Έρευνα: Τι πιστεύουν οι πολίτες για το Σύνταγμα και την εφαρμογή του – Στο ναδίρ η αξιοπιστία δικαστών και πολιτικών

Τάσεις ισχυρής δυσπιστίας σε βασικούς θεσμούς και πυλώνες του κράτους και του πολιτεύματος καταγράφει έρευνα της κοινής γνώμης που διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (ΠΑΜΑΚ) και το Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου.

Δεν είναι ανεξάρτητη

Κυρίαρχο συμπέρασμα που προκύπτει από την ανάλυση των στοιχείων της έρευνας (η οποία πραγματοποιήθηκε την τρίτη εβδομάδα του περασμένου Νοεμβρίου) είναι ότι οι πολίτες εκφράζουν ευρεία αποδοχή στο Σύνταγμα εντούτοις θεωρούν τόσο ο καταστατικός χάρτης της χώρας όσο και οι νόμοι παραβιάζονται από τους ίδιους τους ταγούς του πολίτευματος.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το 70% θεωρεί ότι η δικαστική εξουσία δεν είναι ανεξάρτητη από κέντρα οικονομικής και επικοινωνιακής ισχύος ενώ ένα ποσοστό της τάξης του 71% θεωρεί ότι είτε δεν προστατεύεται η ελευθερία στα ΜΜΕ είτε η προστασία της συνδέεται με λογοκρισία και διαπλοκή.

Μάλιστα οι πολίτες σε ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό που φτάνει αθροιστικά το 74% πιστεύουν ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας έγιναν από περιορισμένης (32%) μέχρι μεγάλης έκτασης παραβιάσεις (42%) του Συντάγματος.

Για κομματική αξιοποίηση

Έχει δε μεγάλο ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι πολίτες σε ποσοστό 60% θεωρούν ότι οι παρακολουθήσεις πολιτικών και δημοσιογράφων από την ΕΥΠ γίνεται «τακτικά από όλες τις κυβερνήσεις για κομματική αξιοποίηση» ενώ το 21% πιστεύει ότι παρακολουθήσεις γίνονται «σε μεγάλη έκταση κυρίως τα τελευταία χρόνια από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας».

Αξίζει εδώ να υπογραμμιστεί το γεγονός ότι στις απαντήσεις που δίνουν οι πολίτες για τις παρακολουθήσεις μόλις το 14% απαντά πως αυτές γίνονται «σε σπάνιες περιπτώσεις για ζητήματα ασφάλειας της χώρας».

Κατά 70% οι πολίτες θεωρούν ότι η παρακολούθηση Ανδρουλάκη αποτέλεσε παραβίαση του Συντάγματος ενώ στο ερώτημα πόσο οι ίδιοι οι πολίτες αισθάνονται ασφαλής για την προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών τους κυριαρχεί η ανασφάλεια. Στο ερώτημα αυτό οι πολίτες απαντούν με 46% «καθόλου» και 22% «λίγο».

Η ψήφος και η ασφάλεια του κράτους

Επιπλέον σε ποσοστό 81% οι πολίτες απαντούν πως η ψήφος τους θα επηρεαστεί «πολύ» (62%) και «αρκετά» (19%) αν αποδειχτεί ότι ο πρωθυπουργός ή υπουργοί σε κάποιες περιπτώσεις παραβίασαν το Σύνταγμα. Μόλις το 18% εμφανίζεται να μην εξαρτά την ψήφο του από την παραβίαση του Συντάγματος.

Την ίδια στιγμή πάντως εμφανίζεται μια τάση που θέλει το 61% να μην εγκρίνει την παραβίαση του Συντάγματος για λόγους ασφάλειας του κράτους. Αυτή η τάση όμως συνυπάρχει με την αντίθετη όπου σε αρκετά υψηλό ποσοστό, 38% θεωρεί ότι «ναι» και «μάλλον ναι», η «ασφάλεια του κράτους» είναι πάνω από το Σύνταγμα.

Συντακτική συνέλευση

Ένα εύρημα που έχει ενδιαφέρον είναι πως το 34% στο ερώτημα για τη διαδικασία που ακολουθείται για να γίνει η συνταγματική αναθεώρηση τάσσεται υπέρ της συντακτικής συνέλευσης ώστε το σύνταγμα ν’ αλλάξει απευθείας από το λαό. Εύρημα που ενδεχομένως σχετίζεται και με διάχυτη αντίληψη όπως καταγράφεται σε ποσοστό 64% ότι οι εκάστοτε κυβερνώντες δεν σέβονται και παραβιάζουν το Σύνταγμα και τους νόμους.

