Ο σεπτός πατριαρχικός θρόνος της Κωνσταντινουπόλεως στη δισχιλιόχρονη ιστορική του πορεία ανάδειξε μια πληθώρα αγίων Επισκόπων, οι οποίοι λαμπρύνουν την Εκκλησία μας. Ένας από αυτούς υπήρξε ο άγιος Μητροφάνης, Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, ένας όντως σπουδαίος άνδρας, ο οποίος διαδραμάτισε το δικό του ρόλο στην μετά τους διωγμούς εποχή της Εκκλησίας μας.
Μεταξύ των χιλιάδων Νεομαρτύρων, οι οποίοι ομολόγησαν την πίστη τους στο Χριστό και έδωσαν τη ζωή τους, στα μαύρα χρόνια της τουρκοκρατίας, συγκαταλέγονται και ορισμένοι, οι οποίοι προέρχονταν από τους αλλόθρησκους τούρκους. Ένας από αυτούς υπήρξε ο ηρωικός Νεομάρτυς άγιος Κωνσταντίνος εξ Αγαρηνών.
Του υποσχέθηκε την αποκατάστασή του στον πατριαρχικό θρόνο, με την προϋπόθεση να αναγνωρίσει την ήδη υφιστάμενη κατάσταση στην Εκκλησία, δηλαδή να συνεχιστεί η εικονομαχία και να μη ζητήσει εφαρμογή των όρων της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου. Ο Νικηφόρος αρνήθηκε κατηγορηματικά να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις του εικονομάχου αυτοκράτορα, ανταλλάσοντας την εγκόσμια δόξα με την ομολογία της σώζουσας πίστης.
Μια πολύ δύσκολη εποχή για την Εκκλησία μας υπήρξε ο 4ος αιώνας, κατά τον οποίο δεινοπάθησε από την φοβερή αίρεση του αρειανισμού. Το δυστύχημα ήταν ότι υποστηρικτές της αιρέσεως καταστάθηκαν και κάποιοι βυζαντινοί αυτοκράτορες, καταδιώκοντας τους Ορθοδόξους. Την περίοδο αυτή αναδείχτηκαν μεγάλοι Πατέρες και ομολογητές
Η έβδομη Κυριακή από του Πάσχα, αποκαλείται Κυριακή των Αγίων Πατέρων και είναι αφιερωμένη στους 318 θεοφόρους Πατέρες της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου. Όπως είναι γνωστό, η αγία και μεγάλη αυτή Σύνοδος συγκλήθηκε το 325, στη Νίκαια της Βηθυνίας, από τον πρώτο χριστιανό αυτοκράτορα, Μ. Κωνσταντίνο, για να αντιμετωπίσει τον Αρειανισμό, μια από τις πλέον δαιμονικές αιρέσεις, η οποία συντάραξε την Εκκλησία τον 4ο μ. Χ. αιώνα και απείλησε αυτή την ίδια την ύπαρξή της.
Η εμφάνιση αγίων στην Εκκλησία μας σε κάθε εποχή είναι το μόνιμο θαύμα. Ουδέποτε υπήρξε εποχή στη δισχιλιόχρονη πορεία της Εκκλησίας μας που να μην έχει εμφανιστεί άγιος. Όπως σε κάθε εποχή, έτσι και στους νεώτερους και σύγχρονους καιρούς αναδεικνύει ο Θεός αγίους για τη δόξα τη δική Του και τον αγιασμό και την αρωγή των πιστών. Ένας από τους νέους λαοφιλείς αγίους της Εκκλησίας μας είναι και ο άγιος Ιωάννης ο Ρώσσος.
Έπρεπε οι πρώην δύσπιστοι και φοβισμένοι μαθητές να βιώσουν το γεγονός της Αναστάσεως του Διδασκάλου τους και να αποβάλλουν κάθε δισταγμό και ψήγμα απιστίας για Εκείνον. Έπρεπε να αποβάλλουν κάθε ίχνος λαθεμένης μικροεθνικιστικής ιουδαϊκής αντίληψης για το Μεσσία.
Ενώπιον αυτών διακήρυξε με δυνατή φωνή τη θεότητα του Ιησού Χριστού και άσκησε δριμύτατο έλεγχο κατά της θρησκείας του Ισλάμ. Διακήρυξε επίσης ότι ο ίδιος ακούσια έγινε εξωμότης του Χριστού, αλλά τώρα είναι Χριστιανός και δεν αλλάζει την πίστη του, με καμιά δύναμη, ούτε και με το θάνατο!
