ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ἔδωσαν μεγάλους ἀγῶνες γιὰ νὰ διασωθεῖ ἡ σώζουσα ὀρθόδοξη πίστη τῆς Ἐκκλησίας μας. Μόνο ποὺ αὐτὸς ὁ ἀγῶνας τους εἶχε μεγάλο κόστος γιὰ τοὺς ἴδιους. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ὑπῆρξε ὁ ἅγιος Φλαβιανός ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, ὁ ὁποῖος προέταξε τὴν ὀρθόδοξη πίστη καὶ ἦρθε σὲ σύγκρουση μὲ τὴν πολιτικὴ ἐξουσία.
Ἔζησε τὸν 5ο αἰῶνα καὶ ἦταν πρεσβύτερος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὁ ὁποῖος διακρίνονταν γιὰ τὴν πίστη του, τὴν εὐσέβειά του καὶ τὶς ἀρετές του. Τὸν Ἰούλιο του 448 κοιμήθηκε ὁ ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως ἅγιος Πρόκλος (434-448). Γιὰ τὴ θέση του προτάθηκε ὁ Φλαβιανός, ὁ ὁποῖος κατεῖχε τὸ ἀξίωμα τοῦ σκευοφύλακα τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας. Ὁ αὐτοκράτορας Θεοδόσιος Β’ (408-450), τῇ στιγμῇ τῆς χειροτονίας του, ὑποκινούμενος ἀπὸ κάποιον ἄθλιο κόλακα, τὸν εὐνοῦχο Χρυσάφιο, ζήτησε ἀπὸ τὸν Φλαβιανό μιὰ ποσότητα χρυσοῦ, ὡς ἀντάλλαγμα γιὰ τὴν ἐπιλογή του στὸ θρόνο τῆς Βασιλεύουσας. Ὁ ἀκέραιος Φλαβιανός, προκειμένου νὰ ντροπιάσει τὸν ἄθλιο Χρυσάφιο καὶ νὰ τὸν ἐκθέσει στὰ μάτια τοῦ αὐτοκράτορα, ἔδωσε ἐντολὴ νὰ σταλοῦν στὸν Θεοδόσιο τὰ λειτουργικὰ σκεύη τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας! Μὲ τὴ συμβολικὴ αὐτὴ πράξη του ὁ Φλαβιανός ἤθελε ἐπίσης νὰ στηλιτεύσει τὴν μάστιγα τῆς σιμωνίας, δηλαδὴ τὴν κατάληψη ὑψηλῶν ἐκκλησιαστικῶν θέσεων, μὲ ἐξαγορά!
Ἡ ἐνέργεια αὐτὴ ἐξόργισε τὸν εὐνοῦχο Χρυσάφιο. Γι’ αὐτὸ ἔβαλε ὡς σκοπὸ τῆς ζωῆς του τὴν ἐξόντωση τοῦ Φλαβιανού. Ἄρχισε μὲ ψεύτικες διαδώσεις, νὰ διαταράξει τὶς καλὲς σχέσεις τοῦ Φλαβιανού μὲ τὴν εὐσεβῆ Πουλχερία (ἁγία τῆς Ἐκκλησίας μᾶς), ἀδελφή τοῦ Θεοδοσίου, ἡ ὁποία οὐσιαστικὰ κυβερνοῦσε τὸ κράτος. Διέδωσε ὅτι δῆθεν εἶχε πεισθεῖ ἀπὸ τὸν Φλαβιανό νὰ ἀφήσει τὴν ἐξουσία καὶ νὰ ἀναλάβει ἐκκλησιαστικὸ ἀξίωμα, νὰ χειροτονηθεῖ ἀπὸ αὐτὸν διακόνισσα. Ὁ Φλαβιανός ζήτησε ἀπὸ τὴν Πουλχερία νὰ παραμείνει στὴ θέση της καὶ νὰ ἀποφεύγει νὰ ἐκδηλώνεται ὑπέρ του, δημόσια.