«Η ελληνική κοινωνία πιστεύει στο Σύνταγμα αλλά αμφισβητεί ότι εφαρμόζεται πιστά από τους κυβερνώντες και τη δικαιοσύνη, εκφράζοντας την ίδια δυσθυμία ή απογοήτευση που έχει διαπιστωθεί σε έρευνες για το πολιτικό σύστημα και τους θεσμούς» τόνισε ο πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου Ξενοφώντας Κοντιάδης παρουσιάζοντας χθες την έρευνα σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία στο Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών.

Προσήλωση στην εφαρμογή

Για την ειδική αυτή έρευνα κοινής γνώμης στην οποία αποσαφηνίζονται οι στάσεις και αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας για το Σύνταγμα και την εφαρμογή του, ο κ. Κοντιάδης επισημαίνει ότι έξι στους δέκα πολίτες δηλώνουν ότι αισθάνονται υπερήφανοι για το Σύνταγμα. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο στις μεγαλύτερες ηλικίες, στα πιο εύπορα στρώματα και σε εκείνους με ανώτερο μορφωτικό επίπεδο, ενώ υποχωρεί στους νεότερους και σε όσους αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί.

Την εκδήλωση άνοιξε ο Διευθυντής της Μονάδας Ερευνών του ΕΠΙ ΠαΜακ και Επίκουρος Καθηγητής, Γιώργος Σιάκας.

Η συντονίστρια της εκδήλωσης, Αλκμήνη Φωτιάδου, έδωσε τον λόγο στους τρεις προσκεκλημένους βουλευτές, που ανάμεσα σε άλλα, σχολίασαν τα εξής:

Όλγα Κεφαλογιάννη: «Πέραν της εμπιστοσύνης στο Σύνταγμα, όπως αποτυπώνεται στην έρευνα, προκύπτει επίσης ότι θα πρέπει να μείνουμε προσηλωμένοι στην εφαρμογή του. […] Αν η εκτελεστική εξουσία δεν σέβεται το Σύνταγμα, ουσιαστικά υπονομεύει την ίδια τη δημοκρατική της νομιμοποίηση.»

Οι θεσμοί δεν ανταποκρίνονται

Έφη Αχτσιόγλου: «Ο θεσμός του Συντάγματος έχει μεγάλη αποδοχή από τους πολίτες, [αλλά…] θεωρούν ότι οι θεσμοί που είναι επιφορτισμένοι με το να διαφυλάσσουν το Σύνταγμα, δεν ανταποκρίνονται στο έργο τους. Κι αυτό νομίζω ότι είναι το πολύ δυνατό καμπανάκι που ηχεί με αυτή την έρευνα.»

Γιώργος Καμίνης: «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι παρά τους διχασμούς που υπάρχουν τώρα, παρά τη μεγάλη πόλωση που έχει επικρατήσει το μεγαλύτερο διάστημα της μεταπολίτευσης, το Σύνταγμα παραμένει η κύρια θεσμική αξία, που επικαλούνται ουσιαστικά όλα τα πολιτικά κόμματα.»

Γενικές απόψεις για το Σύνταγμα

Αναλυτικότερα η έρευνα χωρίζεται σε ενότητες ερωτημάτων:

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

Ερώτηση: Πόσο υπερήφανος αισθάνεστε για το Σύνταγμα της Ελλάδας;

Απάντηση: Πολύ 20%, Αρκετά 41%, Λίγο 25%, Καθόλου 14% 

Ερώτηση: Στη χώρα μας πιστεύετε πως η δικαστική εξουσία είναι ανεξάρτητη από την εκάστοτε κυβέρνηση και από κέντρα οικονομικής και επικοινωνιακής ισχύος;

Απάντηση: Σίγουρα Δεν είναι ανεξάρτητη 48%, Μάλλον Όχι 23%, Μάλλον ναι 20%, Ναι, είναι ανεξάρτητη 8% 

Ερώτηση: Στη χώρα μας, θα λέγατε πως οι εκάστοτε κυβερνώντες σέβονται και τηρούν το Σύνταγμα και τους νόμους…

Απάντηση: Όχι. Δεν σέβονται, ούτε τηρούν τους νόμους 36%, Διαπιστώνονται σημαντικές παραβιάσεις 28%, Ναι, αλλά με κάποιες εξαιρέσεις 30%, Ναι 6% 

Το Σύνταγμα σε κρίσιμες περιόδους

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΣΕ ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ

Ερώτηση: Κατά τη γνώμη σας σε ποιο βαθμό το Σύνταγμά μας συνέβαλε στη δημοκρατική σταθερότητα από το 1975 μέχρι και σήμερα…;

Απάντηση: Σε πολύ μεγάλο 25%, Σε αρκετά σημαντικό 45%, Σε μικρό βαθμό 24%, Καθόλου 4% 

Ερώτηση: Το Σύνταγμά μας κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης θα λέγατε πως …

Απάντηση: Συνέβαλε στην αντιμετώπισή της 23%, Δεν συνέβαλε, ούτε εμπόδισε την αντιμετώπισή της 58%, Εμπόδισε την αντιμετώπισή της 12%. ΔΞ/ΔΑ 8% 

