Ὑπό τοῦ Γέροντος Μαξίμου Ἰβηρίτου (πρῴην Πρωτεπιστάτου Ἁγίου Ὄρους Ἄθω)
«ἐλπιζομένων ὑπόστασις, πραγμάτων ἔλεγχος οὐ βλεπομένων»
Τό περιώνυμον Θρᾳκομακεδονικόν Ἅγιον Ὄρος τοῦ Ἄθω ὑπῆρξε καί θά παραμείνῃ καθ’ ὅλους τούς αἰῶνας μέγα προπύργιον τῆς μεγάλης ἰδέας, κιβωτός τῶν προσδοκιῶν τοῦ καθ’ ἡμᾶς Ἑλληνικοῦ Ἔθνους καί πνοή τοῦ Βυζαντίου, μέ τό ἔνδοξον πάντοτε ὄνειρον καί τήν γλυκυτάτην νοσταλγίαν διά τήν ἐπιστροφήν εἰς τάς πνευματικάς ἡμῶν ῥίζας καί τήν ἐπιστροφήν εἰς τάς κατ’ ἀνατολάς καταληφθείσας προγονικάς ἑστίας ὑπό τῶν αἱμοσταγῶν Περσιάνων Ἀγαρηνῶν. Αἱ ἐπιχειρηθεῖσαι προσπάθειαι πρός ἅλωσιν τοῦ Ἁγίου Ὄρους κατά τήν μακραίωνον αὐτοῦ ἱστορίαν, δέν ἠδυνήθησαν νά κάμψουν τό ὑψηλόν φρόνημα τῶν Ἁγιορειτῶν, προμαχούντων τούτων διά τήν Ὀρθοδοξίαν καί τά Πάτρια.
Συμφώνως μέ τόν ἔγκριτον ἱστορικόν καί Πανεπιστημιακόν Καθηγητήν Παῦλον Καρολίδην, «ἐνταῦθα διετηρήθη ὁ μεσαιωνικός ἐθνικός βίος ἐν πλήρει ζωῇ καί αὐτοτελείᾳ παριστῶν ἡμῖν, ἔστω καί ὑπό τύπον μονομερῆ, ἀναλλοίωτον συνέχειαν τοῦ Βυζαντινοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἐν στενῷ τινι χώρῳ, ἐν γωνίᾳ τινι τῆς ὅλης περιοχῆς τοῦ ποτέ μεγάλου Βυζαντινοῦ κράτους».
Ἐπί αἰῶνας ὁλοκλήρους τό Ἅγιον Ὄρος ὑπῆρξεν ἔπαλξις τῶν ἀξιϋμνήτων ἀγώνων, τούς ὁποίους οἱ θεοκίνητοι κάτοικοί του, καθωπλισμένοι διά τοῦ θώρακος τῆς ζώσης πίστεως, τῆς θαυμαστῆς αὐταπαρνήσεως καί τοῦ ἀληθινοῦ πατριωτισμοῦ, ἀπεδείχθησαν πράγματι ἄγρυπνοι θεματοφύλακες, ἄν καί ἦσαν «ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι».
Ὁ Ἄθως κατώρθωσε καί ἐπεβίωσεν «ὡς κιβωτός τῶν ἐθνικῶν καί θρησκευτικῶν παραδόσεων» καί κατ’ αὐτήν τήν διάρκειαν τῆς πολυετοῦς Ὀθωμανικῆς κυριαρχίας· ὅμως, καί ἐνῷ τήν 2 Νοεμβρίου 1912 ἔκλειεν ὁριστικῶς ἡ τελευταία σελίς τῆς Τουρκικῆς ταύτης κατοχῆς, ἤνοιγεν ὁμοῦ μέ τήν ἀπελευθέρωσιν μία ἄλλη σκοτεινή σελίς, ἐκείνη τῆς διεθνοποιήσεως. Ἡ ἀπαίτησις τῆς διεθνοποιήσεως τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἦτο μία ἐκ τῶν ἐξελικτικῶν φάσεων τῆς ἐπεκτατικῆς πολιτικῆς τοῦ πανσλαβισμοῦ εἰς τό Ἀρχιπέλαγος, ἥτις μέ τάς μεγάλας ἀποστολάς χρημάτων καί τήν ἀνέγερσιν οἰκοδομικῶν μεγαθηρίων ἀπέβλεπεν εἰς τήν ἐγκατάστασιν στρατιωτικοπολιτικῆς τσαρικῆς βάσεως εἰς τόν Ἄθω, ἅτινα ὡς πλημμυρίς ἐπέφεραν πλήν τῆς πνευματικῆς ἐκτροπῆς καί αὐτήν τήν ἀλλοίωσιν τοῦ κλασσικοῦ Ἁγιορειτικοῦ οἰκοδομικοῦ τύπου.
