Ὑπάρχει μία λέξη στὸ λεξιλόγιο τῶν Ἑλλήνων, τὸ φιλότιμο, ποὺ δὲν ἔχει ἀντίστοιχη λέξη σὲ καμμία ἄλλη γλώσσα, καὶ ποὺ σὰν λέξη καὶ σὰν ἀρετὴ εἶναι ἑλληνικὴ ἀποκλειστικότητα. Ὅσο καὶ ἂν προσπαθήσει κανεὶς νὰ ἐξηγήσει σ’ ἕναν ἀλλοεθνῆ τί σημαίνει φιλότιμο, δὲν μπορεῖ αὐτὸς νὰ τὸ καταλάβει. Τί εἶναι ὅμως φιλότιμο;
Κατὰ τὸν γέροντα Παΐσιο τὸ φιλότιμο εἶναι ἡ καθαρή, «λαμπικαρισμένη ἀγάπη ποὺ προσφέρεται χωρὶς ἀντάλλαγμα». Εἶναι θυσία ἀνιδιοτελής πέρα ἀπὸ σκοπιμότητες, ἀπὸ καθήκοντα καὶ ὑποχρεώσεις χωρὶς νὰ μᾶς τὴ ζητήσουν.
Ὁ Ἕλληνας μπορεῖ νὰ εἶναι φτωχὸς ἀλλὰ τὸν φιλοξενούμενό του θὰ τὸν βάλει στὸ καλύτερο δωμάτιο τοῦ σπιτιοῦ του καὶ ὁ ἴδιος θὰ κοιμηθεῖ στὸ πάτωμα. Θὰ βρεῖ τὸ καλύτερο φαγητὸ γιὰ τὸν ξένο καὶ αὐτὸς θὰ μείνει νηστικός. Ὅταν θὰ βγεῖ μὲ φίλο ἢ ξένο ἔξω γιὰ φαγητό, τὸ φιλότιμό του δὲν τοῦ ἐπιτρέπει νὰ μὴν πληρώσει αὐτὸς ὅλα τὰ ἔξοδα. Τὸ θεωρεῖ ὕβρη.
Ὁ Ἕλληνας ἂν βρεῖ στὸν δρόμο ἄνθρωπο ποὺ ἔχει ὑποστεῖ κάποιο ἀτύχημα, θ’ ἀφήσει τὴ δουλειά του καὶ θὰ τὸν πάει στὸ Νοσοκομεῖο. Ἐκεῖ πρῶτα θὰ τὸν βοηθήσουν οἱ γιατροὶ καὶ μετὰ οἱ ὑπεύθυνοι θὰ ρωτήσουν ἂν ἔχει ἀσφάλεια. Σὲ πολιτισμένες χῶρες τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀμερικῆς, σὲ ἀνάλογη περίπτωση, πρῶτα θὰ ρωτήσουν ἂν ἔχει νὰ πληρώσει, ἂν ἔχει ἀσφάλεια, καὶ μετὰ θὰ τὸν θεραπεύσουν. Ἂν δὲν ἔχει, δὲν τὸν δέχονται καὶ δὲν τοὺς ἐνδιαφέρει ἂν πεθάνει ὁ ἀσθενής. Ἂν ὁ Ἕλληνας δεῖ ἕνα αὐτοκίνητο κολλημένο στὰ χιόνια, θὰ σταματήσει χωρὶς νὰ τοῦ τὸ ζητήσουν γιὰ νὰ σπρώξει.
Ἂν τοῦ ζητήσει κάποιος νὰ τοῦ δείξει ἕνα δρόμο ἢ νὰ βρεῖ κάποιο κτήριο ἢ ἕνα σπίτι, θὰ πάει μαζί του. Οἱ Ἀνατολίτες, «φύσει καρδαλέοι», ἂν τοὺς ρωτήσεις ποῦ εἶναι τὸ τάδε μνημεῖο, θὰ σοῦ ποῦν καὶ ἀμέσως θ’ ἁπλώσουν τὸ χέρι τους ζητώντας «μπαχτσίς».
