Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη
Ἡ κρυφὴ ἑλληνικὴ λέξη τῆς ἡμέρας
Ἡ Ἀθήνα, ἡ Ρώμη, ἡ Ἱερουσαλὴμ (μὲ τὶς φωτεινὲς καὶ τὶς σκοτεινές τους ὄψεις) καὶ τὸ αὐτόχθον πολιτιστικὸ στοιχεῖο τῶν λαῶν τῆς Εὐρώπης, αὐτὴ ἡ «ἐκ τῶν διαφερόντων» ἁρμονία συνιστᾶ τὸ δυτικὸ πολιτισμό. Οἱ Ἕλληνες στάθηκαν πρωτοπόροι σὲ καίριους τομεῖς: λογοτεχνία, γραφή, ἐκπαίδευση, φιλοσοφία, ἐπιστήμη, θέατρο, τέχνη, πολιτική, ἀθλητισμός, ἰδέες καὶ θεσμοί. Ὅμως τὴν διάδοση τῶν πολιτιστικῶν ἀγαθῶν ἀναλαμβάνει κυρίως τὸ κατ’ ἐξοχὴν «διδασκαλικὸν ὄργανον», ἡ γλῶσσα. Ἔτσι, ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ «ἔβαψε» ἀνεξίτηλα καὶ ἐξακολουθεῖ νὰ χρωματίζῃ τὶς εὐρωπαϊκὲς γλῶσσες, λατινογενεῖς καὶ μή. Ὅπως ὁμολογεῖ ὁ μεγάλος ἱστορικὸς τοῦ πολιτισμοῦ, ὁ Ἑλβετὸς Jacob Burckhardt (1818-1897) «βλέπουμε μὲ τὰ μάτια τῶν Ἑλλήνων καὶ μιλοῦμε μὲ τὶς ἐκφράσεις τους». Ἡ ἀγγλικὴ box προέρχεται ἀπὸ τὴν λατινικὴ puxis καὶ αὐτὴ ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ πύξος: τὸ “πυξάρι”, τὸ δένδρο ἢ τὸ ξύλο του. Πυξὶς ἦταν κάθε κιβωτίδιο μὲ πῶμα, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ σχῆμα του, τὸ ὁποῖο χρησίμευε γιὰ τὴν φύλαξη διαφόρων ἀντικειμένων καὶ κατασκευαζόταν ἀπὸ ξύλο πύξου, τὸ κουτάκι. Πυξίδα σήμερα ὀνομάζουμε τὸ ὄργανο προσανατολισμοῦ τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖται ἀπὸ ἕνα κουτὶ κατασκευασμένο ἀπὸ μὴ μαγνητικὸ ὑλικὸ στὸ κέντρο τοῦ ὁποίου στηρίζεται εὐκίνητη μαγνητικὴ βελόνη τῆς ὁποίας τὰ ἄκρα κατευθύνονται πρὸς τοὺς μαγνητικοὺς πόλους τῆς Γῆς καὶ ἔτσι ἀναγνωρίζεται ἡ διεύθυνση τοῦ Βορρᾶ. Ὁ μπούσουλας ἔχει ἀπώτερη καταγωγὴ ἀπὸ τὴν πυξίδα: πρόκειται γιὰ ἀντιδάνειο < ιταλ. bussola < λατ. buxida < μτγν. πυξίς. Ὁμοίως καὶ ἡ μπουάτ < αντιδ. < γαλλ. boite “κουτί” < μεταγενέστ. λατ. buxida < buxis < αρχ. πύξος. Mπουὰτ ἦταν παλαιότερα ὁ μικρὸς καὶ κλειστὸς χῶρος νυχτερινῆς διασκέδασης μὲ ἔντεχνη ζωντανὴ μουσική, σήμερα εἶναι τὸ κουτὶ στὸν τοῖχο μὲ τὰ καλώδια ἠλεκτρολογικῆς ἐγκατάστασης.
Δείτε ΕΔΩ όλα τα σχετικά άρθρα της Γωνιάς της Γλώσσας