Εὐτυχῶς, ὁ Ἄθως ἐσώθη τῷ καιρῷ ἐκείνῳ ἕνεκα τῆς μπολσεβικικῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1917, ὅτε τό Ῥωσικόν κράτος ἀνέστειλε τήν ὑποστήριξίν του πρός τούς ἐν τῷ Ἄθῳ Ῥώσους Μοναχούς πανσλαβιστάς, καί οὕτως ἔκλεισαν αἱ θύραι διά τούς πολυπληθεῖς ὁμοθρήσκους νέους κατακτητάς.
Κατά τούς ἐπελθόντας δύο Παγκοσμίους πολέμους ἡ Ἁγιορειτική Πολιτεία ἐστάθη καί πάλιν ὀρθία, μέ μόνην τήν διαφοράν ὅτι ἤρχισε νά τραυματίζηται ὀλίγον κατ’ ὀλίγον ἀπό τάς ἐνεργείας ὡρισμένων θρησκευτικῶν ὀργανώσεων ἐν Ἑλλάδι ἐχόντων μέν κοινωνικήν δρᾶσιν, ἀλλ’ ἔντονον ὅμως ἀντιμοναχικόν πνεῦμα. Τοῦτο εἶχεν ὡς ἀποτέλεσμα τήν συῤῥίκνωσιν τοῦ Ἁγιορειτικοῦ Μοναχισμοῦ καί τήν πλήρη σχεδόν ἐγκατάλειψιν τοῦ Ἁγίου Ὄρους ὑπό τοῦ ἀσθενοῦντος Ἑλληνικοῦ κράτους, τό ὁποῖον ἐν τέλει ἐξέδωκε διάφορα νομοθετήματα ἀποβλέποντα εἰς τήν περιφύλαξιν τοῦ Ἄθω.
Ἡ ἐγκατάλειψις τῆς Ἀθωνικῆς Πολιτείας ἐφάνη ἐντόνως κατά τάς ἑορτάς τῆς χιλιετηρίδος τοῦ Ἁγίου Ὄρους (963-1963), αἵτινες ἑορταί ἐφάνταζον ὡς μεγαλειώδεις καί ταυτοχρόνως ὡς ἐπικήδειοι διά τό μέλλον τοῦ Ἱεροῦ ἡμῶν Τόπου, ἕνεκα τῆς ὑφισταμένης μεγάλης λειψανδρίας τῶν Μοναχῶν καί ὡς ἐκ τούτου τῆς παραμελήσεως τῶν ἀρχαίων Βυζαντινῶν κτισμάτων.
Ἡ διαιρετική παρακμή τῶν θρησκευτικῶν ὀργανώσεων ἐν Ἑλλάδι καί ἡ ἀνάληψις τοῦ πηδαλίου τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας ὑπό τοῦ ἀντιφρονοῦντος εἰς αὐτάς Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν Σεραφείμ, ὡδήγησε πολλούς εἰς τήν ἀλλαγήν πλεύσεως, ἤτοι τήν στροφήν πρός τόν Μοναχισμόν μέ ἔπαλξιν τήν ἀκρόπολιν τῆς Ὀρθοδοξίας, τό Ἅγιον Ὄρος. Οὕτως, ἀπό τῆς δεκαετίας τοῦ 1970 καί ἐντεῦθεν ἤρχισε μία ὁμαδική προσέλευσις νέων εἰς τό Ἅγιον Ὄρος, ἥτις εἶχεν ὡς ἀποτέλεσμα καί τήν ῥαγδαίαν κοινοβιοποίησιν ὅλων τῶν ἰδιοῤῥύθμων Ἱερῶν Μονῶν. Ἡ ἀπογραφή εἰς τόν Ἄθω τό ἔτος 1981 εὗρε 1.445 κατοίκους. Καθώς ἐφάνη, οἱ νέοι ταγοί εἶχον κρατικήν δύναμιν καί ὑποστήριξιν, τήν ὁποίαν δέν εἶχον οἱ παλαιοί Ἁγιορεῖται. Ἡ πολιτική αὕτη ὑποστήριξις συνέβαλεν ὄντως εἰς τήν οἰκονομικήν ἐνίσχυσιν τοῦ μέχρι πρότινος ἐγκαταλειφθέντος Ἁγίου Ὄρους, πρός ἀνακαίνισιν τῶν Ἁγιορειτικῶν κτισμάτων.
