ΓΛΩΣΣΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ

Γωνιά της Γλώσσας 72 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Τὸ σχῆμα λόγου τῆς ἡμέρας

Εἶναι καλὸ νὰ μὴν ἀναπαράγουμε γλωσσικὰ τὶς διακρίσεις εἰς βάρος τῶν γυναικῶν. Ἐκφράσεις ὅπως γυναικεῖες κουβέντες, γυναικοδουλειές, εἶναι φρόνιμο νὰ ἀποφεύγωνται. Ὄχι ὅμως νὰ χρησιμοποιοῦνται γλωσσικὰ ἐκτρώματα τοῦ τύπου: ἡ προεδρίνα τῆς Δημοκρατίας, ἡ χρήστρια τοῦ διαδικτύου, ἡ συγγράφισσα, ἡ βουλεύτρια. Εἰδικώτερα τὴν τελευταία προσπαθοῦν στανικὰ νὰ τὴν ἐπιβάλλουν τὰ ψευτοπροοδευτικὰ μέσα ἐνημέρωσης.

Γωνιά της Γλώσσας 71 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ὁ ταλαίπωρος πατήρ

«Ὁ πάτερ Γεώργιος, τοῦ πάτερ Δημητρίου, τὸν πάτερ Κωνσταντῖνο». Δὲν εἶναι τόσο δύσκολο νὰ μάθουμε τέσσερεις τύπους γιὰ νὰ μὴν κακοπαθῇ ὁ πατήρ. Ἂς δοῦμε ἕνα κλιτικὸ παράδειγμα γιὰ νὰ γλυτώσῃ ὁ δύσμοιρος ὁ πατὴρ ἀπὸ τὴν ἐσφαλμένη κλίση:

Πρόσκληση – Ομιλία της Ε.ΡΩ. στην Καβάλα με θέμα: “Τὴ γλῶσσα μου ἔδωσαν Ἑλληνική…”

Ἡ ὁμιλία θὰ πραγματοποιηθεῖ τὸ Σάββατο 8 Φεβρουαρίου 2025 ὥρα 18:00 στὴν αἴθουσα τῆς Δημοτικῆς βιβλιοθήκης Καβάλας,, ἐπὶ τῆς ὁδοῦ Κασσάνδρου 6
 εἴσοδος ἐλεύθερη. 

Γωνιά της Γλώσσας 70 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Τὸ σχῆμα λόγου τῆς ἡμέρας

Ἀναφερθήκαμε στὸ προηγούμενο γλωσσικό μας σημείωμα στὴν Κασσάνδρα καὶ γράψαμε ὅτι Κασσάνδρα χαρακτηρίζουμε τὸν καταστροφολόγο ποὺ προβλέπει δεινὰ ποὺ συνήθως δὲν πραγματοποιοῦνται: Διαψεύστηκαν οἱ Κασσάνδρες ποὺ προέβλεπαν τὴν οἰκονομικὴ καταστροφὴ τῆς Μεγάλης Βρετανίας…..

Γωνιά της Γλώσσας 69 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ἡ ἀπαιτητικὴ φράση τῆς ἡμέρας

Κασσανδρικὲς ἐκτιμήσεις, ἤτοι ἐκτιμήσεις ποὺ προμηνύουν δυσάρεστες ἐξελίξεις, ἐκτιμήσεις δυσοίωνες. Ἡ Κασσάνδρα ἦταν, ὅπως θυμᾶστε οἱ περισσότεροι, μιὰ ἀπὸ τὶς κόρες τοῦ βασιλιᾶ τῆς Τροίας Πριάμου καὶ τῆς Ἑκάβης, γνωστὴ γιὰ τὴν μαντικὴ ἱκανότητα.

Ισραήλ: Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν βυζαντινό μοναστήρι 1.500 ετών με αρχαία ελληνική επιγραφή (Βίντεο)

Σε κεντρικό σημείο του, υπάρχει μια επιγραφή στα ελληνικά που αναγράφει: «ΕΙΡΗΝΗ Η ΕΙΣΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΟΔΟΣ», η οποία συνδέει τον χώρο με ιδεώδη ειρήνης.

Γωνιά της Γλώσσας 68 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ἡ ἀπορία τῆς ἡμέρας

Ἕνας καλὸς συνάδελφος πῆγε σὲ ἕνα κατάστημα καὶ ὁ πωλητὴς τὸν ρώτησε: «Θέλετε τὸ ἀκριβὸ ἢ τοῦ εὐροῦ». Προφανῶς θὰ σχολιάσουμε τὸν τύπο «τοῦ εὐροῦ».

