Παραθέτουμε αυτούσια μια περιγραφή αυτής της τελευταίας πράξεως του δράματος των Χελιωτών, όπως το είδε και το περιέγραψε ο συντάκτης της εβδομαδιαίας τοπικής εφημερίδας της εποχής εκείνης «ΝΕΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ» που παρακολούθησε όλη την τελετή αυτή, της εκταφής, της μεταφοράς και της ταφής των Νεκρών στο χωριό.
Τίτλος του δημοσιεύματος είναι: «ΤΟ ΣΦΑΓΈΙΟ ΤΗΣ ΑΓΝΑΝΤΑΣ»
«Την παρελθούσα εβδομάδα ο Ανακριτής του Β’ τμήματος κ.Σπύρος Κόλλιας συνοδευόμενος από τους ως Ιατροδικαστών προσληφθέντων Ιατρών κ.κ. Γεώργιο Οικονομόπουλο, Βασίλειο Τόσκα και του Νομίατρου κ Δημητρίου Στάϊκου, μετέβη εις την πλησίον της από ημίσεως αιώνος περίπου εγκαταλελειμμένης και ερειπωμένης Μονής Αγνούντος και εις απόστασιν ώρας, πέραν της Νέας Επιδαύρου τοποθεσία Αγνάντας, προςενέργειαν αυτοψίας επί των πτωμάτων των αγρίως εκεί σφαγέντων εξήντα Χελιωτών, ανδρών, γυναικών και μικρών παιδιών.
Εις τον μαρτυρικό τόπον του σφαγείου είχαν συρρεύσει κάτοικοι του χωρίου Αραχναίου συν γυναιξί και τέκνοις, έχοντες κομίσει εξήντα φέρετρα προς παραλαβήν των πτωμάτων των προσφιλών των συγγενών ασχολούμενοι εν μέσω κοπετών και μοιρολογιών των γυναικών εις την αναγνώριση των οικείων των.
Εκ της πολύωρου αυτοψίας διαπιστώθηκε ότι όλα τα πτώματα, σκελετομένα ήδη μετά παρέλευσιν έτους περίπου από της κατά την πρώτην Αυγούστου 1944 ομαδικής σφαγής των, έφερον ακόμη τα ενδύματα των, είχον κομμένο τον λαιμόν και δεμένας τας χείρας δια σύρματος εκ των όπισθεν, πολλά δε δεδεμένους και τους πόδας των.
Το πλέον φρικτόν εκ του μακάβριου σωρού των κατακειμένων πτωμάτων ήτο το θέαμα των αγρίως σφαγιασθέντων μικρών παιδιών, τα οποία ως εξηκριβώθη, κατά τας τελευταίας στιγμάς των εις μάτην εξελιπάρουν το έλεος των αποτρόπαιων δημίων τους, πλην βεβαίως μερικών νηπίων ταοποία μη λαλούντα και μη νοούντα, μόνον με τους γόους των εν μέσω εκείνης της φρικτής σφαγής των γονέων και των αδελφών των θα ενόμιζε κανείς ότι ήθελαν να μαλάξουν την θηριώδη ψυχή των κακούργων και να λυπηθούν τη τρυφερωτάτην ηλικίαν των.
Το έργον της αυτοψίας εξηκολούθησε και επί των πτωμάτων εκείνων τα οποία ακόμη ευρίσκοντο εντός του πλησίον ευρύτατου ξηροπηγάδου βάθους 4-5 μέτρων, οπόθεν ανεσύροντο δια να τεθούν και αυτά με την σειράν των εντός των φέρετρων.
Την όλην συγκλονιστικήν σκηνήν τηςσυγκεντρώσεως των πτωμάτων, της τοποθετήσεως των εντός των φέρετρων απηθανάτησε ο φωτογραφικός φακός. Εδώ και εκεί όμιλοι απορφανισθέντων Χελιωτών και χαροκαμένων γυναικών, χηρών και κοριτσιών διηγούμενοι τας δραματικός σκηνάς της κανιβαλικής επιδρομής των τετρακοσίων ανταρτοκομμουνιστών κατά του χωρίου των, της πυρπολήσεως των οικιών των, της σφαγής εντός του χωρίου ετέρων είκοσι χελιωτών και της συλλήψεως εξήντα τριών άλλων, της μαρτυρικής πορείας τούτων, δεδεμένων όλων δια σύρματος, από του χωρίου των εις τηνπενταώρου εκείθεν απέχουσαν τοποθεσίαν » ΑΓΝΑΝΤΑ «,την εκτέλεσην καθ’ οδόν τριών υπερηλίκων, μη δυναμένων να ακολουθήσωσι τους πορευομένους προς το μαρτύριο της Αγναντας, τη σύλληψη μεταγενεστέρως δύο άλλων Χελιωτών και την εκτέλεση αυτών στην ίδιαπερίπου τοποθεσία και αφηγούμενοι τέλος το θαύμα της ιδικής των σωτηρίας, κρυβέντων εις άγνωστον εις τους κανιβάλους επιδρομείς σπήλαιον, επάνω από το χωριό, εξέσπων εις κατάρας κατά των απαίσιων καταστροφέων του χωρίου και ειδεχθών σφαγέων των προσφιλών τωνοικείων, οι οποίοι περί τους 300-400 υπό την οδηγίαν παλαιών γνωστών κομμουνιστών είχον στρατολογηθεί εκ των νεοφώτιστων αναρχοκομμουνιστών, κατοίκων των χωρίων Γκέρμπεση και Λιμνών, απογυμνώσαντες και όλα τα σπίτια του χωρίου Χέλι από τα υπάρχοντα των.