Οἱ παλαιοί Ἁγιορεῖται, ἐνδιαφερόμενοι ἐξ ἀγάπης καί ἀφοσιώσεως περισσότερον διά τά Μοναστήρια αὐτῶν παρά διά τούς ἑαυτούς των καί τήν ἐξουσίαν καί θυσιάζοντες ἑαυτούς εἰς τόν βωμόν τοῦ πνευματικοῦ συμφέροντος, ὁμολογουμένως ἐχάρησαν σφόδρα βλέποντες τό Ἅγιον Ὄρος ἀνακαινιζόμενον· πλήν ὅμως ἐξέφρασαν τάς ἀνησυχίας των διά τό ἐγκαθιστάμενον νέον ἦθος ἐνίων ἡγητόρων, τό ὁποῖον διεσκέδαζον λέγοντες ἐμπιστευτικῶς, ὅτι « μέ τόν χρόνον θά τούς χωνέψῃ ὅλους τό Ἅγιον Ὄρος». Οὕτως ἐχόντων τῶν πραγμάτων, ὁ Ἁγιώνυμος Ἄθως συνεχίζει νά πορεύηται «ὡς σκάφος κλυδωνιζόμενον, ἀλλ’ οὐ καταποντιζόμενον», ὅπως καί ὅλη ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ.
Ὡρισμέναι ἐπισημάνσεις, ὡς πρός τά ἀνωτέρω, θά συμβάλουν ἴσως ἐπί τά βέλτιστα εἰς τήν μέλλουσαν πορείαν τοῦ Ἱεροῦ ἡμῶν Τόπου, τήν κληρονομίαν τοῦ ὁποίου καλούμεθα νά κρατήσωμεν ἀπαρεγχείρητον, καθώς ψάλλομεν εἰς ἕν Τροπάριον τῆς Λιτῆς τῆς Ἀκολουθίας τῶν Ὁσίων καί Θεοφόρων Πατέρων ἡμῶν τῶν ἐν τῷ Ἁγίῳ Ὄρει τοῦ Ἄθω διαλαμψάντων: (ἦχος Β΄) «… φυλάξωμεν τοίνυν, ἀδελφοί, ὡς φιλοπάτορες υἱοί, τήν πατρικήν κληρονομίαν ἀπαρεγχείρητον· μή καταργήσωμεν τόν τόπον ὡς ἡ ἄκαρπος συκῆ· ἀλλά τῶν Ἡγουμένων ἡμῶν ἀναθεωροῦντες, τήν ἔκβασιν τῆς ἀναστροφῆς, μιμησώμεθα τήν πίστιν καί τούς ἀγῶνας· ἵνα καί σύν αὐτοῖς τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν ἐπιτύχωμεν».
- Τά τυπικά τῶν Ἱερῶν Μονῶν:
Τό Τυπικόν ἑκάστης Ἱερᾶς Μονῆς εἶναι ἕν ὀγκῶδες καλλιτεχνικόν χειρόγραφον, ἔνθα περιέχονται αἱ διατάξεις σχετικῶς μέ τήν λατρείαν καί τάς λοιπάς τελετουργίας. Τό Τυπικόν παρακολουθεῖ βῆμα πρός βῆμα τήν καθημερινήν λατρείαν καί χαράσσει τήν γραμμήν διά τήν ἀπρόσκοπτον λειτουργίαν τῆς Μονῆς. Εἰς τάς σελίδας του περιέχονται διατάξεις, κανονισμοί, ὑποτυπώσεις, ὅροι καί παραινέσεις πρός τούς διακονητάς, καθώς διάφοροι ἐνθυμήσεις καί ποικίλλαι ἄλλαι ἱστορικαί σημειώσεις.
