Το 1204, έτος κατά το οποίο καταλήφθηκε η Πάτρα από τους Φράγκους, βρισκόταν σε μεγάλη ακμή, γι’ αυτό και τα διάφορα ιεροπολεμικά τάγματα της Δύσεως διαπληκτίσθηκαν για την κατάληψή της. Οι Πατέρες της Ι. Μονής εξηναγκάσθησαν υπό των κατακτητών Φράγκων να επιλέξουν μεταξύ της υπακοής στον Πάπα της Ρώμης και της εξορίας. Προτίμησαν αξιεπαίνως το δεύτερο.
Ο χώρος όπου έχει κτιστεί η μονή έχει μεγάλη στρατηγική σημασία, καθώς ελέγχει τις διαβάσεις του Μαινάλου προς τη Γορτυνία, μέσω των χωριών του Φαλάνθου. Εκεί έχουν διαδραματιστεί σοβαρά πολεμικά γεγονότα, στα οποία η μονή της Παναγίας της Επάνω Χρέπας χρησιμοποιήθηκε ως φυλάκιο προστασίας.
Η Επανάσταση του 1821 υπήρξε ορόσημο για το μοναστήρι, καθώς υποστήριξε ολόθυμα τον Αγώνα συμμετέχοντας ενεργά σε καίρια ιστορικά γεγονότα της Ανατολικής Στερεάς, όπως για παράδειγμα στη μάχη της Αράχοβας το 1826.
Οι μοναχοί, εκτός από το κύριο έργο τους, την άσκηση και την προσευχή, ασχολούνται με την φιλοξενία και την πνευματική οικοδομή των πολυπληθών προσκυνητών, την παρασκευή κεριών και θυμιάματος, ενώ κάποιοι από αυτούς παρέχουν υπηρεσίες στην Ιερά Μητρόπολη ως εφημέριοι, εξομολόγοι και ιεροκήρυκες.
Εκεί στη, Γεθσημανή, οδηγήθηκαν θαυματουργικά οι άγιοι Απόστολοι και περικυκλούντες την κλίνην « τρόμω εώρων …και θάμβει συνείχοντο και μετά δέους ανυμνούσαν την υπέραγνον Θεού Μητέρα. « Επί τρείς ημέρας η των αγγέλων χορόστασία και υμνωδία διέμεινεν άπαυστος». Μετά την τρίτη μέρα, όταν έφτασε και θέλησε ,ένας ακόμη απόστολος , να προσκυνήσει το Θεοδόχον Σώμα,άνοιξαν τον Τάφο «και το μεν Σώμα Αυτής το πανύμνητον ουδαμώς ευρείν ηδυνήθησαν(δεν μπόρεσαν να το βρούν)…
Γεθσημανή – Ο τάφος Της Παναγίας
Δέσποινα Θεοτόκε, εσύ έχεις τη δύναμη κι εμάς να διασώσεις από τη οργή του Βασιλιά, αλλά και την εικόνα σου από τον καταποντισμό. Τότε πραγματικά έγινε κάτι θαυμαστό. Ή θαυματουργή εικόνα στάθηκε όρθια στα κύματα και κατευθύνθηκε προς τη δύση
Το πιο σημαντικό κειμήλιο της Μονής (ανάμεσα σε πολλά άλλα) είναι η εικόνα της Παναγίας της Μαλεβής. Σύμφωνα με την παράδοση είναι μία από τις 70 που αγιογράφησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς και λέγεται ότι την έφεραν στο πρώτο μοναστήρι στους Κανάλους οι κάτοικοι του Αγίου Όρους που ήρθαν να εγκατασταθούν στην Κυνουρία.
Και ο Κύριος, ο ενανθρωπήσας Θεός, πώς αντέδρασε; Τι είπε; Δεν αντιπαρήλθε τον έπαινο, δεν τον αποσιώπησε, δεν αδιαφόρησε, δεν αντέδρασε αρνητικά, όπως έκανε συνήθως όταν ο επαινετικός λόγος αναφερόταν αμέσως σ’ Εκείνον – αρνιόταν τους δοξαστικούς λόγους, τους απαγόρευε, έφευγε. Τον λόγο όμως για τη Μάνα Του τον επιβεβαίωσε και μάλιστα με τρόπο κατεξοχήν επιτατικό. Όχι μόνον ισχύει αυτό που λες, αλλά πολύ περισσότερο!
Την εικόνα της «Θεοτόκου» ανακάλυψαν στην απρόσιτη θέση όπου βρίσκεται σήμερα βοσκοί της περιοχής. Ο νέος που είχε φυγαδεύσει την εικόνα από την Προύσα όταν έμαθε που βρίσκεται έφτασε στον τόπο που είχε εντοπιστεί και θέλησε να την πάρει ξανά μαζί του.
Μία μέρα άκουσε την Παναγία να του μιλά από αυτήν την εικόνα και να του αναγγέλει (εξού και “Προαναγγελλόμενη”) ότι οι λατινόφρονες πλησιάζουν στο μοναστήρι και όποιος είναι ψυχικά αδύνατος, να κρυφτεί, ενώ εκείνοι που επιθυμούν μαρτυρικά στεφάνια ας παραμείνουν στο μοναστήρι.
