Κρίση και πρακτικές επιβίωσης

18 Αυγούστου 2013 σε ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΥΠΑΙΘΡΟ

Ζώ­η Δ. Ζαρ­τα­λού­δη

 Δρ. Γε­ω­πό­νου

keppyel.moudanion@gmail.com

Βα­δί­ζου­με ὁ­λο­τα­χῶς πρὸς μί­α «νέ­α ἐ­πο­χὴ» κα­τὰ τοὺς ἐμ­πνευ­στές της. Στὸν δρό­μο αὐ­τὸ ἄλ­λοι βα­δί­ζουν μὲ ἐν­θου­σι­α­σμό, ἄλ­λοι ἀ­δι­ά­φο­ρα, ἄλ­λοι συμ­πα­ρα­συ­ρό­με­νοι ἀ­πὸ τὸ ρεῦ­μα ἐ­νῶ ἄλ­λοι, λί­γοι, ἀν­τι­στέ­κον­ται στὸ ρεῦ­μα.

Αὐ­τὴ ἡ «νέ­α ἐ­πο­χὴ» ἔ­χει ἀ­νάγ­κη ἀ­πὸ ἕ­να πλαί­σι­ο ὕ­παρ­ξης, ἕ­να θερ­μο­κή­πι­ο γι­ὰ τὴν ἀ­νά­πτυ­ξή της, ποὺ ὀ­νο­μά­ζε­ται «παγ­κο­σμι­ο­ποί­η­ση». Ὄ­χι ὁ­ποι­ασ­δή­πο­τε μορ­φῆς παγ­κο­σμι­ο­ποί­η­ση, ἀλ­λὰ τέ­τοι­ας ποὺ θὰ προ­κύ­ψει ἀ­πὸ τὴν ἐ­ξα­θλί­ω­ση καὶ ὁ­μο­γε­νο­ποί­η­ση τοῦ παγ­κό­σμι­ου πλη­θυ­σμοῦ. Σ᾿ αὐ­τὴν δὲν ἔ­χουν θέ­ση ἔ­θνη (δη­λα­δὴ σύ­νο­λα προ­σώ­πων μὲ κοι­νὴ συ­νεί­δη­ση, ἱ­στο­ρί­α, ἤ­θη, ἔ­θι­μα καὶ κα­τα­γω­γὴ) οὔ­τε βέ­βαι­α πρό­σω­πα, ἀλ­λὰ μά­ζες καὶ ἀ­ριθ­μοί. Δὲν εἶ­ναι τυ­χαῖ­α ἡ παγ­κό­σμι­α ἔλ­λει­ψη ἡ­γε­τῶν, ἰ­δι­αί­τε­ρα στὰ κρά­τη ποὺ εἶ­ναι δε­μέ­να σὲ τοῦ­το τὸ ἅρ­μα τῆς «παγ­κο­σμι­ο­ποί­η­σης».

Δυ­στυ­χῶς αὐ­τὸ τὸ ἐγ­χεί­ρη­μα δὲν ξε­κί­νη­σε σή­με­ρα οὔ­τε κἄν πρό­σφα­τα. Ἔ­χει ἱ­στο­ρί­α πολ­λῶν ἐ­τῶν, ἴ­σως ἐμ­πε­ρι­έ­χε­ται στὴν ἱ­στο­ρί­α ὅ­λων τῶν ἐ­τῶν. Ὅ­μως τοὺς τε­λευ­ταί­ους δύ­ο αἰ­ῶ­νες αὔ­ξη­σε τα­χύ­τη­τα καὶ τὶς τε­λευ­ταῖ­ες δε­κα­ε­τί­ες τρέ­χει πά­ρα πο­λύ, ἀ­προ­κά­λυ­πτα καὶ μὲ φο­βε­ρὴ ἀ­λα­ζο­νεί­α.