Τά Τυπικά συνετάχθησαν ἀπό τούς ἱδρυτάς τῶν Ἱερῶν Μονῶν, ἐπάνω εἰς τά ἀρχαιότερα πρότυπα τῶν Τυπικῶν τῶν Ἱερῶν Μονῶν Ἁγίου Σάββα, Σινᾶ, Στουδίου καί ἄλλων ἀρχαίων Καθιδρυμάτων. Πρότυπα Τυπικά εἰς τό Ἅγιον Ὄρος εἶναι τοῦ Ὁσίου Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου καί τοῦ Ὁσίου Σάββα τοῦ Σέρβου. Μέ τήν ἐγκατάστασιν Ἀδελφοτήτων εἴ τινας Ἁγιορειτικάς Ἱεράς Μονάς κατά τάς τελευταίας δεκαετίας, παρετηρήθη τό φαινόμενον τῆς εἰσαγωγῆς ἐν αὐταῖς ὡρισμένων καινουργῶν Τυπικῶν, τά ὁποῖα θά πρέπῃ νά σημειοῦνται εἰς τούς κώδικας ὡς ἄλλοθεν προερχόμενα, πρός ἀποφυγήν ἀλλοιώσεως τοῦ παλαιοῦ Τυπικοῦ τοῦ Μοναστηρίου καί τῆς ἱστορίας αὐτοῦ.
- Ὁ Γεροντισμός:
Ὁ Γεροντισμός εἶναι καί οὗτος ἕν καινουργές φαινόμενον, εἰσαχθέν ἐν Ἁγίῳ Ὄρει κατά τά τέλη τοῦ παρελθόντος αἰῶνος, μέ τήν δημιουργίαν Ἀδελφοτήτων καί ἐν τῷ Ἱερῷ ἡμῶν Τόπῳ. Τό φαινόμενον τοῦτο, «ἐγώ εἰμι Πέτρου, σύ εἶ Παύλου» ἀπᾴδει εἰς τό Ὀρθόδοξον πνεῦμα καί τείνει νά ὑποκαταστήσῃ ἀκόμη καί τόν Κύριον τῆς Δόξης εἰς τήν συνείδησιν τῶν νέων κυρίως Μοναχῶν, οἵτινες καλοῦνται νά ἔχουν ὡς πρότυπα τόν Θεάνθρωπον Ἰησοῦν Χριστόν καί τήν Μητέρα Του Ὑπεραγίαν Θεοτόκον, πρός τούς ὁποίους ἀφιερώθησαν. Δέν πρέπει δέ νά μᾶς διαφεύγῃ, ὅτι «οὐκ ἔστι προσωποληψία παρά Χριστῷ τῷ Θεῷ». Ἅπαντες θά κριθῶμεν μέ βάσιν τόν Εὐαγγελικόν νόμον, τόν ὁποῖον μᾶς παρέδωκε. Τοῦτο συμβολίζει καί ἡ ἄνευ κανδήλας καί ἐλαίου Ἱερά Εἰκών Του εἰς τά Δεσποτικά τῶν Καθολικῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἐκείνη τοῦ Δικαίου Κριτοῦ μέ τό Εὐαγγέλιον εἰς τάς χεῖρας.
- Τό πλῆθος τῶν Ἱερέων:
Ἐάν μελετήσωμεν ἐπισταμένως τά ἀρχαῖα Τυπικά τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἤτοι τάς γραπτάς καί ἀγράφους ἀρχάς καί παραδόσεις, αἵτινες διέπουν τόν Ἁγιορειτικόν Μοναχισμόν καί διαμορφώνουν τό Ἁγιορειτικόν ἦθος, ὅπως τό Α΄ Τυπικόν Ἰωάννου Τσιμισκῆ (972), τό Β΄ Τυπικόν Κωνσταντίνου Θ΄τοῦ Μονομάχου (1045) κ.ἄ., θά παρατηρήσωμεν ὅτι ἐκ τῶν ὑπογραφῶν τῶν Καθηγουμένων τῶν παλαιῶν ἐκείνων Ἱερῶν Καθιδρυμάτων, ὀλίγοι μόνον ὑπογράφουν ὡς ἱερωμένοι, οἱ περισσότεροι δέ τούτων ἦσαν Μοναχοί. Ὁ ἴδιος ὁ Ὅσιος Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης, ὁ ἱδρυτής τῆς παλαιφάτου Ἱερᾶς Μονῆς Μεγίστης Λαύρας, ἦτο ἁπλοῦς Μοναχός. Ἁπλοῦς Μοναχός ἦτο καί ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης καί πλεῖστοι ἄλλοι Ἅγιοι τῆς Ἀθωνικῆς Πολιτείας.