Ἀφοῦ ἀπέτυχε μὲ αὐτὴ τὴ ραδιουργία του ὁ Χρυσάφιος νὰ πλήξει τὸν Φλαβιανό, ἔφτασε πιὸ ἀκραία ἐνέργεια. Ἐκμεταλλευόμενος τὴν ἐξουσία του στήριξε ἕναν ἐπιφανῆ κληρικὸ τῆς Βασιλεύουσας, τὸν ἀρχιμανδρίτη Εὐτυχῆ, ὁ ὁποῖος ἔπεσε στὴν αἵρεση τοῦ μονοφυσιτισμοῦ, μετὰ τὴν καταδίκη τοῦ αἱρετικοῦ Νεστορίου, ἀπὸ τὴ Γ’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο (431). Θέλοντας νὰ καταπολεμήσει τὸν νεστοριανισμό, ὁ ὁποῖος δίδασκε ὅτι ὁ Χριστὸς εἶχε μία φύση, ἀνθρώπινη, ἔφτασε στὸ σημεῖο νὰ ἀρνηθεῖ τὴν ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ, καὶ νὰ διδάσκει ὅτι εἶχε μία φύση, τὴ θεία, ἡ ὁποία εἶχε ἀπορροφήσει τὴν ἀνθρώπινη (μονοφυσιτισμός). Ἀδιαφορῶντας ὁ εὐνοῦχος Χρυσάφιος γιὰ τὴν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὶς φοβερὲς συνέπειες ποὺ θὰ ἔφερνε σ’ αὐτή, καὶ ὠθούμενος ἀπὸ φοβερὸ μῖσος κατὰ τοῦ Φλαβιανού, ἄρχισε νὰ παρέχει στήριξη στὸν αἱρετικὸ κληρικό. Μάλιστα σκόπευε νὰ τοῦ δώσει τὴ θέση τοῦ ἐκθρονισμένου πατριάρχη!
Τὸν Νοέμβριο του 448 εἶχε συγκληθεῖ Ἐνδημοῦσα Σύνοδος στὴν Κωνσταντινούπολη. Σὲ αὐτὴ ὁ Ἐπίσκοπος Δορυλαίου Ευσέβιος κατάγγειλε τὸν Εὐτυχῆ ὡς αἱρετικό. Κλήθηκε νὰ ἀπολογηθεῖ, ἀλλὰ ἀρνοῦνταν ἐπανειλημμένα, μὲ διάφορες δικαιολογίες. Τελικὰ παρουσιάστηκε καὶ ὁμολόγησε τὶς κακοδοξίες του. Ἡ Σύνοδος τὸν ἀφόρισε, ὁρίζοντας τὴν πίστη τῆς Ἐκκλησίας στὶς δύο φύσεις τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Φλαβιανός γνωστοποίησε μὲ γράμμα του στὸν πάπα Ρώμης ἅγιο Λέοντα τὸ συμβάν. Ὁ Εὐτυχὴς ἔστειλε παραπλανητικὴ ἐπιστολὴ στὸν Λέοντα, μὴ μπορῶντας νὰ τὸν πείσει γιὰ τὶς δῆθεν ὀρθόδοξες θέσεις του. Ὁ Λέων ἔστειλε δύο ἐπιστολὲς στὸν Φλαβιανό, συμφωνῶντας γιὰ τὴν καταδίκη του Εὐτυχῆ. Ἡ δεύτερη ἐπιστολή του εἶναι γνωστὴ ὡς «Τόμος τοῦ Λέοντος» καὶ ἀποτέλεσε τὴν βάση τῶν ἀποφάσεων τῆς Δ’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.
Ὁ Εὐτυχὴς καὶ ὁ σύμμαχός του Χρυσάφιος, δὲν κατέθεσαν τὰ ὅπλα. Ἀπευθύνθηκαν στὸν ἀρχιεπίσκοπο Ἀλεξανδρείας Διόσκουρο, ἕναν ἀπαίσιο, ραδιοῦργο καὶ φιλόδοξο ἄνδρα, καταγγέλλοντας τὸν Φλαβιανό ὡς νεστοριανιστή! Μὲ τὴν ὑποστήριξη δὲ τῆς αὐτοκράτειρας Εὐδοκίας, ἡ ὁποία μισοῦσε τὴν Πουλχερία καὶ ἤθελε τὴν ἐκδίωξή της ἀπὸ τὰ ἀνάκτορα, καὶ ὑποστηρίζοντας τὸν Εὐτυχῆ, συγκάλεσε, τὸν Αὔγουστο του 449, ψευδοσύνοδο στὴν Ἔφεσο, μὲ σκοπὸ νὰ καταδικάσουν τὸν Φλαβιανό. Μάλιστα ὁ Διόσκουρος υἱοθέτησε τὶς κακοδοξίες του Εὐτυχῆ, τὶς ὁποῖες ὑποστήριξε, ὡς δῆθεν ὀρθόδοξη διδασκαλία, μὲ ἕνα πλῆθος φανατικῶν Ἐπισκόπων καὶ μοναχῶν ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο. Ἔφερε μαζί του ἕναν διαβόητο αἱρετικὸ μοναχό, τὸν Βαρσουμά ἀπὸ τὴν Συρία, μὲ χίλιους μοναχοὺς γιὰ νὰ ἀσκήσουν τρομοκρατία στοὺς ὀρθοδόξους Ἐπισκόπους. Ἔπιασαν τὶς πόρτες τοῦ κτηρίου καὶ ἦταν ἕτοιμοι νὰ ἐπέμβουν ὅταν ἔπαιρναν ἐντολή.