Σή­με­ρα δὲν χρει­ά­ζε­ται με­γά­λη προ­σπά­θει­α γι­ὰ νὰ τὸ ἀ­να­γνω­ρί­σου­με ἢ νὰ τὸ κα­τα­νο­ή­σου­με, ἀ­φοῦ τὸ ζοῦ­με καὶ πλέ­ον ὅ­ταν ἐ­πι­χει­ρη­μα­το­λο­γοῦ­με ἐ­ναν­τί­ον του, δὲν χα­ρα­κτη­ρι­ζό­μα­στε συ­νο­μω­σι­ο­λό­γοι, ἀλ­λὰ γρα­φι­κοί, ὑ­περ­βο­λι­κὰ συν­τη­ρη­τι­κοί, ὀ­πι­σθο­δρο­μι­κοί, ρατ­σι­στές, ἐ­θνι­κι­στὲς κ.ἄ.

Ἰ­δι­αί­τε­ρα ἀ­πὸ τὰ μέ­σα τοῦ προ­η­γού­με­νου αἰ­ῶ­να ἄρ­χι­σαν νὰ τί­θεν­ται τὰ θε­μέ­λι­α αὐ­τοῦ τοῦ παγ­κό­σμι­ου ἐγ­χει­ρή­μα­τος μὲ «παγ­κό­σμι­α ἀ­πε­λευ­θε­ρω­τι­κὰ κι­νή­μα­τα» ἀλ­λα­γὲς στὴν δι­α­παι­δα­γώ­γη­ση καὶ  τὴν ἐν γέ­νει κοι­νω­νι­κὴ συμ­πε­ρι­φο­ρὰ μὲ σκο­πὸ νὰ «φτι­ά­ξουν» τὸν νέ­ο «παγ­κό­σμι­ο πο­λί­τη» χω­ρὶς ἠ­θι­κοὺς φραγ­μούς, ὑ­πο­χεί­ρι­ο κα­τευ­θυ­νό­με­νων πα­θῶν, χα­μη­λῆς μόρ­φω­σης καὶ τέ­λος πλή­ρως ἐ­λέγ­ξι­μο, χω­ρὶς αὐ­το­ε­κτί­μη­ση, μὲ στό­χο νὰ τοῦ δώ­σουν ἕ­ναν ἀ­ριθ­μὸ καὶ αὐ­τὸς νὰ τὸν δεχ­τεῖ ὡς τὸ νέ­ο του ὄ­νο­μα (οὐ­σι­α­στι­κὰ νὰ ἀ­πο­βα­πτι­στεῖ), ποὺ θὰ εἶ­ναι ταυ­τό­χρο­να καὶ τὸ κλει­δὶ «ἐ­πι­βί­ω­σής» του ὡς «παγ­κό­σμι­ος πο­λί­της».

Κά­θε τέ­τοι­ου εἴ­δους ἐγ­χεί­ρη­μα, σχε­δι­ά­ζε­ται με­λε­τᾶ­ται καὶ ἐ­φαρ­μό­ζε­ται ἀρ­χι­κὰ σὲ μι­κρὴ κλί­μα­κα καὶ στὴν συ­νέ­χει­α εὑρέ­ως. Τὸν τε­λευ­ταῖ­ο αἰ­ῶνα ἔ­γι­ναν πολ­λὰ «πει­ρά­μα­τα» στὶς Η.Π.Α. Ἐ­κεῖ ἦ­ταν τὸ κύ­ρι­ο ἐρ­γα­στή­ρι­ο, ὅ­που γί­νον­ταν οἱ πει­ρα­μα­τι­κὲς ἐ­φαρ­μο­γὲς καὶ κα­τό­πιν ἐ­πε­κτεί­νον­ταν καὶ ἀλ­λοῦ.