Ὁ Κλῆρος διά τούς Κληρικούς καί τά Μοναστήρια διά τούς Μοναχούς φαίνεται νά λαμβάνῃ ἄλλην μορφήν εἰς τόν σύγχρονον Ἁγιορειτικόν κόσμον, μέ τήν ἐνταῦθα μεγάλην αὔξησιν τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἱερωμένων. Καθώς διαπιστοῦται, πλεῖστοι ὅσοι ἐσπούδασαν τήν ἱερωσύνην ἀποφεύγουν ἐκ σεβασμοῦ καί φόβου νά ἱερωθοῦν, ἐνῷ ἀντιθέτως ὁδηγοῦνται καί σπεύδουν νά ἱερωθοῦν ἐκεῖνοι οἵτινες δέν τήν ἐσπούδασαν. Ἡ νέα αὕτη τάσις ἔχει ὡς ἀφετηρίαν καί τό δέλεαρ διά τήν ἡγουμενίαν, δεδομένου ὅτι οἱ Καθηγούμενοι τῶν Ἱερῶν Μονῶν πρέπει νά εἶναι ἱερωμένοι, πρᾶγμα τό ὁποῖον δέν ἴσχυε παλαιόθεν. Διά τήν ἀνατροπήν τῆς ὑφισταμένης τάξεως ἐδραστηριοποιήθησαν Ἱεροκοινοτικῶς κατά τήν δεκαετίαν τοῦ 1960 δύο λόγιοι Ἁγιορεῖται Πατέρες: ὁ Ἱερομόναχος Ἀθανάσιος Ἰβηρίτης καί ὁ Μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης, ἀλλ’ οὐδέν ἐπέτυχον. Φρονοῦμεν ὅτι ἡ ὑπέρμετρος αὔξησις τῶν ἱερέων ἐν Ἁγίῳ Ὄρει πρέπει νά ἀπασχολήσῃ ἐν καιρῷ τό Ἱεροκοινοτικόν σῶμα καί βεβαίως τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, ὥστε νά ὑπάρξῃ ἕν ὅριον, πρός ἀποφυγήν ἀλλοιώσεως τοῦ ἐπιδιωκομένου σκοποῦ τῶν Μοναχῶν. Ἀνάλογον ὅριον ὑπάρχει καί διά τήν ἐγκατάστασιν τῶν ἀλλοδαπῶν ἐν Ἁγίῳ Ὄρει, πρός ἀποφυγήν ἀλλοιώσεως τοῦ ἐθνικοῦ χαρακτῆρος τοῦ Ἱεροῦ ἡμῶν Τόπου.
- Αἱ Ἁγιοκατατάξεις:
Ἡ Ἐκκλησία παράγει Ἁγίους, καί θά παράγῃ μέχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος. Κοινή ῥῆσις τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι, ὅτι «ὅσον θά ὑπάρχουν ἄνθρωποι διά τόν Παράδεισον, θά ὑπάρχῃ καί ὁ κόσμος· ὅταν ὅμως σταματήσουν νά ὑπάρχουν ἄνθρωποι διά τόν Παράδεισον, τότε θά σταματήσῃ νά ὑπάρχῃ καί ὁ κόσμος».
