ΤΗΣ ΜΑΡΩ ΣΙΔΕΡΗ, ΘΕΟΛΟΓΟΥ, ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ
Τη Μεγάλη Τρίτη ηχεί ένα από τα ομορφότερα ποιήματα θάρρους και συντριβής:
Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή,
τὴν σὴν αἰσθομένη θεότητα, μυροφόρου ἀναλαβοῦσα τάξιν,
ὀδυρομένη, μύρα σοι, πρὸ τοῦ ἐνταφιασμοῦ κομίζει.
Κύριε, εκείνη η γυναίκα που είχε πέσει σε πολλές αμαρτίες, αισθανόμενη τη Θεότητά Σου, έγινε μυροφόρος και με δάκρυα Σου φέρνει μύρο για τον ενταφιασμό Σου…
Ο ύμνος περιγράφει τη συνέχεια ενός περιστατικού που σφραγίστηκε με τη γνωστή σε όλους φράση – άλλα, αλίμονο, άγνωστη ως πρακτική- «Ο αναμάρτητος πρώτος το λίθο βαλέτω». Εκείνη η γυναίκα που είχε σωθεί από λιθοβολισμό χάρη στην αγαπητική παρέμβαση του Ιησού, είναι πιθανώς εκείνη που φτάνει μετά από καιρό στο σπίτι του Σίμωνα του λεπρού, στη Βιθανία και αφήνει στα πόδια του το μύρο, για να προκαλέσει την ψευτοηθική του Ιούδα. Η γυναίκα από τη μια που δεν έκρυψε ποτέ το παρελθόν της εμφανίζεται με θάρρος και ταπείνωση, χωρίς να προσποιηθεί …
ότι είναι κάτι άλλο από αυτό που ήταν και αποφασίζει να δώσει στο Σωτήρα της μύρο αξίας 300 και πλέον δηναρίων, επειδή έτσι ένοιωθε ότι ήθελε να κάνει. Ο μαθητής από την άλλη, παραμένει κρυμμένος πίσω από τη σοβαροφάνεια κι έτσι κρυμμένος κρίνει τις πράξεις και τις επιθυμίες της «αμαρτωλής». Είναι αστείο ότι εκείνος ο ίδιος μαθητής, που θεώρησε προκλητικό έξοδο τα 300 δηνάρια που είχαν σπαταληθεί για ένα βαζάκι μύρο, ήταν ο ίδιος που δέχτηκε μόλις 30 αργύρια, για τη ζωή του Δασκάλου και φίλου του, διδάσκοντάς μας μια μεγάλη αλήθεια: η ψευτοηθική περπατά χέρι –χέρι με την υποκρισία…
Αυτή η ιστορία της συγκλονισμένης γυναίκας εμπνέει αιώνες αργότερα μια Αρχοντοπούλα από το Βυζάντιο που στερήθηκε το Βυζαντινό θρόνο, ακριβώς επειδή ειχε θάρρος και δεν ήταν οπαδός της ψευτοηθικής. Η Κασσιανή, δεν προσποιήθηκε ότι δεν γνώριζε την απάντηση στην Αυτοκρατορική πρόκληση: «Ως άρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα»… δεν έσκυψε το κεφάλι για να κερδίσει ένα στέμμα, αλλά έδειξε το πρόσωπο, το μυαλό και το χαρακτήρα της ξεκάθαρα, χωρίς χαζοχαρούμενες χαριτωμενιές: «Αλλά και δια γυναικός πηγάζει τα κρείττονα». Φυσικά σε τούτο τον πλανήτη αιώνες τώρα, η αλήθεια και η γνώση δεν εκτιμώνται όταν ακυρώνουν την αλαζονία της εξουσίας: ο Θεόφιλος μην αντέχοντας στην ιδέα ότι τον είχε αποστομώσει μια γυναίκα, της αρνείται το θρόνο, αλλά τελικά κερδίζει την Αιωνιότητα χάρη στο δικό της έργο. Το τροπάριο της Κασσιανής, δεν είναι μόνο της Κασσιανής αφού εμπεριέχει και μια φράση γραμένη από το Θεόφιλο:
ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ Εὔα τὸ δειλινόν,
κρότον τοῖς ὠσὶν ἠχηθεῖσα, τῷ φόβῳ ἐκρύβη.
Η ιστορία λέει ότι ο ερωτευμένος Θεόφιλος, μετανοημένος για την απερισκεψία του να απορρίψει τη γυναίκα που τον είχε εντυπωσιάσει, σπεύδει στο μοναστήρι όπου είχε καταφύγει η Κασσιανή για να την μεταπείσει. Η Κασσιανή βλέποντάς τον από το παράθυρο να έρχεται, κρύβεται για να μην τον συναντήσει κι έτσι όταν ο Αυτοκράτορας μπαίνει στο κελί της, βλέπει πάνω στο τραπέζι το σύγγραμμά της αλλά όχι την ίδια. Αντιλαμβανόμενος ότι η απουσία της Κασσιανής οφείλεται στην παρουσία του, της αφήνει ένα μήνυμα στη συνέχεια του ποιήματός της, υπενθυμίζοντάς της την πρώτη τους λεκτική μάχη κατά την οποία εκείνος είχε υποστηρίξει ότι η κάθε γυναίκα μέσα της κρύβει μια Εύα: (κρύφτηκες) όπως κρύφτηκε η Εύα μέσα στο δειλινό, όταν άκουσε βήματα να πλησιάζουν»…
Δεν είναι σίγουρο αν η Κασσιανή παρατήρησε την πρόταση του Θεόφιλου στο ποίημα της: η σκέψη ότι μάλλον η επίσκεψη του έγινε το δειλινό και η δεδομένη ταραχή της, μας επιτρέπουν να εικάσουμε ότι μάλλον δεν είδε την προσθήκη του … ευτυχώς: αν η υμνωδός είχε διορθώσει το κείμενο, ο καημένος ο Θεόφιλος θα είχε ξεχαστεί εντελώς, ως απλά ένας ακόμα εστεμμένος… ευτυχώς η απροσεξία της Κασσιανής χάρισε στο Θεόφιλο λίγη από τη φήμη της: αν σε όλο το τροπάριο της υμνωδού υμνείται η θαρρετή γυναίκα που δέχεται και σηκώνει τις συνέπειες των επιλογών της, υπάρχει κι αυτή η μια φράση του αυτοκράτορα που μιλάει για την εξαίρεση: για τη γυναίκα που κρύβεται και δειλιάζει…