Τὰ τε­λευ­ταῖα ἔ­τη ἡ «νέ­α παγ­κό­σμι­α τά­ξη» ἐ­πι­δι­ώ­κει δι­ὰ νό­μου τὴν ἀ­πα­γό­ρευ­ση τῆς ἐ­λεύ­θε­ρης κη­που­ρι­κῆς. Ὁ στό­χος εἶ­ναι νὰ ἐ­ξα­θλι­ω­θεῖ ὁ πλη­θυ­σμὸς καὶ νὰ συν­θλι­βεῖ ἡ με­σαί­α τά­ξη. Μὲ νέ­α και­νο­φα­νῆ νο­μι­κὰ ὅπλα προ­σπα­θοῦν νὰ ἀ­πο­τρέ­ψουν ὅ­σους θε­λή­σουν νὰ δρα­πε­τεύ­σουν ἀ­πὸ τὴν πα­ρά­νοι­α τῆς «νέ­ας τά­ξης», ἐ­πι­στρέ­φον­τας στὶς μι­κρές, αὐ­τάρ­κεις, ἀ­γρο­τι­κὲς κοι­νό­τη­τες ὅ­που ὁ κα­θέ­νας θὰ μπο­ρεῖ τοὐλά­χι­στον νὰ πα­ρά­γει τὴν τρο­φὴ γι᾿ αὐ­τόν, τὴν οἰ­κο­γέ­νει­ά του καὶ τὴν κοι­νό­τη­τά του.

Θέ­λουν οἱ ἐ­πι­λο­γές μας γι­ὰ φα­γη­τὸ νὰ εἶ­ναι πλή­ρως ἐ­λέγ­ξι­μες. Δὲν μᾶς θέ­λουν ἐ­λεύ­θε­ρους νὰ τρῶ­με τὶς το­μά­τες τοῦ γεί­το­να ἢ τὶς πα­τά­τες τοῦ κή­που μας, κ.λπ. Θέ­λουν νὰ τρῶ­με τὰ ἄ­γνω­στης ταυ­τό­τη­τος, ποι­ό­τη­τος καὶ σύν­θε­σης τρό­φι­μα ποὺ θὰ γί­νον­ται μὲ ἀ­δι­α­φα­νεῖς καὶ ἄ­γνω­στες συν­θῆ­κες πα­ρα­γω­γῆς. Ὁ νό­μος αὐ­τὸς ποὺ ἐ­φαρ­μό­ζε­ται ἤ­δη στὶς Η.Π.Α πε­ρι­έ­χει καὶ μί­α τοὐλά­χι­στον πε­ρί­ερ­γη δι­ά­τα­ξη ποὺ ἀ­να­φέ­ρε­ται καὶ στὴν ἀ­πα­γό­ρευ­ση φύ­λα­ξης σπό­ρων.

