Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη
Ἡ ἐτυμολογία τῆς ἡμέρας
Πρόγραμμα Αναπαραγωγής ΉχουΤί κοινὸ ἔχουν τὸ τάλαντο, ὁ Ἄτλας, τὸ ἀνατέλλω, ἡ τόλμη, τὸ ταλανίζω, ὁ Τελαμών, ἡ ἐντολή; Ὅλες αὐτὲς οἱ λέξεις ἀνήκουν στὴν ἴδια γλωσσικὴ οἰκογένεια. Πρὶν δοῦμε τὴν μεταξύ τους σχέση θὰ λύσουμε μιὰ παρεξήγηση. Τὸ τάλαντο δὲν εἶναι νόμισμα, ὅπως νομίζουν οἱ περισσότεροι. Ἦταν ἐπίπεδες πλάκες ὀρειχάλκου ποὺ ζύγιζαν περίπου 30 κιλὰ καὶ εἶχαν μεγάλη ἀξία. Ἦταν καὶ μονάδα βάρους ποὺ ἰσοδυναμοῦσε μὲ τὸ βάρος τοῦ νεροῦ ποὺ χωροῦσε σὲ ἕνα ἀμφορέα σταθεροῦ μεγέθους ποὺ τὸν χρησιμοποιοῦσαν σὰν μέτρο. Ὁ Παρθενῶνας κόστισε 470 τάλαντα, δηλαδὴ περίπου 9 ἑκατομμύρια δολάρια, τὰ Προπύλαια 200 τάλαντα, μιὰ τριήρης ἀπὸ 1-2 τάλαντα. Τὸ τάλαντο λοιπόν προέρχεται ἀπὸ τὴν ρίζα ταλ- ποὺ σημαίνει «σηκώνω, ἀντέχω». Ἀρχικὰ δήλωνε τοὺς δίσκους τῆς ζυγαριᾶς. Ἀπὸ τὴν ἴδια ρίζα εἶναι καὶ ὁ τάλας, δηλαδὴ ὁ ταλαίπωρος, αὐτὸς ποὺ ἀντέχει πολλά, ποὺ εἶναι φορτωμένος μὲ πολλὰ βάσανα ἀλλὰ καὶ ὁ γνωστός μας Ἄτλαντας, ποὺ -ὅπως ξέρουμε ἀπὸ τὴν Ἀρχαία Ἑλληνική Μυθολογία- εἶναι Τιτᾶνας ὁ ὁποῖος μὲ τὴν Τιτανομαχία τιμωρήθηκε νὰ κρατάῃ τον οὐρανὸ γιὰ πάντα. Ὁ Ἄτλας εἶναι ἀπὸ τὸ ἀ τὸ ἀθροιστικὸ καὶ τὴν ρίζα –τλα ποὺ –ὅπως εἴπαμε- σημαίνει «ζυγίζω, σηκώνω», ἄρα ὁ Ἄτλας εἶναι αὐτὸς λοιπὸν ποὺ σηκώνει ὅλο αὐτὸ τὸ βάρος. Ἀπὸ ἐκεῖ βέβαια προέρχεται καὶ ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὁ ὁποῖος προέρχεται ἀπό τὴν Ἀτλαντίδα νῆσο, διότι σύμφωνα μὲ τὴν Μυθολογία ὁ πρῶτος βασιλιᾶς τῆς Ἀτλαντίδας ἦταν ὁ Ἄτλας. Ἀπὸ ἐκεῖ βγαίνει καὶ τὸ ρῆμα ταλανίζω ποὺ σημαίνει «ταλαιπωρῶ», ἀλλὰ καὶ ὁ τελαμών. Ὁ τελαμὼν ἦταν ὁ πλατὺς ἱμάντας ποὺ χρησίμευε γιὰ τὴν μεταφορὰ ὁποιουδήποτε πράγματος. Ἀπὸ ἐκεῖ πῆρε καὶ τὸ ὄνομά του ὁ Τελαμῶνας, γνωστὸς ἀπὸ τὴν Ἰλιάδα, ἀλλὰ καὶ τὸ ρῆμα ἀνατέλλω ἀπὸ τὴν ρίζα αὐτὴ ποὺ σημαίνει «σηκώνω», ὅταν ὁ ἥλιος σηκώνεται κάθε πρωὶ καὶ τὸν βλέπουμε καὶ τὸν θαυμάζουμε. Ἀπὸ ἐκεῖ βγαίνει καὶ ἡ ἐντολὴ ἀπὸ τὸ ἐν– καί τὸ ρῆμα τέλλω «κάνω κάτι νὰ ἐγερθῇ», ἀλλὰ καὶ ἡ τόλμη. Τί σημαίνει τόλμη; Τολμηρὸς εἶναι αὐτὸς ποὺ ἀναλαμβάνει, πού φορτώνεται τὴν εὐθύνη γιὰ κάτι, ποὺ παίρνει τὴν πρωτοβουλία. Τάλαντο λοιπόν, τόλμη, τάλας, ταλαίπωρος, ταλανίζω, Τελαμών, ἀνατέλλω καὶ ἐντολὴ εἶναι ἀπὸ τὴν ἴδια ρίζα.