Φωτ.: Unsplash
Το Εκτελεστικό Συμβούλιο της UNESCO, μετά από πρωτοβουλία της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Ελλάδας στον Οργανισμό, πρότεινε σήμερα Δευτέρα 14 Απριλίου, με ομόφωνη απόφασή του, να ανακηρυχθεί η 9η Φεβρουαρίου τού κάθε έτους ως Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας. «Πρόκειται για διεθνή αναγνώριση της διαχρονικότητας, της οικουμενικότητας και της προσφοράς της γλώσσας μας στην πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας. Είναι ημέρα χαράς και υπερηφάνιας», ανέφερε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην UNESCO, Γιώργος Κουμουτσάκος.
Ειδικότερα, στη σχετική απόφασή του, το Εκτελεστικό Συμβούλιο σημειώνει ότι «η γλώσσα είναι φορέας πολιτισμού, κιβωτός αξιών, εννοιών, ταυτότητας, όργανο έκφρασης και δημιουργίας και γέφυρα επικοινωνίας, κατανόησης και συνεννόησης», τονίζοντας, ταυτόχρονα, πως μεταξύ των χιλιάδων γλωσσών του κόσμου, η ελληνική συνδυάζει τέσσερα ιδιαιτέρως σημαντικά χαρακτηριστικά:
Α. Αδιάσπαστη συνέχεια 40 αιώνων προφορικής παράδοσης και 35 αιώνων γραπτής παράδοσης εάν λάβουμε υπόψη τη γραμμική γραφή Β’ ή τουλάχιστον 28 αιώνες γραπτής παράδοσης εάν περιοριστούμε στην αλφαβητική γραφή, γεγονός που καθιστά τα Ελληνικά την πιο μακροχρόνια, αδιάκοπα ομιλούμενη και γραφόμενη γλώσσα στην Ευρώπη. Το Εκτελεστικό Συμβούλιο υπενθυμίζει εν προκειμένω ότι όπως είπε ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στην απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1963, «η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ να ομιλείται. Υπέστη τις αλλαγές που υφίστανται όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, αλλά ποτέ δεν υπήρξε κενό».
Β. Μοναδική καλλιέργεια ως γλώσσα (λεξιλόγιο, γραμματική και σύνταξη), λόγω της χρήσης της από απαράμιλλες ιστορικές προσωπικότητες της λογοτεχνίας, της ποίησης, του θεάτρου, της φιλοσοφίας, της πολιτικής και της επιστήμης, όπως ο Όμηρος, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, ο Αισχύλος, ο Θουκυδίδης, ο Ιπποκράτης, ο Αρχιμήδης και οι Πατέρες της Εκκλησίας.
Γ. Ευρεία παρουσία σε πολλές γλώσσες, καθώς, διαχρονικά, η ελληνική έχει αποτελέσει μία από τις σημαντικότερες γλώσσες ως προς την επίδρασή της σε όλες τις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες και, δι’ αυτών, ευρύτερα στον κόσμο των γλωσσών. Επιπλέον, η ιδιαίτερη σημασία της ελληνικής γλώσσας επιβεβαιώνεται σαφώς από το γεγονός ότι διδάσκεται διεθνώς τόσο στην αρχαία της μορφή, σε έδρες κλασσικών σπουδών ανά τον κόσμο, όσο και στη μεσαιωνική (Βυζαντινή) και στη σύγχρονη μορφή της, σε έδρες Μεσαιωνικής και Νέας Ελληνικής Γλώσσας παγκοσμίως.
Δ. Η ελληνική γλώσσα ήταν και παραμένει μέχρι και σήμερα ανεξάντλητη πηγή της διεθνούς επιστημονικής ορολογίας ιδιαίτερα στην ιατρική, καθώς και στα μαθηματικά, στη φυσική, στη χημεία, στη μηχανική, στην αστρονομία, στην κβαντομηχανική, στις κοινωνικές και στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Πρόκειται για διεθνώς αναγνωρισμένο χαρακτηριστικό της ελληνικής, το οποίο προκύπτει σαφώς από εμπειρικά και ιστορικά δεδομένα.
«Ξεχωριστή η ελληνική γλώσσα»
Το Εκτελεστικό Συμβούλιο της UNESCO επισημαίνει ότι ως γλωσσική κοιτίδα των βασικών εννοιών του πολιτισμού, της επιστήμης και της φιλοσοφίας, η ελληνική γλώσσα κατέχει, με ιστορικά και αντικειμενικά κριτήρια, ξεχωριστή θέση μεταξύ των γλωσσών του κόσμου. Υπογραμμίζει, ακόμη, ότι «η συνειδητοποίηση της φωνολογικής δομής της ελληνικής οδήγησε τους Έλληνες του 8ου αιώνα π.Χ. στην καινοτόμο αξιοποίηση του συμφωνικού αλφαβήτου των Φοινίκων με την επινόηση του αλφαβήτου, επιτυγχάνοντας έτσι τη δημιουργία ενός νέου φωνηεντικού αλφαβήτου μέσω της μετάβασης από ένα σύστημα γραφής βασισμένο σε συμφωνικά γράμματα σε ένα σύστημα στο οποίο κάθε ήχος, κάθε φώνημα, εκπροσωπείται από ένα γράμμα».