Τό Ἁγιώνυμον Ὄρος τοῦ Ἄθω, τό ὁποῖον κατά μίαν εὐλογοφανῆ ῥῆσιν ἀποτελεῖ τόν «προθάλαμον τοῦ Παραδείσου», ἀνέδειξε πλείστους ἐπωνύμους Ἁγίους. Ὑπάρχουν ὅμως καί πολλοί ἄλλοι ἀνώνυμοι Ἅγιοι, Ἀγωνισταί καθ’ ὁμολογίαν, τούς ὁποίους γνωρίζει μόνον Κύριος ὁ Θεός, καί οἱ ὁποῖοι κατά τά ἀνθρώπινα «κοίτονται ἀδάκρυτοι, δίχως θυμίαμα ἐπαίνου» (Τερτσέτης πρός Κολοκοτρώνην). Οὗτοι δέν ἐπεδίωξαν τήν ἀνθρωπίνην δόξαν καί τήν προβολήν, ἀλλά τήν ἀφάνειαν. Ἔξοχον χαρακτηριστικόν παράδειγμα εἶναι ἐκεῖνο τοῦ Ἁγιορείτου ἀσκητοῦ, τόν ὁποῖον εὗρε Μοναχός τις ἀναλλοίωτον καί εὐωδιάζοντα ἐντός πεζουλίου εἰς τόν κῆπόν του, ἐκεῖ εἰς τήν ἔρημον τοῦ Ἁγίου Ὄρους· καί ἐνῷ διελογίζετο, τό τί πρέπει νά πράξῃ, τοῦ ἀπεκαλύφθη καί τόν διέταξε νά ἀσφαλίσῃ καί πάλιν τό μέρος, καί νά μή τό ἀναφέρῃ εἰς οὐδένα: «μή μοῦ ταράσσης τήν ἠρεμίαν, τήν ὁποίαν μοί ἐχάρισεν ὁ Θεός» (τοῦ εἶπεν).
Εἰς τήν προκειμένην περίπτωσιν, καί πρός ἀποφυγήν διαφόρων συγχύσεων μεταξύ τῶν πιστῶν, καλόν εἶναι νά τηρῶνται τά εἰωθότα καί νά μή γίνωνται ἐσπευσμέναι ἁγιοκατατάξεις. Ἡ ἔκπαλαι ἰσχύουσα ἐκκλησιαστική τάξις εἶναι, ὅπως οἱ Μάρτυρες τοῦ Χριστοῦ κατατάσσονται αὐθωρεί μεταξύ τῶν Ἁγίων, οἱ δέ λοιποί μετά παρέλευσιν ἑκατόν ἐτῶν, ἐκτός ἐξαιρετικῶν περιπτώσεων ἕνεκα πολλῶν θαυματουργιῶν, ὅπως εἰς τήν περίπτωσιν τοῦ μεγάλου θαυματουργοῦ Ἁγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, τοῦ ἐν Αἰγίνῃ.
- Αἱ ταφαί ἐντός τῶν Ἱερῶν Μονῶν:
Ὡς καινοτομία δύναται νά χαρακτηρισθῇ καί ἡ ταφή Καθηγουμένων καί Γερόντων ἐντός τῶν ἐν Ἄθῳ Ἱερῶν Μοναστηρίων, ἐξαιρουμένων μόνον τῶν Κελλίων καί Καλυβῶν τοῦ Ἄθω. Κατά τό πάλαι, ἐντός τῶν Ἀθωνικῶν Μοναστηρίων καί δή εἰς τούς προθαλάμους τῶν Καθολικῶν ἐθάπτοντο μόνον οἱ ἱδρυταί, καί οὐχί οἱ ἀνά τούς αἰῶνας ἀναρίθμητοι κτίτορες καί ἀνακαινισταί. Ἐξαίρεσιν ἀπετέλεσαν οἱ ἐν ταῖς Ἱεραῖς Μοναῖς καί Σκήταις κοιμηθέντες ἐφησυχάζοντες Πατριάρχαι καί Ἀρχιερεῖς, κυρίως κατά τούς χρόνους τῆς δουλείας, οἵτινες διά λόγους τιμῆς καί προστασίας ἐκ τῶν ἱεροσύλων ἐτάφησαν εἰς τούς Μοναστηριακούς αὐλείους χώρους ἤ ἐγγύς τῶν Καθολικῶν τῶν Μοναστηρίων καί ἐγγύς τῶν Κυριακῶν ἐν ταῖς Ἱεραῖς Σκήταις. Τό καινοφανές τοῦτο ἐγχείρημα, δίχως νά γίνηται πρός ὥρας σοβαρῶς ἀντιληπτόν, τείνει νά ὑποβαθμίσῃ σταδιακῶς τήν προσκύνησιν τῶν ἁγίων Λειψάνων καί τῶν θαυματουργῶν Εἰκόνων τῶν παλαιφάτων Ἀθωνικῶν Μοναστηρίων.