Τε­λευ­ταῖ­α ἀ­πα­γο­ρεύ­θη­κε στὶς Η.Π.Α καὶ ἡ συλ­λο­γὴ βρό­χι­νου νε­ροῦ…

Σύν­το­μα νὰ πε­ρι­μέ­νου­με τέ­τοι­ες νο­μο­θε­σί­ες καὶ στὴν Ε.Ε., ὅ­που πρό­σφα­τα (3/5/2011) οὐ­σι­α­στι­κὰ ἀ­πα­γο­ρεύ­θη­κε ἡ ἐ­λεύ­θε­ρη χρή­ση βο­τά­νων. Ἡ εὐ­ρω­πα­ϊ­κὴ ὁ­δη­γί­α ποὺ τέ­θη­κε σὲ ἐ­φαρ­μο­γὴ στὴν πραγ­μα­τι­κό­τη­τα με­τα­βι­βά­ζει τὴν ἀ­πό­λυ­τη ἐ­ξου­σί­α τῆς θε­ρα­πεί­ας στὶς χη­μι­κὲς καὶ φαρ­μα­κευ­τι­κὲς πο­λυ­ε­θνι­κές. Ἀ­πὸ τώ­ρα καὶ στὸ ἑ­ξῆς, ὅ­ποι­ος καλ­λι­ερ­γεῖ λί­γο ἡ­δύ­ο­σμο ἢ θυ­μά­ρι ἢ χα­μο­μή­λι θὰ εἶ­ναι ἐ­κτὸς νό­μου! Τέ­λος, δὲν πρέ­πει νὰ ξε­χνᾶ­με ὅ­τι τὸ 80% τῶν ση­με­ρι­νῶν φαρ­μά­κων προ­έρ­χον­ται ἀ­πὸ τὴν πα­ρα­δο­σι­α­κὴ γνώ­ση τῶν λα­ῶν, ἐ­νῶ μέ­χρι σή­με­ρα τὸ 60% τῶν φαρ­μά­κων συ­νε­χί­ζουν νὰ πα­ρά­γον­ται μὲ τὴν πα­ρέμ­βα­ση τῆς ἴ­δι­ας τῆς φύ­σης (ἀ­πὸ ἐ­πε­ξερ­γα­σί­α φυ­τῶν, ἀ­πὸ καλ­λι­έρ­γει­α μι­κρο­ορ­γα­νι­σμῶν κ.λπ). Ἡ φαρ­κα­κο­βι­ο­μη­χα­νί­α δὲν μπο­ρεῖ ἢ δὲν θέ­λει νὰ συλ­λά­βει ὅ­μως τὴ συ­νερ­γι­κὴ δρά­ση τῶν βο­τά­νων. Π.χ. τὰ φλα­βο­νο­ει­δῆ βο­η­θοῦν στὴν ἀ­πορ­ρό­φη­ση τῆς βι­τα­μί­νης C. Τὸ ἄ­σπρο τῆς φλού­δας τῶν ἑ­σπε­ρι­δο­ει­δῶν πε­ρι­έ­χει ἄ­φθο­να φλα­βο­νο­ει­δῆ. Γι᾿ αὐ­τὸ (καὶ ὄ­χι μό­νο) πρέ­πει νὰ τρῶ­με πορ­το­κά­λι­α κι ὄ­χι κά­ψου­λες βι­τα­μί­νης C. Ἡ ὁ­δη­γί­α ἀ­πο­τε­λεῖ μί­α δι­οι­κη­τι­κὴ πρά­ξη, ὄ­χι μί­α ἐ­πι­στη­μο­νι­κὰ τε­κμη­ρι­ω­μέ­νη προ­σπά­θει­α προ­στα­σί­ας τοῦ κα­τα­να­λω­τῆ. Θε­ω­ρεῖ δε­δο­μέ­νο ὅ­τι ὅ­λα τὰ βο­τα­νι­κὰ σκευ­ά­σμα­τα συλ­λή­βδην εἶ­ναι ὕ­πο­πτα γι­ὰ τὴ δη­μό­σι­α ὑ­γεί­α καὶ ὅ­τι τὰ φάρ­μα­κα εἶ­ναι ἀ­σφα­λῆ (Παύ­λου, 2011)*.

Πι­στεύ­ου­με ὅ­τι ἡ ὁ­δη­γί­α αὐ­τὴ θὰ συ­ναν­τή­σει ση­μαν­τι­κὴ ἀν­τί­στα­ση στὴν ἐ­φαρ­μο­γή της, τό­σο ἀ­πὸ ἁ­πλοὺς καλ­λι­ερ­γη­τές, ἢ βο­τα­νο­καλ­λι­ερ­γη­τὲς ὅ­σο καὶ ἀ­πὸ τὸ ἴ­δι­ο τὸ κα­τα­να­λω­τι­κὸ κοι­νό.

 Σή­με­ρα στὴν πα­τρί­δα μας γί­νε­ται τὸ «τε­λι­κὸ» κα­τ᾿ αὐ­τούς, πεί­ρα­μα μὲ πολ­λα­πλοὺς στό­χους. Ἕ­νας ἀ­πὸ τοὺς κύ­ρι­ους στό­χους τοῦ πει­ρά­μα­τος εἶ­ναι, ὅ­σο κι ἂν ἀ­κού­γε­ται πα­ρά­ξε­να, δι­ὰ τῆς στρε­βλώ­σε­ως τῶν ὅ­ρων (βα­σι­κὴ μέ­θο­δός τους) ἡ δι­ὰ τῆς «σω­τη­ρί­ας τῆς χώ­ρας μας» φυ­σι­κὴ ἐ­ξόν­τω­σις τῶν Ἑλ­λή­νων.