“Ως κι ό δεσπότης τους έστειλε μήνυμα να κατέβουν και να υποταγούν, κρατώντας βέβαια την πίστη τους, αλλά εκείνοι αποκρίθηκαν: – “Αγιε Δέσποτα, σε νοιώθουμε και σε καταλαβαίνουμε. Ό δρόμος σου είναι Γολγοθάς. Κάνε συ το χρέος σου, κι άσε να κάνουμε κι εμείς το δικό μας. Τέλος οι τούρκοι αποφάσισαν να τους χτυπήσουν. Ένα πρωί οί καλόγεροι βρέθηκαν ζωσμένοι από τους απίστους. – Ανοίξτε! τους φώναξαν. Φίλοι είμαστε. Θα μπούμε σαν επισκέπτες. – “Άπιστους δεν δέχεται ή χάρη της, αποκρίθηκαν οι μοναχοί.
Ὁμιλία του Μακαριστού Γέροντος (1927 – 2006) πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.Εἰς τήν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου. Θ.Λειτουργία ἀνήμερα..– ημερομηνία πού διεξήχθη ἡ ὁμιλία 15-08-87
Της Μυρτίας λέγεται από γειτνίασή της με την ομώνυμη κοινότητα. Βρίσκεται σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από το Αγρίνιο προς Θέρμο κι έχει θέα προς τη λίμνη της Τριχωνίδος.
Το βράδυ της πρώτης ημέρας που άρχισαν οι εργασίες οικοδομής, στο βράχο που είχε ευρεθεί η Εικόνα έγινε μία έκρηξη -κατά τρόπο θαυμαστό- και ο χώρος αναμορφώθηκε για μικρό ναό. Έτσι οι κάτοικοι θεώρησαν ότι η Παναγία «έφτιαξε το σπίτι της» και ο Ναός κτίστηκε μεγαλόπρεπα στη θέση που βρίσκεται σήμερα.
Ἡ ἀνακάλυψη τῆς θαυματουργικῆς εἰκόνας τῆς Ἐλεήστριας, ἔγινε μὲ βάση ἕνα ὅραμα μιᾶς εὐσεβέστατης ἡλικιωμένης γυναίκας ἀπὸ τὴν Κορώνη, τῆς Μαρίας Γ. Σταθάκη. Ἡ γυναίκα αὐτὴ γιὰ δεκαπέντε χρόνια ἔβλεπε στὸν ὕπνο της σὰν ὅραμα τὴ μορφὴ τῆς Θεοτόκου …
Την Παναγία μας επικαλούνται στις δύσκολες στιγμές οι πονεμένοι της ζωής. Ποτάμια δάκρυα μπροστά στις άγιες εικόνες της. Η Παναγία μας είναι βαθιά ριζωμένη μέσα στη συνείδηση του λαού μας.
Γέρων Εφραίμ Αριζόνας: Η Παναγία ανέβηκε ψηλότερα από τους Αγγέλους
Ήταν στα 1821, στην αρχή της επανάστασης, όταν η Θεοτόκος Μαριάμ φάνηκε στο όνειρο ενός απλού γέροντα κηπουρού, στον περιβολάρη μπάρμπα Μιχάλη Πολυζώη, Ανδριώτη στην καταγωγή, ογδόντα ετών και του είπε να υπάγει στο χωράφι του Αντωνίου Δοξαρά, έξω από την πόλη, να σκάψει και να εύρει μια εικόνα της.
Η μεγάλη θεομητορική εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι (θα πρέπει να είναι) ευκαιρία για μας τους πιστούς, να αναλογισθούμε την άβυσσο του μυστηρίου, που καλύπτει το πάνσεπτο πρόσωπο της Παναγίας μας, αλλά και την υπέρτατη ευεργεσία της προς το ανθρώπινο γένος.
π. Ἀθανάσιος Μυτιληναῖος : Γιατί εμείς οι Έλληνες Τιμούμε και Αγαπάμε τόσο πολύ την Υπεραγία Θεοτόκο;
Ομιλία του μακαριστού Μητροπολίτου Σισανίου και Σιατίστης κ. Παύλου στον Ραδιοσταθμό της Ιεράς Μητροπόλεως Σισανίου και Σιατίστης,
που έγινε στις 07-08-2006 κατά την περίοδο του Δεκαπενταυγούστου, στην σειρά Εκπομπών “Ορθοδοξία και Παράδοση”.
Όμως η Παναγία του έδειξε στο κελί του οφθαλμοφανώς, σαν σε «πνευματική τηλεόραση», τη Μονή Στομίου Κονίτσης και του είπε ολοζώντανα: «δεν θα πας στα Κατουνάκια. Θα πας στη Μονή Στομίου»! Ο γέροντας άλλωστε ήξερε τα μέρη, αφού είχε μεγαλώσει στην Κόνιτσα!
