Όπως είναι γνωστό στους αιώνες της τουρκοκρατίας η χερσόνησος της Χαλκιδικής, με τον ορεινό και δασώδη όγκο του Χολομώντα, αποτέλεσε, όπως και άλλες παρόμοιες ελληνικές περιοχές, ένα καταφύγιο και άσυλο των καταδιωγμένων πληθυσμών των πεδιάδων.
Ο πόθος της Λευτεριάς «αναστάτωνε» από τους πρώτους χρόνους μετά την Άλωση της Πόλης τις καρδιές των Ρωμιών με αποτέλεσμα πολλές φορές να προσπαθήσουν κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας να φέρουν εις πέρας το ποθούμενο! Τα νερά του Αιγαίου αποτέλεσαν πολλές φορές το πεδίο των μαχών με τους επαναστατημένους Έλληνες να διαπρέπουν χάρη στο φρόνημα θυσίας και φιλοπατρίας!
Σ’ αυτήν τη μάχη του κόλλησαν το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος», διότι όπως τον αντίκρισαν μέσα στα αίματα, έμοιαζε με σαρκοφάγο ζώο. Όταν τελείωσε η μάχη, οι πολεμιστές άρχισαν να μοιράζουν τα λάφυρα. Αναζήτησαν τον στρατηγό τους, τον Νικηταρά. Αυτός είχε αποτραβηχτεί να ξεκουραστεί. Τον ρώτησαν τι θέλει κι αυτός τους είπε: «Δεν θέλω τίποτα. Θέλω να δω την πατρίδα μου λεύτερη». Με το ζόρι του χάρισαν ένα άλογο μεγαλόσωμο και ένα σπαθί.
Ἡ ἁρμόδια ἀρχὴ ἡ ὁποία χορηγοῦσε θέσεις ἐπαιτείας, εἶχε ὁρίσει μία ὁρισμένη μέρα στὸν ἥρωα, μία θέση, μία μέρα τῆς Ἑβδομάδας κοντὰ στὴν ἐκκλησία τῆς Εὐαγγελιστρίας καὶ τοῦ ἐπέτρεπε (!) νὰ ἐπαιτεῖ κάθε Παρασκευή.
Ἦταν 23 Σεπτεμβρίου, ἡμέρα Παρασκευή.
Ἡ ὑποχώρηση τοῦ ὀθωμανικοῦ στόλου σήμανε τήν ματαίωση τῶν σχεδίων του γιά τήν καταστροφή τῶν δύο ἑλληνικῶν ναυτικῶν βάσεων στις Σπέτσες καί την Ύδρα καί κατέστησε ἀδύνατο τόν ἀνεφοδιασμό τῶν Τούρκων του Ναυπλίου. Ἔτσι, λίγο ἀργότερα, τό Ναύπλιο πέρασε στά χέρια τῶν Ἑλλήνων.
Το κόλπο πέτυχε. Οι Έλληνες έχουν πια σιμώσει στα τσαντίρια των πασάδων. Τότε ο Μάρκος προστάζει τον τρουμπετιέρη να βαρέσει γιουρούσι. Το Κεφαλόβρυσο, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, μετατρέπεται σε ένα απέραντο σφαγείο ανθρώπων. Μεγάλος είναι ο πανικός και η σύγχυση που επικρατεί στους Τουρκαλβανούς. Δεν ξέρουν από ποιον να φυλαχτούν και σφάζονται μεταξύ τους.
Ἐκεῖ ὁ Μάρκος, ἀφοῦ πρῶτα κάνει ἔκκληση γιά ἑνότητα πρό τοῦ κινδύνου τῆς ἐχθρικῆς ἐπέλασης, κατόπιν, γιά νά ἀποδείξει τοῦ λόγου τό ἀληθές καί γιά νά καταλαγιάσει ἐμπράκτως τίς χρόνιες ἀντιζηλίες καί ἀντιθέσεις, βγάζει τό δίπλωμα τοῦ στρατηγοῦ πού τοῦ ἔχει ἀπονεμηθεῖ ἀπό τήν πολιτική διοίκηση καί ἐνώπιον ὅλων το σκίζει λέγοντας: «νά μονιάσουμε χρειάζεται, τά χαρτιά δεν μας βοηθᾶνε, ὅποιος εἶναι ἄξιος, τό δίπλωμα τό παίρνει κατευθείαν ἀπό τό Σκόντρα πασά»!