Αὐτὴ ἡ ἀρετή, τὸ φιλότιμό τοῦ Ἕλληνα, ποὺ ἀκόμη εὐτυχῶς ὑπάρχει, ἀνέδειξε τοὺς πολλοὺς ἐθνικοὺς εὐεργέτες καὶ τὶς στρατιὲς τῶν ἡρώων τῆς πίστεώς μας (μάρτυρες), τῶν ἡρώων τῆς πατρίδος καὶ τῶν ἀφανῶν ἡρώων τῆς καθημερινῆς ζωῆς.
Ὁ Ἕλληνας μπορεῖ νὰ εἶναι βολεμένος στὰ ξένα μὲ οἰκογένεια, ἐργασία, ἄνεση, καὶ νὰ κατέχει ὑψηλὲς θέσεις, ὅταν ὅμως μάθει ὅτι ἡ πατρίδα του κινδυνεύει, τ’ ἀφήνει ὅλα καὶ τρέχει αὐτόκλητος ἐθελοντὴς γιὰ νὰ θυσιασθεῖ γιὰ τὴ γλυκειά του πατρίδα.
Δυστυχῶς δὲν ἀξιοποιήθηκε αὐτὴ ἡ ἀρετὴ τοῦ λαοῦ μας, ποὺ ἔχει μέσα της μεγάλη δύναμη, ἀπὸ τοὺς κυβερνῆτες μας. Προσπαθοῦν μὲ νομοθετικὰ μέτρα ποὺ δὲν τηροῦν οἱ ἴδιοι, καὶ πιέσεις νὰ λύσουν τὸ οἰκονομικὸ πρόβλημα ποὺ ταλανίζει τὴ χώρα μας. Ὁ Ἕλληνας φύσει πολυμήχανος καὶ ἐλεύθερος δὲν ἀνταποκρίνεται σ’ αὐτά. Ἐνῶ, ἂν ἔβλεπε συνέπεια καὶ εἰλικρινῆ φιλοπατρία στοὺς πολιτικούς, ἀπὸ τὸ φιλότιμό του θὰ πουλοῦσε καὶ τὰ ροῦχα του γιὰ τὴν πατρίδα. Πόσο συγκίνησε τὴν κοινὴ γνώμη ἡ φιλότιμη προσπάθεια τοῦ συνταξιούχου ἱερέως ἀπὸ τὸν Πύργο Ἠλειας, ποὺ προσέφερε 70.000 εὐρώ, περίπου ὅλες τὶς οἰκονομίες του γιὰ τὴν πατρίδα!
Ἂν στὸν ξένο πληρώσεις τὰ ἔξοδα ἀπὸ ἕνα τραπέζι, θὰ ἀπορήσει. Πηγαίνουν Γερμανοὶ στὸ Ἅγιον Ὅρος, φιλοξενοῦνται καὶ ὅταν φεύγουν πηγαίνουν νὰ πληρώσουν. Καὶ ὅταν τοὺς πεῖ ὁ Ἀρχοντάρης ὅτι ἡ φιλοξενία εἶναι δωρεάν, ἀποροῦν καὶ φεύγουν μὲ ἐρωτηματικά.
Ἂν καλλιεργοῦμε σὰν λαὸς τὸ φιλότιμο καὶ βρουμε ἄξιους κυβερνῆτες νὰ ἐμπνέουν τὴν ἐμπιστοσύνη, θὰ κάνουμε θαύματα ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, θὰ λύσουμε ὅλα τὰ συσσωρευμένα μᾶς προβλήματα ἀλλὰ καὶ θὰ βοηθήσουμε καὶ πολλοὺς ἄλλους λαούς. Πρέπει δὲ νὰ σημειώσουμε ὅτι τὰ τελευταῖα χρόνια παρατηρεῖται μία σημαντικὴ ἐξασθένηση τοῦ φιλότιμου αὐτοῦ. Κινδυνεύουμε νὰ χάσουμε μία πολὺ σημαντικὴ πλευρὰ τῆς ἰδιοσυστασίας μας, ποὺ μᾶς συντροφεύει ἐδῶ καὶ χιλιάδες χρόνια. Ἂς προσέξουμε!
Ἕνας ἀνώνυμος
*ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ‘Ἐρῶ’ , Δ΄ ΤΕΥΧΟΣ, ΟΚΤ.-ΔΕΚ. 2010