Επίσης, αναφέρει ότι στη μετακλασσική Ελληνιστική Περίοδο, η ελληνική γλώσσα υπήρξε για έξι ολόκληρους αιώνες η πρώτη διεθνής γλώσσα, γλώσσα συναλλαγών πολλών λαών (lingua franca) και συγχρόνως γλώσσα πολιτισμική (Kultursprache). «Η ελληνική έλαμψε την περίοδο της βασιλείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τη δέχτηκε και την αγκάλιασε ο Ρωμαϊκός Πολιτισμός, ο οποίος υιοθέτησε την ελληνική γραφή με τη μορφή του λατινικού αλφαβήτου, της έδωσε παγκόσμια διάσταση η γλώσσα των Ευαγγελίων, την ανακάλυψε και την ανέδειξε η Αναγέννηση και την αξιοποίησε στο έπακρον ο Διαφωτισμός», σημειώνει το Εκτελεστικό Συμβούλιο της UNESCO, αιτιολογώντας την απόφασή του.
«Ο ηλεκτρονικός Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας (Thesaurus Linguae Graecae – TLG), ο οποίος περιλαμβάνει κείμενα γραμμένα στην ελληνική γλώσσα από τον Όμηρο έως τους ιστορικούς του 15ου αιώνα, αριθμεί 12.000 ελληνικά κείμενα τεσσάρων χιλιάδων (4.000) συγγραφέων, που περιλαμβάνουν 105.000.000 λέξεις (σε όλους τους τύπους λέξεων που εμφανίζονται στα κείμενα)», υποστηρίζει. Το Εκτελεστικό Συμβούλιο της UNESCO τονίζει, επιπλεόν, πως ιστορικά η ελληνική γλώσσα κατέχει καίρια θέση στη διανόηση, στη γλωσσική έκφραση και διατύπωση θεμελιωδών εννοιών και λέξεων της ευρωπαϊκής και της ευρύτερης διανόησης, οι οποίες δηλώνονται, προσλαμβάνονται ή ανάγονται σε λέξεις-έννοιες της ελληνικής γλώσσας.
Γιατί επιλέχθηκε η 9η Φεβρουαρίου
Με βάση τα ανωτέρω, το Εκτελεστικό Συμβούλιο της UNESCO αποφάσισε ότι η 9η Φεβρουαρίου προτείνεται ως «Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας», λαμβάνοντας, επίσης, υπόψη του ότι αυτήν την ημερομηνία, το 1857, έφυγε από τη ζωή ο εθνικός ποιητής της Ελλάδας, Διονύσιος Σολωμός.
Υπενθυμίζεται, πως η UNESCO ήδη έχει αναγνωρίσει διάφορα στοιχεία που συνδέονται με την ελληνική γλώσσα. Δύο στοιχεία καταγεγραμμένης πολιτιστικής κληρονομιάς, «Τα μολύβδινα χρηστήρια ελάσματα του Μαντείου της Δωδώνης» και τον «Πάπυρο του Δερβενίου: Το αρχαιότερο βιβλίο της Ευρώπης», τα οποία έχουν καταχωρηθεί στο Διεθνές Μητρώο Μνήμης του Κόσμου (Memory of the World) το 2023 και το 2015, αντίστοιχα. Επίσης, δύο επιπλέον στοιχεία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς: Το «Πολυφωνικό Καραβάνι», το οποίο μελετά, διασώζει και προάγει το πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου, συμπεριληφθέν το 2020 στο Μητρώο Καλών Πρακτικών Διασώσεως και τον «Βυζαντινό Ψαλμό», που ενεγράφη το 2019 στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας.
Σημειώνεται, ότι η χώρα που έκανε την πρώτη παρέμβαση στη συνεδρίαση της UNESCO για την καθιέρωση Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας ήταν η Αϊτή, η οποία ιστορικά ήταν και η πρώτη χώρα στον κόσμο που αναγνώρισε την Ελληνική Επανάσταση και την Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος. Τέλος, το κείμενο της απόφασης συνετάχθη μετά από συνεργασία της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Ελλάδας στην UNESCO με τους καθηγητές Γιώργο Μπαμπινιώτη, ομότιμο καθηγητή Γλωσσολογίας και πρώην πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών και Χρήστο Κλαίρη, ομότιμο καθηγητή Γενικής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου της Σορβόνης.
Με αφορμή τη σημερινή απόφαση, ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην UNESCO, Γιώργος Κουμουτσάκος, δήλωσε: «Με την υποστήριξη του κ. πρωθυπουργού και της ηγεσίας του υπουργείου Εξωτερικών, ξεκινήσαμε την προσπάθεια αυτήν πριν περίπου έξι μήνες, με πίστη ότι θα μπορούσαμε να πετύχουμε, παρά τις πολλές δυσκολίες του εγχειρήματος. Τελικά, με πολλή, συστηματική και επίμονη δουλειά, καταθέσαμε την πρόταση στις 10 Μαρτίου με την πρωτόγνωρη για τα αντίστοιχα δεδομένα του Οργανισμού, έγγραφη υποστήριξη 20 κρατών-μελών».
«Η καθιέρωση ενός παγκόσμιου εορτασμού έχει εξαιρετική σημασία. Όχι μόνον για την έμφαση που θα δίδεται στην ελληνική γλώσσα ως παγκόσμιας πολιτιστικής αξίας. Μέσω καλά οργανωμένων εκδηλώσεων, οι Έλληνες όπου γης αλλά και πολλοί ξένοι με ελληνική παιδεία ή και άλλοι θα μπορέσουν να εκκινήσουν ή να ανανεώσουν την επαφή και τη σχέση τους με την ελληνική στη διαχρονικότητά της. Να επανεκτιμήσουν τη σχέση της με την καλλιέργεια του πνεύματος, της σκέψης και του πολιτισμού», πρόσθεσε ο κ. Κουμουτσάκος.