«Εν Τούτω Νίκα». Την επόμενη νύχτα είδε στον ύπνο του το Χριστό με το σημείο του Σταυρού, παροτρύνοντάς τον να κατασκευάσει λάβαρο με το Σταυρό, προκειμένου να νικήσει τον ασεβή και τυραννικό Μαξέντιο. Ο Κωνσταντίνος υπάκουσε και νίκησε τον αντίπαλό του και μπήκε θριαμβευτής και ελευθερωτής στη Ρώμη.
Όταν η πατρίδα μας βρισκόταν στη σκληρή δουλεία της τουρκοκρατίας, ο Θεός ευδόκησε να αναδεικνύονται μεγάλα πνευματικά αναστήματα, άξιοι ποιμένες και εκκλησιαστικοί ηγέτες, για να ποιμαίνουν επάξια το σκλαβωμένο Γένος μας. Ένας από αυτούς υπήρξε και ο άγιος Αθανάσιος ο Νέος, ο Θαυματουργός Επίσκοπος Χριστιανουπόλεως στη Μεσσηνία.
Ο αναχωρητισμός είναι μια διαχρονική πρακτική του ορθοδόξου μοναχισμού. Μοναχοί επέλεξαν να ζήσουν και να ασκηθούν σε ερήμους, όπου «ενώπιοι ενωπίω» με το Θεό, αγωνίστηκαν να καθαριστούν, να αγιαστούν και να θεωθούν. Ένας από αυτούς υπήρξε και ο άγιος Ανδρέας ο Ερημίτης, ο εν Καλάνα του Βάλτου της Ακαρνανίας. Μια μεγάλη ασκητική μορφή, ο οποίος σφράγισε με την πνευματική του ακτινοβολία την ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Ελλάδος.
Ανάμεσα στις μεγάλες μορφές του ορθοδόξου μοναχισμού ξεχωρίζει και ο άγιος Παχώμιος, τον οποίο η Εκκλησία μας τον προσαγόρευσε Μέγα, τόσο για την προσωπική του ασκητική οσιότητα, όσο και για την συμβολή του στη διαμόρφωση του κοινοβιακού μοναχικού ιδεώδους.
Ξεχωριστή χορεία των αγίων της Εκκλησίας μας είναι όσοι έλαβαν μέρος στις Μεγάλες Οικουμενικές Συνόδους, στις οποίες, με την καθοδήγηση και τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, καθόρισαν τα όρια της σωστικής ορθοδόξους πίστεώς μας. Ένας από αυτούς υπήρξε και ο άγιος Αχίλλειος, επίσκοπος Λαρίσης, ο οποίος είχε τη δική του συμβολή στις εργασίες της Αγίας Α΄ Οικουμενικής Συνόδου.
Οι γυναίκες και μάλιστα οι νεαρές παρθένες, Μάρτυρες της Εκκλησίας μας επέδειξαν τον ίδιο ηρωισμό με τους άνδρες κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, όπου η πίστη του Χριστού διώκονταν με δαιμονική μανία από τον αρχαίο ειδωλολατρικό παρηκμασμένο κόσμο. Μια από αυτές υπήρξε η αγία Μάρτυς Γλυκερία.
Βρήκε το θάρρος και παρέστη στη δίκη του Ιησού (Ιωάν.18,16) και παραστάθηκε περίλυπος κάτω από το σταυρό στον φρικτό Γολγοθά. Ευτύχησε επίσης να γίνει ο προστάτης της Θεομήτορος κατά παράκληση του Εσταυρωμένου Διδασκάλου Του (Ιωάν.19,26). Αξιώθηκε να είναι ο πρώτος μαθητής που είδε το κενό μνημείο (Ιωάν.20,2-4).
Οι πρωτοχριστιανικοί διωγμοί είναι η ηρωικότερη ιστορική περίοδος όχι μόνο για την Εκκλησία, αλλά και για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Οι Χριστιανοί μάρτυρες και ομολογητές υπέδειξαν πρωτοφανή ηρωικό φρόνημα, αψηφώντας τις διώξεις, τις ταλαιπωρίες, τα φρικτά βασανιστήρια και αυτόν τον θάνατο, που τους υπέβαλλε ο πτωτικός κόσμος, στα πρόσωπα των εκπροσώπων της θνήσκουσας ειδωλολατρίας.