Μὲ βία καὶ φωνασκίες, κατόρθωσαν νὰ παρουσιάσουν ὡς «ὀρθόδοξο» τὸν Εὐτυχῆ καὶ τὴ διδασκαλία τοῦ ὡς «ὀρθόδοξη». Ὁ Εὐτυχὴς ἀποκαταστάθηκε καὶ ὁ Φλαβιανός καὶ ὁ Ευσέβιος Δορυλαίου καταδικάστηκαν, ὡς δῆθεν νεστοριανοί αἱρετικοί! Ὅταν ἄρχισαν νὰ διαμαρτύρονται καὶ νὰ παρακαλοῦν γονατιστοὶ νὰ ἀποφευχθεῖ τέτοια κατάπτωση, ὁ Διόσκουρος ἄνοιξε τὶς πόρτες καὶ εἰσέβαλλε ὁ ἀνθύπατος τῆς Ἀσίας, μὲ τὴ συνοδεία στρατιωτῶν καὶ συρφετὸ φανατισμένων αἱρετικῶν μοναχῶν, ναυτῶν καὶ ἀνθρώπων τοῦ ὑποκόσμου, ὅρμισαν κατὰ τοῦ Φλαβιανού, ὁ ὁποῖος ἔτρεξε νὰ πιαστεῖ ἀπὸ τὴν Ἁγία Τράπεζα καὶ νὰ σώσει τὴ ζωή του. Οἱ στρατιῶτες τον ἔσυραν ἔξω καὶ τὸν πίεζαν, μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους ὀρθοδόξους Ἐπισκόπους νὰ ὑπογράψουν τὶς αἱρετικὲς ἀποφάσεις καὶ τὴν καθαίρεσή του. Κατόπιν τὸν παρέδωσαν στὸν Βαρσουμά καὶ τοὺς κακοποιοὺς μοναχοὺς καὶ λαϊκοὺς ἀκολούθους του, οἱ ὁποῖοι ἄρχισαν νὰ τὸν βασανίζουν, χωρὶς οἶκτο. Τὸν ἔβρισαν, τὸν ἔδειραν καὶ τὸν ἔριξαν στὴ γῆ κλωτσῶντας τον, ὥσπου ἔχασε τὶς αἰσθήσεις του.
Ἡ κακοποίησή του ἦταν τέτοια, ὥστε προξένησε ἀνεπανόρθωτες βλάβες στὴν ὑγεία, του. Τρεῖς ἡμέρες μετὰ κοιμήθηκε, ὑποκύπτοντας στὰ τραύματά του, καθ’ ὁδὸν πρὸς τὴν ἐξορία, στὴν πόλη Ύπιδα τῆς Λυδίας.
Τὸ 450, μετὰ τὸ θάνατο τοῦ Θεοδοσίου, ὅταν ἀνέλαβε ἡ Πουλχερία, τὴν ἀντιβασιλεία, μετέφερε τὸ λείψανο τοῦ ἁγίου Φλαβιανού στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὸ ἐνταφίασε στὸ ναὸ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. Συγκάλεσε δὲ τὴν Δ’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο (451), ἡ ὁποία καταδίκασε τὸν Διόσκουρο καὶ Εὐτυχῆ, κήρυξε «ληστρικὴ» τὴν Σύνοδο τῆς Ἐφέσου καὶ κατέταξε τὸν Φλαβιανό στοὺς ἁγίους καὶ ὁμολογητὲς τῆς πίστεως. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 16 Φεβρουαρίου.