Μετά το πέρας του έργου της αυτοψίας, εφορτώθησαν τα φέρετρα επί ζώων και εις μακράν και πένθιμον συνοδείαν, μετεφέρθησαν μετά εξάωρον δια μέσου των ορέων πορείαν εις το χωρίον Χέλι. Απερίγραπτοι ήσαν αι δραματικώταται σκηναί αι οποίαι έλαβον χώραν κατά την αφιξιν της Θλιβερός και πένθιμου συνοδείας των εξήντα φέρετρων εις το Χέλι. Ολοι οι υπόλοιποι κάτοικοι του χωριού πλέον των χιλίων, υποδέχθησαν τους προσφιλείς των νεκρούς εν μέσω σπαρακτικών κοπετών και θρήνων, η βοή των οποίων μέχρις ουρανού φθονούσα, κατεξέσχιζε την καρδίαν και του στωικωτέρου και ψυχραιμωτέρου των ανθρώπων.
Υπό τας σπαραξικάρδιους αυτάς εκδηλώσεις του πόνου και του πένθους των κατοίκων του Χελιού εγένετο η ταφή των νεκρών, θυμάτων του αναρχόκομμουνισμού εις το Νεκροταφείον του χωριού. Ήδη παραθέτουμε τα ονόματα και των ογδοήκοντα πέντε συνολικά σφαγιασθέντων Χελιωτών υπό των αναρχοκομμουνιστων εις την καταστροφικήν εκείνην επιδρομήν κατά του Χωρίου Χέλι.
- Ασπρος Αναστάσιος Δημητρίου
- Βαρδάκας Αναστάσιος Χρήστου
- Βαρδάκας Δημήτριος Αθανασίου
- Γεώργας Αθανάσιος Παναγιώτου
- Δεδεμπίλη Ε\ένη Ιωάννου
- Δεδεμπίλη Μαριγώ Αναστασίου
- Δεδεμπίλη Μαρίνα Ιωάννου
- Δεδεμπίλη Παγώνα Δημητρίου
- Δεδεμπίλη Σοφία Ιωάννου
- Δεδεμπίλη Χριστίνα Ιωάννου
- Δεδεμπίλης Αναστάσιος Ιωάννου
- Δεδεμπίλης Ιωάννης Αναστασίου
- Δρούγκας Παναγιώτης Αναγνώστου
- Ζαφείρη Αλεξάνδρα Δημητρίου
- Ζαφείρης Αναστάσιος Δημητρίου
- Ζαφείρης Δημήτριος Αναστασίου
- Ζαφείρης Ιωάννης Κωνσταντίνου
- Ζέρβας Αναστάσιος Δημητρίου
- Ζέρβας Νικόλαος Δημητρίου
- Ηλίας Γεώργιος Ιωάννου
- Καραγιάννης Αθανάσιος Νικολάου
- Κατσαρός Δημήτριος Γεωργίου
- Κάλλια Αικατερίνη Σταύρου
- Κόλλιας Αθανάσιος Ιωάννου
- Κόλλιας Γεώργιος Κυριάκου
- Κωστούρος Αναστάσιος Γεωργιου
- Κωστούρος Ιωάννης Νικολάου
- Κωστούρος Χρήστος Ιωάννου
- Κωστούρου Δήμητρα Χρήστου
- Μακρής Αναστάσιος Αθανασίου
- Μανώλης Α ναστάσιος Εμμανουήλ
- Μανώλης Δημήτριος Εμμανουήλ
- Μανώλης Χρήστος Εμμανουήλ
- Μανώλης Χρήστος Δημητρίου
- Μάρα Μαγδαληνή Γεωργίου
- Μόρας Γεώργιος Αναστασίου
- Μάρας Δημήτριος Γεωργίου
- Μάρκος Αθανάσιος Δημητρίου
- Μάρκος Αναστάσιος Δημητρίου
- Μάρκος Δημήτριος Αθανασίου
- Μάρκου Αναστασία Ιωάννου
- Μάρκου Σοφία Αθανασίου
- Μπέλεση Δήμητρα Δημητρίου
- Μπέλεσης Ιωάννης Αναστασίου
- Μπέλεσης Κωνσταντίνος Δημητρίου
