Γιώργος Μηνά Αναστασάκης
«Αγρίμια κι αγριμάκια μου λάφια μου μερωμένα…»
Φαντάζει άραγε παρωχημένο να διατρανώνουμε την πίστη μας στην ανυπέρβλητη αξία της ελευθερίας; Ομονοούμε ακόμα στο «καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή», στο «ελευθερία ή θάνατος», στο «θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία» ή μας ακούγονται κάπως βαρύγδουπα και ανεπίκαιρα και γραφικά στις μέρες μας; Απειλείται ή είναι δεδομένη η ελευθερία μας; Αξίζει τον κόπο να αγωνιζόμαστε για αυτήν, έχει πια νόημα, και αν ναι, ποιο είναι το τίμημα που καλούμαστε να πληρώσουμε για να την προασπιστούμε;
Ας το παραδεχτούμε. Το έχουμε αντιμετωπίσει όλοι στο εργασιακό μας περιβάλλον. Στις προκαταρτικές μας κουβέντες, αυτές που είναι απαραίτητες για να σπάσει ο πάγος στις επαγγελματικές μας συναντήσεις, και προτού μπούμε στο κύριο πιάτο που αφορά τα της δουλειάς, όλοι γνωρίζουμε τι επιτρέπεται να ειπωθεί και τι όχι. Δεν είναι όλες οι γνώμες καλοδεχούμενες και ειδικά αυτές που άπτονται ζητημάτων πολιτικής, θρησκείας κλπ. Υπάρχει πάντα «η σωστή πλευρά της ιστορίας», η πολιτικά ορθή ερμηνεία της επικαιρότητας. Οπότε αν θέλεις να κινηθείς με ασφάλεια και να γλυτώσεις τις κακοτοπιές ή θα ταυτιστείς με τις αντιλήψεις και τα συμφραζόμενα του καιρού μας ή θα αυτολογοκριθείς. Όσο δε πιο χαμηλά στην κλίμακα της ιεραρχίας τόσο μεγαλύτερη καθίσταται η ανάγκη αυτολογοκρισίας. Ή θα καμωθείς πως συμφωνείς με ότι λέγεται ή θα σφυρίζεις κλέφτικα και θα γυρνάς την κουβέντα στα της επερχόμενης κακοκαιρίας και στα των παιδικών ιώσεων στα νηπιαγωγεία και στα δημοτικά.
Τα ίδια και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ξεπερνώντας την πρώιμη περίοδο λειτουργίας τους κατά την οποία νομίζαμε πως το Facebook π.χ. είναι κάτι σαν την ευρύτερη γειτονιά μας, ήρθαμε αίφνης αντιμέτωποι με νέα, άγρια δεδομένα. Είναι πλέον κοινός τόπος πως η έκθεση ή η υπερέκθεση σε αυτά εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Ας πούμε για παράδειγμα πως πριν καν μελετήσουν το βιογραφικό σου, οι υπεύθυνοι των τμημάτων ανθρωπίνου δυναμικού θα διατρέξουν τις αναρτήσεις στους λογαριασμούς σου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι δεδομένο και σε αυτή την περίπτωση πως οι ασφαλείς δρόμοι είναι συγκεκριμένοι. Ή θα απέχεις από τα μέσα δικτύωσης ή θα επιμελείσαι εντέχνως το προφίλ σου ώστε η δημόσια εικόνα σου να είναι τουλάχιστον αποδεκτή ή και δυνητικά ελκυστική. Μπορείς να κάνεις αλλιώς; Ναι, μπορείς να λες ευθαρσώς τη γνώμη σου αν έχεις οικονομική ή άλλη εξουσία ή αν είσαι μεγάλος σε ηλικία και δε σου καίγεται πια καρφί τι θα πει ο κόσμος. Επίσης αν είσαι ολιγαρκής, αυτόνομος κάπως και είσαι και λίγο αερικό και έχεις θάρρος και παρρησία.
Πώς όμως μπορούν να σε αποδομήσουν, πώς λειτουργούν οι σύγχρονοι λογοκριτές; Μια συνηθισμένη κατηγορία που απευθύνουν όταν κάποιος υπερασπίζεται ας πούμε τα πατρογονικά του, είναι πως λειτουργεί με τη λογική που περιγράφεται με τον αγγλοσαξωνικό όρο not in my backyard που σημαίνει ότι το πόπολο τολμά να αντιδρά σε κάτι που πάει να του επιβληθεί στην περιοχή του. Οι ίδιοι που απευθύνουν την κατηγορία αυτή ζουν κατά κύριο λόγο περίκλειστοι σε περιοχές που η πιο έντονη όχληση μπορεί να είναι ο θόρυβος από τις κουρευτικές μηχανές του γκαζόν τους. Μια άλλη κατηγόρια στηρίζεται στον όρο-ομπρέλα λαϊκισμός και έχει πολλές εφαρμογές. Είναι το στάδιο εκείνο στο οποίο βρίσκεται το πόπολο πριν ξεβλαχέψει και προτού εμβαπτιστεί στα νάματα του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, του πολυδιάστατου και πολυδύναμου εκσυγχρονισμού ή δρέψει αγωνιστικές δάφνες που απονέμει η εγχώρια κομματοκρατία. Στον πόλεμο με τους τρισκατάρατους λαϊκιστές και οπισθοδρομικούς η πεφωτισμένη μας ελίτ νιώθει το ιερό καθήκον να ξεβλαχέψει, να εκπαιδεύσει και να νουθετήσει το πόπολο μη ορρωδώντας προ του πολιτικού κόστους. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως διαχρονικά άλλα διαβάζεις στο προεκλογικό πρόγραμμα και άλλα νομοθετούνται με αποτέλεσμα μια κρίση αντιπροσώπευσης άνευ προηγουμένου.
Στο πνιγηρό αυτό πλαίσιο η επέλευση της τεχνητής νοημοσύνης, της χρήσης των μεγάλων δεδομένων και τελικά του ψηφιακού ελέγχου κάθε πτυχής της ζωής μας επιτείνει την αγωνία για το μέλλον που επιφυλάσσεται στα παιδιά μας. Υπάρχει ελπίδα; Ναι υπάρχει. Υπάρχει ελευθερία χωρίς τίμημα; Όχι δεν υπάρχει. «Είναι στενή η πύλη η απάγουσα εις την ζωήν…» Δεν είμαστε όμως αναλώσιμοι, ούτε πολτός αλλά πρόσωπα μοναδικά και ανεπανάληπτα. Μπορούμε να ψηλαφήσουμε στιγμές ελευθερίας; Ας ξαποστάσουμε για λίγο στο μονοπάτι για την Αγιά Ειρήνη και ας αγναντέψουμε τα αγρίμια και τα αγριμάκια που ισορροπούν στον γκρεμό κι ας γνεύσουμε στον Ερημίτη του Καβομαλιά που στέκει αιώνια και μας χαιρετά…