Γωνιά της Γλώσσας 67 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Τὸ λάθος τῆς ἡμέρας

«Ἡ συνέλευση τῆς τριμερής». (λάθος). «Σήμερα συνεδριάζει ἡ τριμερή». (λάθος). Τὸ ἐπίθετο τριμερὴς ἀνήκει στὴν κατηγορία τῶν πάλαι ποτὲ τριτοκλίτων σιγμολήκτων ἐπιθέτων ποὺ ὑποφέρουν τὰ ταλαίπωρα. Ἄς δοῦμε πῶς κλίνεται:

Γωνιά της Γλώσσας 66 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Τὰ συνώνυμα τῆς ἡμέρας

Ἕνα ἀπὸ τὰ δεινὰ ποὺ μᾶς κληροδότησε ἡ πτώση τῶν Πρωτοπλάστων εἶναι ἡ λύπη καὶ οἱ θλίψεις. Μὲ πολλὲς λέξεις ἐκφράζονται οἱ ἀποχρώσεις τῆς θλίψης, ἀναλόγως μὲ τὸν τρόπο ποὺ ἐκδηλώνεται. Ὁ πιὸ γνωστὸς τρόπος εἶναι τὸ κλάμα. Ἅμα τὸ κλάμα εἶναι συνεχές, χαμηλόφωνο, μονότονο…

Γωνιά της Γλώσσας 65 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ἀπὸ ποῦ κατάγεται τὸ ρῆμα «πιάνω»;

Πολὺ ἐνδιαφέρουσα διαδρομὴ ἔχουν συνήθως οἱ κοινόχρηστες λέξεις. Τὶς χρησιμοποιοῦμε καθημερινά, ὡστόσο  δὲν γνωρίζουμε τὴν προέλευσή τους. Μία ἀπὸ αὐτὲς τὶς λέξεις εἶναι τὸ ρῆμα πιάνω. Στὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων (3,7) ὁ Ἀπόστολος Πέτρος,…

Γωνιά της Γλώσσας 64 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ἡ λέξη τῆς ἡμέρας

Ἀδολεσχία εἶναι ἡ ἔντονη καὶ κουραστικὴ φλυαρία, ἡ ἀνούσια περιττολογία, ἡ πολυλογία, ἡ ἀμετροέπεια, ὁ βερμπαλισμός. Τὸ ἀντίθετό της εἶναι ἡ ἀρετὴ τῆς λακωνικότητας. 

Γωνιά της Γλώσσας 63 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ὁ γραικιλισμὸς τῆς ἡμέρας

Ἀκόμα μία ξενόγλωσση φράση προστέθηκε στὸ λεξιλόγιο τῶν ἑλληνόφωνων: τὸ «street party». Υἱοθέτηση ἄνευ ὅρων τῆς ἀμερικανικῆς κουλτούρας….

Γωνιά της Γλώσσας 62 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ἡ ετυμολογία τῆς ἡμέρας

Ἴσως ἔχετε ἀκούσῃ ἢ διαβάσῃ τὶς φράσεις: «ἀναλύθηκε σὲ κοπετούς» ἢ «θρῆνος καὶ κοπετός». Ὁ κοπετὸς ἀνήκει στὸ ἀπαιτητικὸ λεξιλόγιο καὶ δηλώνει τὸ γοερὸ κλάμα ποὺ συνοδεύεται ἀπὸ ἔντονες κινήσεις τῶν χεριῶν καὶ σπαρακτικὲς φωνές. Παράγεται….

Ὄνειρον Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, ἀμίσθου ἱεροψάλτου (εκοιμήθη στις 3 Ιανουαρίου 1911)

Ὁ γέρων τῆς Σκιάθου σχεδιάζει τὸ τελευταῖο του διήγημα, λίγο προτοῦ ἀποδημήσει, παραμονὲς τῶν Φώτων.
Ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, υἱὸς τοῦ ἱερέως Ἀδαμαντίου Ἐμμανουήλ, διηγηματογράφος καὶ ἱεροψάλτης, ὠνειρεύθη τὴν νύκτα τῆς 2ας πρὸς 3ην Ἰανουαρίου 1911, εἰς τὴν Σκίαθον, ὅτι εὑρίσκετο εἰς τὰς Ἀθήνας, ἔλαβε δὲ σημείωμα τοῦ Βλ. Γαβριηλίδου…..