Μέ­σα στὶς πε­ρι­γρα­φεῖ­σες πι­ὸ πά­νω συν­θῆ­κες με­γά­λο ρό­λο θὰ παί­ξει ἡ πί­στη μας στὸν Θε­ό, ἡ προ­σω­πι­κὴ με­τά­νοι­ά μας καὶ ἡ ἐ­φαρ­μο­γὴ κά­ποι­ων ἁ­πλῶν κα­νό­νων ἐ­πι­βί­ω­σης, μὲ στό­χο τὴν κα­τὰ τὸ ἀν­θρω­πί­νως δυ­να­τὸ αὐ­τάρ­κει­α στὶς δύ­σκο­λες καὶ συ­νε­χῶς με­τα­βαλ­λό­με­νες συν­θῆ­κες, ὥ­στε ἐ­κτὸς ἀ­πὸ μᾶς νὰ ὠ­φε­λη­θοῦν καὶ κά­ποι­οι δί­πλα μας.

Ἡ καλ­λι­έρ­γει­α λα­χα­νι­κῶν ἐ­πο­χῆς μὲ χρή­ση πα­ρα­δο­σι­α­κῶν σπό­ρων εἶ­ναι μί­α πο­λὺ κα­λὴ καὶ δη­μι­ουρ­γι­κὴ ἀ­πα­σχό­λη­ση.

