται για να πορευθούν σ’ αυτήν τη ζωή[10].
Ο Όσιος Παΐσιος ο Αγιορείτης, συμβουλεύει ότι για να αυθηξεί ο φόβος του Θεού, χρειάζεται πνευματική εγρήγορση. Φιλότιμος αγώνας από αγάπη στον Θεό και όχι για την ικανοποίηση της κενοδοξίας ή ανθρωπαρεσκείας μας. Τέλος, να έχουμε ακράδαντη πίστη ότι ο Θεός είναι συνεχώς δίπλα μας και παρακολουθεί όχι μόνον τα έργα και τα λόγια μας, αλλά και τα αισθήματα, τις σκέψεις μας κλπ[11].
Η εποχή μας δυστυχώς χαρακτηρίζεται από αθεοφοβία. Ο άνθρωπος απομακρύνθηκε από τον Θεό. Έπαψε να Τον φοβάται και συνεπώς να Τον αγαπά. Απόδειξη τούτου τα τεκταινόμενα στην Πατρίδα μας, με αποκορύφωμα τη θεσμοθέτηση του πολιτικού γάμου των ομοφυλοφίλων. Φυσικά, δεν εξαιρούνται οι αμαρτίες και πτώσεις καθενός μας. Κατά τις κατανυκτικές και άγιες ημέρες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, ας αγωνιστούμε να καλλιεργήσουμε τον φόβο του Θεού, καθώς και όλες τις αρετές. Είναι το μοναδικό αντίδοτο στο πνευματικό δηλητήριο που έχει μολύνει όλους μας. Ο φόβος του Θεού καταγλυκαίνει και εξαγνίζει τις ψυχές[12]. Είναι ο μοναδικός τρόπος να οδηγηθούμε στην αγάπη του Θεού όλοι μας, μηδενός εξαιρουμένου. Ο Χριστός μας σταυρώθηκε για τη σωτηρία όλων. Κανένας δεν εξαιρείται από την αγάπη Του. Σε κανέναν δεν θα αρνηθεί την σωτηρία ο γλυκύς Κύριος. Φθάνει να προσέλθουμε κοντά Του εν φόβω και μετανοία.
Κλείνουμε αυτές τις λίγες σκέψεις με δυο λόγια του Οσίου Παϊσίου:
«Γι’ αυτό μόνον τον Θεό να φοβώμαστε, όχι τους ανθρώπους, όσο κακοί και να είναι. Ο φόβος του Θεού και τον πιο δειλό τον κάνει παλληκάρι. Όσο ενώνεται κανείς με τον Θεό, τόσο δεν φοβάται τίποτε»[13].
Αυτό το μικρό άρθρο αφιερώνεται στην ιερά μνήμη της εν Χριστώ αδελφής μας Αγλαΐας Γ. Καραθάνα (φιλολόγου, ιατρού – † 18.1.2024). Η μακαριστή Αγλαΐα διετέλεσε πρώτη (άτυπη τότε) υπεύθυνη νεότητος της Ε. Ρω. στην Κατερίνη και μέλος της πρώτης συντακτικής ομάδας του περιοδικού «Ρωμνηός».
[1] Μτθ, κε΄, 31 – 46.
[2] Δοξαστικό Στιχηρών Εσπερινού Κυριακής της Απόκρεω.
[3] Παροιμ., ιε΄, 27.
[4] Ψαλμ., 110, 10.
[5] Φιλοκαλία των ιερών νηπτικών, (τ. 1ος), (μετ. Αντ. Γαλίτη), Εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, Θεσσαλονίκη, 1989, σελ. 289 – 290.
[6] Γιαννακοπούλου Ιωήλ (αρχιμανδρ.), Η Παλαιά Διαθήκη (τ. 8ος), εκδ. Ορθ. Χριστιανικής αδελφότητος «ΛΥΔΙΑ», Θεσασαλονίκη, 1986, σελ. 510.
[7] Φιλοκαλία των ιερών νηπτικών, (τ. 2ος), ό.π., σελ. 52.
[8] Γιαννακοπούλου, ό.π., σελ. 162
[9] Ματθ., στ΄, 33.
[10] Γιαννακοπούλου Ιωήλ (αρχιμανδρ.), ό.π., σελ. 162.
[11] Γέροντος Παϊσίου, Αγιορείτου Λόγοι (τ. Β΄), Εκδ. Ι. Ησυχ. Ευααγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 1999, σελ. 80 – 81
[12] Φιλοκαλία των ιερών νηπτικών (τ. 1ος), ό.π., σελ. 289 – 290.
[13] Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου Λόγοι (τ. Β΄), ό.π., σελ. 226.