Γωνιά της Γλώσσας 61β – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ἡ λέξη τῆς χρονιᾶς

Μιὰ ἀκόμα ἑλληνικὴ λέξη ἦταν ἡ δημοφιλέστερη τὸ 2024 σύμφωνα μὲ τὸ ἠλεκτρονικὸ λεξικὸ Merriam-Webster, ποὺ καταγράφει 100 ἑκατομμύρια προβολὲς τὸν μῆνα στὸν ἱστότοπό του. Πρόκειται γιὰ τὴν λέξη «polarization», ποὺ δηλώνει τὴν πρόκληση ἔντονης διαφωνίας μεταξὺ ἀντίθετων πλευρῶν ἢ ὁμάδων. Ἡ δημοφιλία της ὀφείλεται στὴν ἰδιαιτέρως τεταμένη προεκλογικὴ περίοδο γιὰ τὴν ἀνάδειξη Προέδρου στὶς Η.Π.Α.

Γωνιά της Γλώσσας 61α – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ἡ λέξη τῆς προηγούμενης χρονιᾶς

Μὲ τὴν λέξη «authentic» θὰ ἀσχοληθοῦμε σήμερα, δηλαδὴ μὲ τὴν λέξη αὐθεντικὸς ποὺ ἦταν ἡ λέξη ποὺ ἀναζητήθηκε περισσότερο ἀπ’ ὅλες στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες τῆς Ἀμερικῆς τὸ 2023 σύμφωνα μὲ τὸ ἠλεκτρονικὸ λεξικὸ Merriam-Webster καὶ ἀντανακλᾶ βέβαια τὶς ἀνησυχίες των Ἀμερικάνων γιὰ τὴν τεχνητὴ νοημοσύνη.

Η ΓΩΝΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ – Ἡ Παρθένος σήμερον

Στὸν Πίνδαρο τῆς βυζαντινῆς ὑμνογραφίας -ὅπως τὸν ἔχουν ὀνομάσει-, τὸν ἅγιο Ρωμανὸ τὸν Μελωδὸ ὀφείλουμε πολλὰ ἀπὸ τὰ ἀπαράμιλλα τροπάρια ποὺ ψάλλουμε τὰ Χριστούγεννα.  Ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ γνωστὰ εἶναι τὸ προεόριο «Ἡ Παρθένος σήμερον».

Η ΓΩΝΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ – Ὄχι σὲ ἰσοπεδωμένες εὐχές!

Εὐκαιρία λοιπὸν νὰ ἀπευθύνουμε τὶς εὐχές μας, εὐχὲς μὲ περιεχόμενο καὶ οὐσία, εὐχὲς προσωπικὲς καὶ ὄχι ἀπρόσωπες καὶ ἰσοπεδωμένες, εὐχὲς ποὺ θὰ ἀποτελοῦν ἀφετηρία προβληματισμοῦ. Ἂς ἀφήσουμε λοιπὸν τὴν ἄχρωμη εὐχὴ: «Καλὲς γιορτὲς» καὶ νὰ προτιμᾶμε ….

Γωνιά της Γλώσσας 61 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ἐπηρεάζει ἡ γλῶσσα τὴν σκέψη;

Ἄς θυμηθοῦμε τὴν κλασσικὴ διατύπωση τοῦ Whorf: «Τὸ γλωσσικὸ σύστημα ποὺ βρίσκεται στὸ παρασκήνιο (μὲ ἄλλα λόγια ἡ γραμματική) κάθε γλώσσας δὲν εἶναι ἁπλᾶ ἕνα ἀναπαραγωγικὸ μέσο γιὰ τὴν διατύπωση ἰδεῶν, ἀλλὰ μᾶλλον αὐτὸ εἶναι ὁ διαμορφωτὴς τῶν ἰδεῶν, τὸ πρόγραμμα καὶ ὁ ὁδηγὸς γιὰ τὴν νοητικὴ δραστηριότητα τοῦ ἀτόμου, γιὰ τὴν ἀνάλυση τῶν ἐντυπώσεων του».

Γωνιά της Γλώσσας 60 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ἡ λέξη τῆς ἡμέρας – ἁβρότητα

ἁβρότητα: Δυσεύρετη ἀρετὴ στὶς μὲρες μας ἡ ἁβρότητα, ἡ ἰδιότητα δηλαδὴ τοῦ ἀνθρώπινου χαρακτῆρα ποὺ ἐκδηλώνεται μὲ εὐγενικὴ καὶ ἐκλεπτυσμένη συμπεριφορά, ἡ ἁβροφροσύνη. Περικλείει τρεῖς ἰδιότητες: τὴν εὐγένεια, τὴν λεπτότητα καὶ τὴν τρυφερότητα.