Σχετικός εἶναι καί ὁ λόγος, διά τόν ὁποῖον ἐξῆλθε καί ἐτάφη ἐκτός Ἁγίου Ὄρους ὁ Ὅσιος Γέρων Παΐσιος (†1994). Λέγεται, ὅτι τοῦτο τό ἔπραξε, διά νά ἀποφύγῃ τήν σχεδιαζομένην ταφήν του ὄπισθεν τοῦ Καθολικοῦ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κουτλουμουσίου, εἰς τήν ὁποίαν ὑπήγετο ὡς ἐξαρτηματικός ἀδελφός κατά τά τέλη τοῦ βίου του. Τό ἴδιον ἔπραξε προγενεστέρως καί ὁ Ὅσιος Γέρων Πορφύριος (†1991), ὅστις διέταξε νά γίνῃ μυστική ταφή του εἰς ἄγνωστον δασικήν περιοχήν τῶν Καυσοκαλυβίων Ἁγίου Ὄρους Ἄθω. Παράδειγμα πρός μίμησιν ἄς ἀποτελέσῃ καί ἡ ταφή τοῦ μακαριστοῦ Καθηγουμένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Γρηγορίου Ἀρχιμανδρίτου Γεωργίου Καψάνη (†8 Ἰουνίου 2014)· ὅστις, καθώς εἴδομεν ὀφθαλμοφανῶς, ἐτάφη εἰς τό Κοιμητήριον τῆς Μονῆς «ὡς ἀσκός ἐν πάχνῃ».
- Τό φυσικόν περιβάλλον τοῦ Ἁγίου Ὄρους:
Τό φυσικόν περιβάλλον τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἀποτελεῖ τήν δευτέραν ὄψιν τῆς ταυτότητος τῆς Ἀθωνικῆς χερσονήσου, μοναδικῆς εἰς φυσικόν πλοῦτον καί κάλλος. Συμφώνως μέ τήν παράδοσιν, ἡ Κυρία Θεοτόκος κατά τήν ἄφιξίν της εἰς τόν λιμένα τοῦ Κλήμεντος τῆς πόλεως τῶν Κλεωνῶν, ἔνθα κεῖται ἡ Ἱερά Μονή τῶν Ἰβήρων, εὐχαριστηθεῖσα ἐκ τοῦ Τόπου, ὅστις ἐκληρώθη εἰς αὐτήν, τόν ηὐλόγησε καί ηὐχήθη νά παραμείνῃ ἀβλαβής μέχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος τούτου. Ὅθεν, οἱ Ἀθωνῖται Μοναχοί εἶναι ἐπί πλέον ὑπόχρεοι νά φροντίζουν ἐπιμελῶς τόν θαυμαστόν τοῦτον Ἱερόν Τόπον, ὁ ὁποῖος καλεῖται μέχρι σήμερον καί «Περιβόλι τῆς Παναγίας».
Τούς τελευταίους χρόνους αἱ Ἁγιορειτικαί Ἱεραί Μοναί ἔχουν προβῆ εἰς τήν σύνταξιν Διαχειριστικῶν Μελετῶν, ὥστε νά ἐπιτυγχάνηται ἡ συστηματική ἐκμετάλλευσις τῶν δασῶν. Τοῦτο συμβάλλει καί εἰς τήν ἀποφυγήν ἀνάρχου ξυλεύσεως καί καταστροφῆς τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος. Τό καλύτερον βεβαίως θά ἦτο νά ἀνακηρυχθῇ ὁ Ἱερός Ἄθως διατηρητέον Μνημεῖον τῆς Φύσεως, καί μέ τήν βοήθειαν τῆς Ἑλληνικῆς Πολιτείας νά ἀναδειχθοῦν διά μητρῴου ὡς Μνημεῖα τῆς Φύσεως καί αὐτά τά ὑπεραιωνόβια δένδρα του, ἅτινα μετά πολλοῦ κόπου ἔχομεν ἤδη καταγράψει καί ἀποτυπώσει φωτογραφικῶς εἰς ὅλην τήν Ἀθωνικήν χερσόνησον εἰς τό ἐκδοθέν καί ἐξόχως τιμηθέν πόνημά μας (2011), ὑπό τίτλον: «Τά Ἁγιορειτικά Μνημεῖα τῆς Φύσεως».