Εορτάζοντας φέτος τα 200 χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης του 1821, ας αναλογιζόμαστε όχι μόνο τις νίκες των προγόνων μας, για τις οποίες ασφαλώς αισθανόμαστε εθνική υπερηφάνεια.
Ο Σαχτούρης διέταξε τά ελληνικά πλοία νά τόν ακολουθήσουν καί κυνήγησε τά τουρκικά αποβατικά σκάφη μέ αποτέλεσμα νά βυθίσει τά περισσότερα από αυτά παρασύροντας στό βυθό καί τό μεγαλύτερο μέρος τών Τούρκων στρατιωτών. Τά υπόλοιπα τουρκικά πλοιάρια έτρεξαν νά σωθούν στά μικρασιατικά παράλια μεταφέροντας καί τήν πληροφορία ότι πλέον η Σάμος ήταν υπό τήν προστασία τού ελληνικού στόλου καί ότι θά ήταν δύσκολη κάθε προσπάθεια κατάληψής της.
Μετὰ τὴν καταστροφὴ τῶν Ψαρῶν ὁ ἐχθρικὸς στόλος εἶχε ἀποσυρθεῖ στὴν Μυτιλήνη καὶ διέμεινε ἐκεῖ γιὰ περίπου ἕνα μήνα. Ὁ φόβος τῶν Ἑλλήνων ἦταν μεγάλος, ὅτι μετὰ ἀπὸ αὐτὸ θὰ κινδύνευε καὶ ἡ Σάμος.
Μετά την ήττα του στη Βέργα από τους Μανιάτες, ο Ιμπραήμ αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την προσπάθεια του και να κινηθεί προς την Τριπολιτσά, έχοντας στη διάθεση του πολυάριθμο στράτευμα. Τόση ήταν η δύναμη του στρατού αυτού ώστε όσοι Έλληνες φύλαγαν τα στενά μεταξύ Μεσσηνίας και Κεντρικής Πελοποννήσου, έχοντας επικεφαλής δύο σπουδαίους οπλαρχηγούς, τον Πλαπούτα και τον Γενναίο Κολοκοτρώνη..
Και όλα αυτά γιατί ο Έλληνας προσπάθησε να κρατήσει την ορθόδοξη Πίστη του,τη Γλώσσα του την Ελληνική και τα αρχαία ήθη και έθιμα.
Ιδόντες οι επί της νήσου τους εχθρούς των αποβάντας, άφησαν όλα τα μέρη της νήσου και έτρεξαν εις τα εν τω λιμένι πλοία των τόσον έντρομοι, ώστε τινές αυτών επνίγησαν.
Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα είναι η πρώτη Ελληνίδα Υποναύαρχος. Ο βαθμός της απονεμήθηκε μετά θάνατον. Οι Ρώσοι της απένειμαν τον τίτλο της «Ναυάρχου». Είναι η μοναδική φορά στην ιστορία τους, που απονεμήθηκε σε γυναίκα αυτός ο βαθμός.
Χιλιάδες Έλληνες και πολλοί Φιλέλληνες σκοτώθηκαν, έχυσαν το αίμα τους για την πολυπόθητη λευτεριά της Ελλάδος. Του Ρήγα όμως τον μαρτυρικό θάνατο γιορτάζουμε κάθε Ιούνιο, και ο τόπος του μαρτυρίου του, ο Πύργος Νεμπόϊζα στο Βελιγράδι, έχει ανακηρυχθεί μνημείο.