Ερώτηση: Κατά την εκτίμησή σας κατά τη διάρκεια της πανδημίας …

Απάντηση: Έγιναν πολλές παραβιάσεις του Συντάγματος 42%, Υπήρξαν περιορισμένης έκτασης παραβιάσεις του Συντάγματος 32%, Δεν παραβιάστηκε το Σύνταγμα 22%, ΔΞ/ΔΑ 5% 

Ασφάλεια και συνταγματικά δικαιώματα

ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Ερώτηση: Εσείς γενικά πιστεύετε για την ασφάλεια του κράτους θα μπορούσαμε σε κάποιες περιπτώσεις να παραβιάζαμε το σύνταγμα;

Απάντηση: Όχι. Το Σύνταγμα δεν πρέπει να παραβιάζεται ποτέ 48%, Μάλλον όχι 13%, Μάλλον ναι 16%, Ναι, η ασφάλεια του κράτους έρχεται σε πρώτη προτεραιότητα 22% 

Ερώτηση: Αν αποδειχθεί ότι ο πρωθυπουργός ή υπουργοί σε κάποιες περιπτώσεις παραβίασαν το Σύνταγμα, αυτό θα επηρεάσει την ψήφο σας στις εκλογές;

Απάντηση: Ναι, πολύ 62%, Ναι, αρκετά 19%, Όχι μάλλον δεν θα σας επηρεάσει 6%, Όχι δεν θα σας επηρεάσει καθόλου 12% 

Ανεξαρτησία των ΜΜΕ

ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΜΜΕ

Ερώτηση: Στην Ελλάδα προστατεύεται αποτελεσματικά η ελευθερία των ΜΜΕ

Απάντηση: Όχι, δεν προστατεύεται αποτελεσματικά η ελευθερία των ΜΜΕ 37%, Ναι αλλά με φαινόμενα διαπλοκής και λογοκρισίας 34%, Ναι με μεμονωμένες περιπτώσεις 15%, Ναι 14% 

Συνταγματική αναθεώρηση

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ

Ερώτηση: Το Σύνταγμα θέτει τους βασικούς κανόνες για το πολίτευμα και τα δικαιώματα και για αυτό τροποποιείται δυσκολότερα από τους νόμους. Η διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης προβλέπει ότι για να αλλάξει το Σύνταγμα πρέπει να διατυπωθεί πρόταση από τη Βουλή και μετά τις εκλογές να αποφασίσει η επόμενη Βουλή με αυξημένες πλειοψηφίες. Θεωρείτε ότι:

Απάντηση: Η διαδικασία που προβλέπει το Σύνταγμα πρέπει να διατηρηθεί 32%, Η διαδικασία είναι πολύ αυστηρή και πρέπει το Σύνταγμα να αλλάξει πιο εύκολα 18%, Η διαδικασία είναι πολύ χαλαρή – το Σύνταγμα πρέπει να αλλάζει πιο δύσκολα 13%, Το Σύνταγμα πρέπει να αλλάξει από τον λαό απευθείας με συντακτική συνέλευση 34% 

Υποκλοπές

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΥΠΟΚΛΟΠΕΣ

Ερώτηση: Πόσο σημαντικό είναι για εσάς προσωπικά το ζήτημα των παρακολουθήσεων πολιτικών προσώπων και δημοσιογράφων από την ΕΥΠ;

Απάντηση: Πολύ 45%, Αρκετά 26%, Λίγο 11%, Καθόλου 16%, ΔΞ/ΔΑ 3% 

Ερώτηση: Η παρακολούθηση του Νίκου Ανδρουλάκη και δημοσιογράφων από την ΕΥΠ παραβίασε κατά τη γνώμη σας το Σύνταγμα της χώρας μας…;

Απάντηση: Ναι 53%, Μάλλον Ναι 17%, Μάλλον Όχι 7%, Όχι 12%, ΔΞ/ΔΑ 12% 

Ερώτηση: Πόσο ασφαλής αισθάνεστε εσείς προσωπικά για την ασφάλεια των προσωπικών σας επικοινωνιών;

Απάντηση: Πολύ 11%, Αρκετά 21%, Λίγο 22%, Καθόλου 46%, ΔΞ/ΔΑ 1% 

Ερώτηση: Πιστεύετε πως η παρακολούθηση δημοσιογράφων και πολιτικών προσώπων από την ΕΥΠ είναι κάτι που γίνεται …

Απάντηση: Σε σπάνιες περιπτώσεις για ζητήματα ασφάλειας της χώρας 14%, Τακτικά από όλες τις κυβερνήσεις για κομματική αξιοποίηση 60%, Σε μεγάλη έκταση κυρίως τα τελευταία χρόνια από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας 21%, ΔΞ/ΔΑ 7%