- Τά ἐπί μέρους:
Συμφώνως μέ τήν φωνήν τοῦ Κυρίου πρός τήν Θεοτόκον διά τόν κληρωθέντα εἰς αὐτήν Ἱερόν Τόπον τοῦ Ἄθω, «κλῆρος σός καί περιβόλαιον σόν καί παράδεισος, ἔτι δέ καί λιμήν σωτηρίας τῶν θελόντων σωθῆναι, ἀλλά καί προσφυγή καί καταφύγιον καί λιμήν ἀτάραχος τῆς μετανοίας τῶν πεφορτισμένων ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις», ὑπογραμμίζομεν τάς χαρακτηριστικάς φράσεις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ διά τό Ἅγιον Ὄρος: «λιμήν σωτηρίας…, λιμήν ἀτάραχος…».
Ὅπως εἰς τούς λιμένας ἀγκυροβολοῦν πρός σωτηρίαν ἐκ τῆς τρικυμίας τῆς θαλάσσης διάφορα εἴδη σκαφῶν, μικρᾶς ἤ μεγάλης ἀντοχῆς, οὕτω καί εἰς τόν πνευματικόν τοῦτον λιμένα εἰσέρχονται καί ἐγκαταβιοῦν πρός σωτηρίαν ἐκ τῆς τοῦ κόσμου τύρβης διάφοροι χαρακτῆρες ἀνθρώπων, οἵτινες καλοῦνται νά συμβιώσουν μεταξύ των διά τόν κοινόν σκοπόν. Καί ἐπειδή οὐρανός ἀνέφελος σπανίως συναντᾶται, οὕτω καί ἐδῶ συνυπάρχουν ἐνίοτε ὁ καθαρός οὐρανός μετά τῶν σκοτεινῶν νεφῶν. Ὅμως ἡ μετάνοια, ἡ ἀγάπη, ἡ ταπείνωσις, ἡ προσευχή, ἡ ὑπακοή καί αἱ λοιπαί ἀρεταί τῆς οὐρανίου κλίμακος, ὁδηγοῦν εἰς τόν οὐρανόν τούς «θέλοντας σωθῆναι».
Ἐξ ἴσου σημαντικόν διά τήν σωτηρίαν μας εἶναι ἡ μή ἀνταπόδοσις κακοῦ εἰς τούς συνανθρώπους μας, ὅταν ἀδικούμεθα. Συμφώνως μέ τόν Δημητσανίτην ἱστορικόν Τάκην Κανδηλῶρον, ὁ Ἀθωνίτης Πατριάρχης τοῦ Γένους Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ε΄ εἶχεν ἀποστείλει ἐν καιρῷ μίαν σχετικήν ἐπιστολήν πρός τόν Θεόδωρον Κολοκοτρώνην, τήν ὁποίαν ἐφύλαττε πάντοτε μεθ’ ἑαυτοῦ. Εἰς τήν ἐν λόγῳ ἐπιστολήν τόν συνεβούλευε: «νά μή μνησικακῇ.. καί νά ἀπέχῃ ἀπό σκληράς πράξεις καί ἐκδικήσεις, ἵνα ἡ Θεία δύναμις τόν σῴζῃ καί τοῦ λοιποῦ, ὡς ἔσωσεν αὐτόν μέχρι τοῦδε» (Γρηγόριος Ε΄, σελ. 82-83).
Μένομεν εἰς τά ὧδε, εὐχόμενοι τήν κατ’ ἄμφω ὑγιείαν καί διά τούς ἐν τῷ κόσμῳ ἀγωνιζομένους πρός σωτηρίαν, ἀδελφούς ἐν Χριστῷ!
[Πρό τῆς τοῦ Χριστοῦ Γεννήσεως, 2022]
Ορθόδοξος Τύπος