Η Παναγία είναι η ελπίδα των απελπισμένων, η χαρά των πικραμένων, το ραβδί των τυφλών, η άγκυρα των θαλασσοδαρμένων, η μάνα των ορφανεμένων.
Εκεί κάθε Δεκαπενταύγουστο συμβαίνει κάτι περίεργο και θαυμαστό. Από την εορτή της Μεταμορφώσεως εμφανίζονται μέσα κι έξω από τον ναό φίδια. Είναι τα λεγόμενα «φίδια της Παναγίας». Στο μέρος αυτό, λέει η μνήμη του λαού, υπήρχε ένα παλιό μοναστήρι της Παναγίας , μεγάλο και πλούσιο. Το έζωναν τείχη ψηλά και στην καρδιά του το υπηρετούσαν πολλές καλόγριες. Πειρατές και κουρσάροι που θέριζαν το Ιόνιο , έβαλαν σκοπό να λεηλατήσουν και να γυμνώσουν το μοναστήρι.
Πράγματι μέχρι σήμερα ο μοναχός που είναι επιφορτισμένος με το ανάλογο διακόνημα στην Λαύρα δεν ονομάζεται “οικονόμος”, αλλά “παραοικονόμος”, δηλαδή βοηθός οικονόμου. Η εικόνα, που παριστάνει συνολικά 14 πρόσωπα που έχουν σχέση με τη μονή και την ίδρυσή της, βρίσκεται στην Λιτή αριστερά της κεντρικής εισόδου προς το καθολικό μέσα σε ξύλινο προσκυνητάρι.
Στην περίοδο της τουρκοκρατίας κατεστράφη από τον σεισμό του 1460 όπου έπεσαν τα 2/3 του οικοδομήματος της Μονής. Αναφέρεται δε κατ’ αυτήν την εποχή λειτουργούσε και κρυφό σχολειό. Στην προσφορά της Μονής στον αγώνα κατά της γερμανοϊταλικής κατοχής οφείλεται και η πυρπόληση όλων των κτιρίων της πλην του Καθολικού από απόσπασμα Ιταλών στρατιωτών στις 26 Μαΐου 1942.
Ηταν επίσης καταφύγιο των ελλήνων επαναστατών και τόπος νοσηλείας τραυματιών. Το 1733 την επεσκέφθη ο ‘Αγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ο οποίος έμεινε σε αυτή τρείς ημέρες.
Οι δύο πρώτοι και κατά σάρκα αδελφοί. Μια νύχτα της χρονιάς αυτής οι μοναχοί είδαν από το ασκητήριό τους, σύμφωνα με την επιχώρια στη Χίο παράδοση, ένα φως μέσα στο παρακείμενο δάσος. Έμενε ορατό, ακίνητο στην ίδια θέση, περίπου στο κέντρο του δάσους, για αρκετές νύχτες. Σκέφθηκαν ότι ήταν θεϊκό σημάδι.
Η εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε μέσα σε μια σπηλιά να αιωρείται και να ακτινοβολεί φως ήταν η αφορμή για να πάρει σάρκα και οστά και να διατηρηθεί στην περιοχή για πάνω από τετρακόσια χρόνια. Άντεξε στο διάβα των αιώνων από επιδρομές, από τους κατακτητές Οθωμανούς αλλά και από σεισμούς.
Εκείνο όμως που έκανε ξακουστό το μοναστήρι του Σέλτσου δεν είναι τόση η αισθητική και καλλιτεχνική του αξία όσο η ιστορία του. Εκεί παίχτηκε η τελευταία πράξη του δράματος των διωγμένων από τις πατρογονικές τους εστίες Σουλιωτών. Στο μοναστήρι κλείστηκαν το 1804 πάνω από χίλιοι Σουλιώτες (αγωνιστές και γυναικόπαιδα) με αρχηγό τον Κίτσο Μπότσαρη….
Εὐαίσθητη καὶ φιλάσθενη φύση ὁ ἴδιος ὁ Θεόδωρος, πικραμένος καὶ συντετριμμένος ἀπὸ τὶς πολλαπλὲς δυσκολίες, δὲν ἔχει ποῦ ἀλλοῦ νὰ καταφύγῃ ἀνθρωπίνως γιὰ βοήθεια. Προσφεύγει, λοιπόν, στὴν «κραταιὰ προστασία» τῆς Θεοτόκου, τείνοντας «χεῖρα βοηθείας» καὶ προσδοκῶντας «τὴν θερμή της ἀντίληψη (= βοήθεια)»
Εκεί βρήκε νέους αγνώστους μοναχούς που δεν ήξεραν τίποτα για κρυμμένα κειμήλια. Τότε άνοιξαν το φρεάτιο και βρήκαν τη εικόνα και το Σταυρό όρθια πάνω στο νερό, ενώ η λαμπάδα έκαιγε ακόμη. Η εικόνα αυτή βρίσκεται σήμερα στο σύνθρονο του ιερού βήματος, λέγεται δε και “Κτιτόρισσα”….