Τό μεγάλο δράμα πού συγκλόνισε τό πανελλήνιο καί συγκίνησε τούς πολιτισμένους λαούς, εἶναι ἀπό τά ἄφταστα παραδείγματα ἡρωισμοῦ καί θυσίας καί συμβολίζει τό ἀνεξάντλητο καί ἀκατάπαυστο ἀγωνιστικό πάθος τῆς φυλῆς.
Ἡ μάχη τῶν Μύλων ἦταν ἡρωική νίκη τῶν Ἑλλήνων. Πολέμησαν κάτω ἀπό δυσχερεῖς ἕως ἀνύπαρκτες ὀχυρωματικές συνθῆκες ἀντιμετωπίζοντας ἕναν καλά ὀργανωμένο καί ὁπλισμένο τακτικό στρατό πολλαπλάσιας δύναμης.
Ο Λυκούργος Λογοθέτης (1772-1850), ηγέτης της Σάμου κατά την Επανάσταση του 1821, είναι, όπως γράφει ο Ακαδημαϊκός Μιχαήλ Σακελλαρίου (1912-2014), «μια όχι μόνο από τις πιο σημαντικές φυσιογνωμίες του Αγώνα, αλλά και μοναδική από ορισμένες απόψεις».
Άμα εισήλθον αυτοί μέσα, ηκούσθη ο κρότος των αλυσίδων των δεσμών του στρατηγού, όστις βεβαίως με την απροσδόκητον ταύτην επίσκεψιν θα εσηκώθη. Τον ήκουσα να λέγει προς αυτούς : « Ωρέ ξέρω καλά ποιος σας έστειλε σας εδώ και γιατί ήρθατε τέτοια ώρα εδώ μέσα. Δε μ’ λύνετε τόνα χέρι να σας δείξω ποιος είμαι και πως με λένε; Αυταίς εδώ τις σαπιοκοιλιαίς δεν τις συνερίζομαι, μα συ μωρέ Γιάννη (Μαμούρης), γιατί;»
… ἔδωσε στούς Ἕλληνες χρόνο νά ἀνασυνταχθοῦν, ἑδραίωσε τήν πεποίθηση ὅτι ὁ Ἰμπραήμ δέν ἦταν πιά ἀνίκητος καί ὁδήγησε στήν νικηφόρα μάχη τῶν Ἑλλήνων στούς Μύλους.
Βλέπετε λοιπόν, τούς γράφει, πόση ἀνάγκη εἶναι νά ἑτοιμασθοῦν καί νά κατασκευασθοῦν πολλότατα πυρπολικά. Ὅσον καί ἄν κοστίζουν αὐτά εἶναι τό μόνον ἰσχυρόν ὅπλον τῆς Ἑλλάδος κατά τῆς Τουρκίας, μάλιστα εἰς τόν ἐφετεινόν χρόνον…
Η εμπροσθοφυλακή του στόλου ήταν ένα γιγαντιαίο δίκροτο, ονομαζόμενο Κινούμενον Όρος, με 84 κανόνια βεληνεκούς 1600 μέτρων και πλήρωμα αποτελούμενο από 1000 άνδρες. Ο ελληνικός στόλος μόλις συνάντησε το τεράστιο πολεμικό, επιτέθηκε εναντίον του με κανονιοβολισμούς αλλά αναγκάστηκε άμεσα να υποχωρήσει καθώς τα κανόνια των ελληνικών πλοίων είχαν μικρό βεληνεκές…
Όταν ο Κολοκοτρώνης αποφυλακίστηκε από το μοναστήρι της Ύδρας και ανέλαβε πάλι την ηγεσία των Ελλήνων στον πόλεμο κατά του Ιμπραήμ, κάλεσε με έγγραφό του τον «Γεωργάκη τον Τζάκονα» να τεθεί υπό τις διαταγές του, πράγμα που έγινε καθώς ήτανε πάντα ο πιστός στον Γέρο του Μοριά καπετάνιος.