Γωνιά της Γλώσσας 59 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ἡ σημασιολογικὴ διαφορὰ τῆς ἡμέρας

Συμπληρώθηκαν φέτος ἀπὸ τὴν βάρβαρη εἰσβολὴ τῶν Τούρκων στὴν Κύπρο μας πενήντα χρόνια. Πενήντα χρόνια σκλαβιᾶς. Γιὰ νὰ ξεχάσουμε τὴν εἰσβολὴ οἱ ἰθύνοντες ἀποκαλοῦν τὰ Κατεχόμενα Βόρεια Κύπρο καὶ τοὺς αἰχμαλώτους ἀγνοούμενους.

Γωνιά της Γλώσσας 58 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ἡ σπάνια λέξη τῆς ἡμέρας – Ἡ μυρωδιὰ τῆς βροχῆς

Ὅλοι ἔχουμε αἰσθανθῇ τὴν μυρωδιὰ τῆς βροχῆς. Δύο ἐρευνητὲς ὠνόμασαν τὴν ὀσμὴ πετριχὼρ ἀπὸ τὶς λέξεις πέτρα καὶ ἰχώρ. Ἡ συγκεκριμένη ὀσμὴ ἀναδύεται ἀπὸ ἕνα ἔλαιο τὸ ὁποῖο παράγεται ἀπὸ κάποια φυτὰ κατὰ τὴν διάρκεια τῶν περιόδων ξηρασίας, καὶ τὸ ὁποῖο ἀπορροφᾶται ἀπὸ τὰ μαλακὰ πετρώματα τοῦ ἐδάφους καὶ ἀπελευθερώνεται ὅταν πέφτῃ ἡ βροχή.

Γωνιά της Γλώσσας 57 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ἡ σπάνια λέξη τῆς ἡμέρας

Στὸ κλασσικὸ βιβλίο τοῦ Κωστῆ Μπαστιᾶ γιὰ τὸν Παπουλᾶκο βρῆκα τὸ ρῆμα «ἀγγελοσκιάζομαι»: «Τὴν Παρασκευή, ὅμως, τὸ μεσημέρι ὅλοι νόμιζαν πὼς ὁ ἄρρωστος ἀγγελοσκιάστηκε. Ἀπὸ ἐκείνη τὴν ὥρα ὁ ἄρρωστος ἔμοιαζε περισσότερο πεθαμένος παρὰ ζωντανός» (Κωστῆ Μπαστιᾶ, Παπουλᾶκος, ἐκδ. Μπαστιᾶ, Ἀθήνα 1975, σελ. 32).

Γωνιά της Γλώσσας 56 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Ὁ Ὀδυσσέας Ἑλύτης γιὰ τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα

Ὅ,τι καὶ νὰ πῇ ἕνας ποιητής, μικρὸ ἢ μεγάλο, σημαντικὸ ἢ ἀσήμαντο, δὲν φέρνει ἀποτέλεσμα, θέλω νὰ πῶ δὲν γίνεται ποίηση ἂν δὲν περάσῃ ἀπὸ τὴν κρησάρα τῆς γλώσσας, ἂν δὲν φτάσῃ στὴν ὅσο γίνεται πιὸ τέλεια ἔκφραση. Ἀκόμα καὶ οἱ πιὸ μεγάλες ἰδέες, οἱ πιὸ εὐγενικές, οἱ πιὸ ἐπαναστατικές, παραμένουν σκέτα ἄρθρα, ἐὰν δὲν καταφέρῃ ὁ τεχνίτης νὰ ταιριάσῃ σωστά τα λόγια του.

Γωνιά της Γλώσσας 55 – Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη: Τὸ αἴνιγμα τῆς ἡμέρας

Τί σχέση ἔχει ὁ μόσχος, τὸ μοσχάρι μὲ τὸ μουσκεύω; Ὁ μόσχος στὴν ἀρχαιότητα ἦταν ὁ μικρὸς ταῦρος καὶ μεταφορικὰ τὸ βλαστάρι, ἡ παραφυάδα. Ἀπὸ τὸν μόσχο σχηματίστηκε τὸ μοσχεύω ποὺ σήμαινε «πολλαπλασιάζω φυτὸ ἢ δέντρο ἀποσπῶντας μόσχευμα….

Σελίδες