Γι­ὰ τὴν δη­μι­ουρ­γί­α ἑ­νὸς σπο­ρί­ου χρει­α­ζό­μα­στε κυ­ρί­ως κα­λὸ ὑ­πό­στρω­μα (χῶ­μα σπο­ρᾶς) ποὺ μπο­ρεῖ νὰ πε­ρι­έ­χει τύρ­φη ἐμ­πο­ρί­ου (ἀ­πο­λυ­μα­σμέ­νη) 60%, ἄμ­μο οἰ­κο­δο­μῆς 30% καὶ ζε­ό­λι­θο 10%. Θὰ πρέ­πει νὰ φρον­τί­σου­με γι­ὰ τὴν κα­λὴ στράγ­γι­ση τοῦ ὑ­πο­στρώ­μα­τος φύ­τευ­σης, τὸ σω­στὸ βά­θος σπο­ρᾶς, γε­νι­κὰ φυ­τεύ­ου­με σὲ βά­θος ἴ­σο μὲ τὸ τρι­πλά­σι­ο μῆ­κος τῆς με­γα­λυ­τέ­ρας δι­α­μέ­τρου τοῦ σπό­ρου, τοὺς πο­λὺ μι­κροὺς σπό­ρους ἁ­πλά τούς κα­λύ­πτου­με, κα­τό­πιν πι­έ­ζου­με καὶ πο­τί­ζου­με. Πρέ­πει νὰ δι­α­τη­ροῦ­με συ­νε­χῶς ὑ­γρὸ τὸ χῶ­μα καὶ νὰ δι­α­τη­ροῦ­με τὸ σπο­ρεῖ­ο μας σὲ ζε­στὸ καὶ προ­φυ­λαγ­μέ­νο μέ­ρος, μὲ ἄ­φθο­νο ἡ­λι­α­κὸ φῶς. Ὅ­ταν τὰ φυ­τὰ με­γα­λώ­σουν τὰ με­τα­φυ­τεύ­ου­με σὲ ἀ­το­μι­κὰ πλα­στι­κὰ πο­τή­ρι­α ἀ­π᾿ ὅ­που ἀρ­γό­τε­ρα τὰ φυ­τεύ­ου­με στὸν κῆ­πο. Ὁ λα­χα­νό­κη­πος πρέ­πει νὰ εἶ­ναι προ­φυ­λαγ­μέ­νος ἀ­πὸ τὸν ἀ­έ­ρα. Ἕ­νας φράχ­της ἀ­πὸ κα­λά­μι­α δί­νει πο­λὺ κα­λὴ προ­στα­σί­α. Ἐ­πί­σης ὁ λα­χα­νό­κη­πος δὲν πρέ­πει νὰ εἶ­ναι μέ­σα σὲ δεν­δρο­φυ­τεί­α. Τὸ κα­λύ­τε­ρο χῶ­μα εἶ­ναι τὸ ἀμ­μο­πη­λῶ­δες. Κα­λὸ εἶ­ναι πρὶν φυ­τεύ­σου­με νὰ ἔ­χου­με ἐν­σω­μα­τώ­σει στὸ ἔ­δα­φος ἕ­να φυ­σι­κὸ ἐ­δα­φο­βελ­τι­ω­τι­κὸ μὲ ἀ­πο­λυ­μαν­τι­κὲς ἰ­δι­ό­τη­τες ὅ­πως τὸ Zeoneem Cake 20 κι­λὰ στὸ στρέμ­μα ἢ ἕ­να φυ­σι­κὸ ὀ­ρυ­κτὸ ὅ­πως ὁ ζε­ό­λι­θος (ELTOP) 40 κι­λὰ στὸ στρέμ­μα. Ἡ καλ­λι­έρ­γει­α τῶν φυ­τῶν σὲ μί­α θέ­ση πρέ­πει νὰ ἐ­ναλ­λάσ­σε­ται μὲ φυ­τὰ ἄλ­λης οἰ­κο­γέ­νει­ας. Π.χ. ἡ το­μά­τα, ἡ πα­τά­τα, ἡ με­λιτ­ζά­να ἡ πι­πε­ρι­ὰ εἶ­ναι μί­ας οἰ­κο­γέ­νει­ας. Τὸ λά­χα­νο, τὸ κου­νου­πί­δι, τὸ μπρό­κο­λο εἶ­ναι ἄλ­λης οἰ­κο­γέ­νει­ας. Τὰ φα­σό­λι­α, τὰ μπι­ζέ­λι­α τὰ κου­κι­ὰ ἄλ­λης. Ἑ­πο­μέ­νως με­τὰ τὴν το­μά­τα μπο­ροῦ­με νὰ βά­λου­με λά­χα­νο, τὴν ἄ­νοι­ξη φα­σό­λι­α κα­τό­πιν φθι­νο­πω­ρι­νὴ πα­τά­τα κ.λπ.

Ἀ­κο­λου­θεῖ ἐν­δει­κτι­κὸς πί­να­κας καλ­λι­ερ­γει­ῶν ὅ­που φαί­νε­ται ἡ ἐ­πο­χὴ σπο­ρᾶς ἢ φύ­τευ­σης, τὸ βά­θος σπο­ρᾶς, οἱ ἀ­πο­στά­σεις με­τα­ξὺ τῶν γραμ­μῶν σπο­ρᾶς καὶ τῶν φυ­τῶν ἐ­πὶ τῆς γραμ­μῆς, κα­θὼς καὶ ἡ ἀ­πα­ραί­τη­τη πο­σό­τη­τα σπό­ρου ἀ­νὰ στρέμ­μα καὶ καλ­λι­έρ­γει­α.

Εποχή σποράς ή φύτευσης – αποστάσεις και βάθος φύτευσης

*Ρο­λάν­δος Παύ­λου, 2011. Ἀ­πα­γό­ρευ­ση βο­τά­νων σὲ ὅ­λη τήν Ε.Ε. 

 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ‘Ἐρῶ’ , Ι΄ ΤΕΥΧΟΣ, ΑΠΡ.-ΙΟΥΝ. 2012