Μετά τον θάνατο του Χ. Βιλαέτη στο Λαντζόι και μέχρι την έναρξη της Πολιορκίας του Λάλα, τον Μάιο του 1821, ο μόνος υπολογίσιμος αγωνιστής για τους Λαλαίους Τούρκους στην περιφέρειά τους ήταν ο Γιώργης Γιαννιάς, από την Προστοβίτσα (σημερινή Δροσιά) της Τριταίας Αχαϊας, στο όρος Ωλενός
Ἡ στρατηγικὴ ἐπιτυχία τῆς μάχης ἦταν μεγάλη. Ἐμπόδισε τὴν κάθοδο τοῦ Ὀμὲρ Βρυώνη στὴν Πελοπόννησο καὶ διευκόλυνε τὴ νίκη στὸ Βαλτέτσι ποὺ ἐμψύχωσε τὴν ἐπανάσταση.
«Το Καστράκι είναι οχυρή τοποθεσία βρίσκεται στην επαρχία Καλαβρύτων, στους πρόποδες του όρους Χελμός, εκεί στις 5 Μαΐου του 1826 γράφτηκε μια ακόμα ηρωική σελίδα στην Βίβλο της ελευθερίας, με κορυφαία πράξη του δράματος την ηρωική αυτοθυσία των γυναικόπαιδων που προτίμησαν όπως οι Σουλιώτισσες του Ζαλόγγου, τον ένδοξο θάνατο από τον ατιμωτικό βίο.»
Διορισμός Επιτροπής, προς παραλαβήν μεγάλου κανονίου εκ της Μονής Διονυσίου , εις κατατρόπωσιν των εχθρών.
Και εκείνη την στιγμή γύριζε μέσα στο μυαλό του η ιδέα να κάνει κάτι παράτολμο πριν απομακρυνθεί: να μπάσει στο λιμάνι του Ναβαρίνου τα δύο πυρπολικά του και να κάψει όσο περισσότερα πλοία του αιγυπτιακού στόλου.
Ο Ιάκωβος Μάγερ (Ζυρίχη 1798 – Μεσολόγγι 11 Απριλίου 1836) είναι εκ των ηρώων της Ιεράς Πόλεως του Μεσολογγίου, μαζί με τους Ρωγών Ιωσήφ και Χρήστο Καψάλη, για τους οποίους είχαμε γράψει πέρυσι την ίδια ημέρα. Η προσφορά του κατά την πολιορκία ήταν ουσιαστική.
Τότε παρενέβη ο Κιοσέ Μεχμέτ του επισημαίνει ότι ο αγώνας του είναι άσκοπος και του ζητά να αλλαξοπιστήσει, αλλιώς θα τον παλουκώσουν! Ο Διάκος σύμφωνα με την παράδοση απαντά: « Οι χριστιανοί όλοι σηκώθηκαν στα άρματα για να ξεσκλαβωθούν. Έχει και άλλους σαν και μένα ο τόπος μου. Ούτε σε υπηρετώ, ούτε σε ωφελώ και αν σε υπηρετήσω».
Ενώ η κατάσταση γινόταν κρισιμότερη πρότειναν στον Διάκο να διαφύγει, αυτός όμως απάντησε “ο Διάκος δεν φεύγει” και δεν εγκατέλειψε την θέση του.
Οἱ ἀγωνιστές τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1821 δέν ἦσαν ἅγιοι, ἀλλά ἄνθρωποι. Δέν πρέπει νά τούς συγκρίνουμε μέ τά κριτήρια τοῦ δικοῦ μας κοινωνικοῦ καθωσπρεπισμοῦ, γιατί ἔζησαν σέ ἕναν τελείως διαφορετικό κόσμο. Ἡ συνολική ὅμως προσφορά τους ὑπερκάλυψε τά σφάλματά τους, τά ὁποῖα δέν πρέπει νά ἀποκρύβονται. Στήν ἱστορική μνήμη ἔμειναν ὡς οἱ ἐλευθερωτές τῆς Ἑλλάδος