Στον κύκλο των δώδεκα μαθητών του Χριστού υπήρχε και ένας στενότερος κύκλος τριών μαθητών, του Πέτρου, του Ιακώβου και του Ιωάννου. Αυτοί οι τρείς βρισκόταν πιο κοντά στον Κύριο και απολάμβαναν περισσότερο της εμπιστοσύνης Του. Ένας λοιπόν από αυτούς ήταν ο απόστολος Ιάκωβος.
Η ρωσική Ορθοδοξία εμπλούτισε το αγιολόγιο της Εκκλησίας μας με μυριάδες αγίους. Την πρωτοπορία έχουν οι άγιοι Επίσκοποι, οι οποίοι αναδείχτηκαν, σε αγιότητα και εκκλησιαστικό φρόνημα, εφάμιλλοι των αγίων Πατέρων της αρχαίας Εκκλησίας. Ένας από αυτούς υπήρξε και ο άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ, Επίσκοπος Σταυρουπόλεως, ένας ακούραστος και ζηλωτής ποιμένας.
Στην ένδοξη χορεία των Νεομαρτύρων ξεχωριστή θέση κατέχουν οι γυναίκες Νεομάρτυρες, οι οποίες συναγωνίστηκαν επάξια τους άνδρες σε πίστη ηρωισμό και παρρησία. Μια από τις ηρωικότερες Νεομάρτυρες είναι και η αγία Νεομάρτυς Αργυρή.
Οι όσιες γυναίκες συναγωνίστηκαν επάξια στην άσκηση, στην αρετή και στην αγιότητα τους άνδρες οσίους. Τα συναξάρια της Εκκλησίας μας είναι γεμάτα από άγιες γυναίκες, οι οποίες αναδείχτηκαν σε ύψη αγιότητας και αξιώθηκαν να θαυματουργούν. Μια από αυτές είναι και η αγία Ελισάβετ η Θαυματουργός.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της οθωμανικής δουλείας ευσεβείς ορθόδοξοι πιστοί χρειάστηκε να ομολογήσουν την πίστη τους στο Χριστό, μαρτύρησαν, έχυσαν το αίμα τους για την αγάπη Του και αντάλλαξαν την επίγεια, πρόσκαιρη και φθαρτή ζωή με την αιώνια. Ένας από τους καλλινίκους Νεομάρτυρες είναι και ο άγιος Νεομάρτυς Νικόλαος από τη Μαγνησία της Μ. Ασίας.
Την πρώτη Κυριακή μετά την Ανάσταση του Κυρίου η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του αγίου ενδόξου αποστόλου Θωμά και διαβάζεται στις εκκλησίες η σχετική περικοπή της ψηλάφησης του Χριστού από αυτόν. Δεν είναι τυχαία αυτή η επιλογή. Έρχεται να επιβεβαιώσει, μαζί με τις τόσες άλλες μαρτυρίες, ότι ο Κύριος αναστήθηκε όντως από τους νεκρούς. Ο Θωμάς κατά θεία παραχώρηση ζήτησε να έχει απτή εμπειρία της Ανάστασης του Χριστού. Να βάλλει τα χέρια του «επί των τύπων των ήλων» και να πιστέψει στο υπέρτατο γεγονός.
Η αγία μας Εκκλησία έχει να επιδείξει νέφη Μαρτύρων. Μυριάδες πιστοί βασανίστηκαν και έχυσαν το αίμα τους για την πίστη του Χριστού, την σώζουσα πίστη της Εκκλησία μας. Πολλοί από αυτούς χαρακτηρίζονται ως Μεγαλομάρτυρες, διότι βασανίστηκαν περισσότερο από τους άλλους και έδειξαν μεγάλη ανδρεία. Ένας από αυτούς είναι και ο λαοφιλής άγιος Μεγαλομάρτυρας Γεώργιος, ο οποίος έλαβε και την προσωνυμία Τροπαιοφόρος…
Το Άγιο και Μεγάλο Σάββατο είναι μια ξεχωριστή ημέρα για την Εκκλησία μας. Τιμάμε κατ’ αυτή τη θεόσωμη ταφή και την εις Άδου κάθοδο του Κυρίου και Θεού μας Ιησού Χριστού. Την οδύνη μας για τα σωτήρια παθήματα του Λυτρωτή μας διαδέχεται η θλίψη, η σιωπή και η περισυλλογή. Με την καρδιά σφιγμένη από τη βίωση των Αγίων Παθών της Μεγάλης Παρασκευής, βιώνουμε την αγία αυτή ημέρα έναν μεγάλο θρίαμβο, το μυστήριο της μεγαλύτερης πάλης όλων των εποχών, της μάχης του Χριστού με τον Άδη.
Απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής. Η φρικτή ημέρα έβαινε προς το τέλος της. Το φυσικό σκοτάδι ερχόταν να διαδεχθεί το υπερφυσικό σκοτάδι της σταυρώσεως, που είχε καλύψει ολάκερη τη γη. Ο Κύριος είχε εκπνεύσει επί του σταυρού. Το άχραντο σώμα Του κρέμονταν άπνουν επί του ξύλου, ανάμεσα στους συσταυρωμένους ληστές, οι οποίοι σπάραζαν ακόμη από τους επιθανάτιους σπασμούς. Αλλά……
Τα «νοσοκομεία» της εποχής εκείνης ήταν τα διαβόητα «Ασκληπιεία», όπου διαδραματίζονταν απίστευτες μορφές απάτης, δεισιδαιμονίας και οικονομικής εκμετάλλευσης. Για πρώτη φορά η ιατρική φροντίδα έλαβε κοινωνικό χαρακτήρα και έγινε προσιτή στους φτωχούς μέσω των Χριστιανών ιατρών «Αναργύρων», οι οποίοι….
Με αυτό το θεσπέσιο τροπάριο ο ιερός υμνογράφος μας εισάγει στο κατανυκτικό κλίμα της Μεγάλης Εβδομάδος, παροτρύνοντάς μας να ετοιμάσουμε κατάλληλα τον εαυτό μας, προκειμένου να υποδεχτούμε το Νυμφίο της ψυχής μας Χριστό και να λάβουμε μέρος στην πνευματική γαμήλια πανδαισία.
τα αγιολόγια της Εκκλησίας μας υπάρχουν άγιοι οι οποίοι αγίασαν ομού με μέλη των βιολογικών τους οικογενειών. Μια τέτοια αγία είναι και η οσία Θεοδώρα η εν Θεσσαλονίκη, η οποία μόνασε και αγίασε με την κόρη της Θεοπίστη. Οι δύο αυτές οσιακές μορφές λαμπρύνουν το πλούσιο αγιολογικό μωσαϊκό της Εκκλησίας των Θεσσαλονικέων.
Η Θεσσαλονίκη υπήρξε κοιτίδα ανάδειξης αγίων. Εκατοντάδες είναι οι Θεσσαλονικείς άγιοι οι οποίοι κοσμούν τα ιερά συναξάρια. Ένας από αυτούς είναι και ο άγιος Θεωνάς, Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Μια όντως σημαντική προσωπικότητα, η οποία σημάδεψε την πόλη τον 16ο αιώνα.
Μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, έχοντας το ποιητικό χάρισμα, στο διάβα των αιώνων, διακρίθηκαν και ως υμνογράφοι και ποιητές της Εκκλησίας μας, κληροδοτώντας μας μια ανεκτίμητη παρακαταθήκη. Ένας από αυτούς υπήρξε και ο άγιος Ιωσήφ ο Υμνογράφος.
Πλήθη λαού ακολούθησαν την πομπή της κηδείας του. Μεταξύ αυτών ακολουθούσε και η γυναίκα που είχε καταφέρει το φονικό κτύπημα στον άγιο, με κλάματα και οδυρμούς, η οποία είχε μετανοήσει για το κακό που έκαμε. Μόλις τοποθετήθηκε το ιερό σκήνωμά του στον τάφο, η γυναίκα ελευθερώθηκε από το δαιμόνιο και έγινε εντελώς καλά!
Είχε όμως αντιπάλους τους σκοταδιστές ειδωλολάτρες ιερείς, οι οποίοι βλέποντας να ερημώνουν τα «ιερά» τους και ως εκ τούτου οι πρόσοδοί τους, φανάτιζαν τους ειδωλολατρικούς όχλους, οι οποίοι βιαιοπραγούσαν κατά των χριστιανών κληρικών, θεωρώντας τους υπεύθυνους για την μεταστροφή των ειδωλολατρών στην χριστιανική πίστη.
Ο διωγμός λοιπόν του Διοκλητιανού ήταν πραγματικός αφανισμός για τους Χριστιανούς. Χιλιάδες πιστοί του Χριστού συλλαμβάνονταν, σύρονταν στα δικαστήρια και βασανίζονταν για να προσφέρουν θυσία στους δαιμονικούς ειδωλικούς «θεούς». Όσοι αρνούνταν θανατώνονταν με τους πλέον φρικτούς τρόπους.