- Μπιμπής Δημήτριος Ιωάννου
- Μπιμπής Ιωάννης Δημητρίου
- Οικονόμου Αικατερίνη Ιωάννου
- Οικονόμου Γεώργιος Γεωργίου
- Οικονόμου Δημήτριος Ευαγγέλου
- Οικονόμου Δημήτριος Σωτηρίου
- Οικονόμου Δημήτριος Ιωάννου
- Οικονόμου Ιωάννης Δημητρίου
- Οικονόμου Ιωάννης Παναγιώτου
- Οικονόμου Ιωάννης Σπυρίδωνος
- Οικονόμου Νικόλαος Αναστασίου
- Οικονόμου ΠαντελήςΑναστασίου
- Οικονόμου Σοφία Μιχαήλ
- Πασπαλιάρης Αθανάσιος Δημητρίου
- Πασπαλιάρης Γεώργιος Αθανασίου
- Πασπαλιάρης Ιωάννης Αθανασίου
- Πασπαλιάρης Σταύρος Ιωάννου
- Πίτσας Κωνσταντίνος Αθανασίου
- Σοφός Παναγιώτης Δημητρίου
- Σοφού Ζωή Ιωάννου
- Σχίζας Δημήτριος Γεωργίου
- Ταμπάκης Δημήτριος Ιωάννου
- Τζαρίμας Γεώργιος Αναστασίου
- Τζαρίμας Παναγιώτης Αναστασίου
- Τζαρίμας Σωτήριος Αναστασίου
- Τόσκα Αικατερίνη Γεωργίου
- Τόσκα Γκόλφω Γεωργίου
- Τόσκα Μαρίνα Γεωργίου
- Τόσκα Μαρίνα Ιωάννου
- Τόσκας Αναστάσιος Παναγιώτου
- Τόσκας Δημήτριος Παναγιώτου
- Τόσκας Ιωάννης Χρήστου
- Τόσκας Χρήστος Δημητρίου
- Τριμπόνιας Αναστάσιος Αθανασίου
- Τριμπόνιας Δημήτριος Παναγιώτου
- Τριμπόνιας Ιωάννης Δημητρίου
- Τριμπόνιας Ιωάννης Παναγιώτου
- Χρήστου Αννα Γεωργίου
- Χρήστου Γεωργία Ιωάννου
- Χρήστου Χρήστος Αθανασίου
Έτσι τελειώνει η μεγάλη αυτή τραγωδία του Χελιού που πληρώθηκε στη διάρκεια της Κατοχής με εκατόν δέκα πέντε νεκρούς αδιακρίτως φύλου και ηλικίας από ενός μέχρι ογδόντα πέντε ετών. Αλλά και έμβρυα λίγων μηνών πλήρωσαν με τη ζωή τους την θηριωδία των κατακτητών και των Ανταρτών, που δεν έχουν υπολογισθεί στα εκατόν δέκα πέντε θύματα, αφού αρκετές από τις μητέρες θύματα βρίσκονταν σε ενδιαφέρουσα κατάσταση».
Πηγάδι Κρήπιζας – ΑΓΝΟΥΝΤΑ
Μεταφορά των Πτωμάτων στο Χέλι και Ταφή Αυτών.
Όταν τελείωσε το έργο των Ιατροδικαστών και έγινε και η αναγνώριση όλων των πτωμάτων από τους συγγενείς, τα πτώματα συρρικνωμένα όπως ήσαν τυλίχτηκαν σε λευκά σεντόνια και τοποθετήθηκαν μέσα στα πρόχειρα φέρετρα, τα οποία στη συνέχεια φορτώθηκαν ανά δύο φέρετρα σε ένα μουλάρι, γιατί το βάρος ήταν μικρό και επέτρεπε τη φόρτωση ανά δύο και αφού όλα ήσαν έτοιμα, ξεκίνησε η φάλαγγα των μουλαριών με τους συγγενείς μαζί, σε μια μακρά και πένθιμη συνοδεία και αφού ακολουθήσαμε την αντίστροφη πορεία στο δύσβατο μονοπάτι ανάμεσα από βουνά και λαγκάδια και ύστερα από έξι περίπου ώρες πορεία μέσα στη ζέστη του καλοκαιριού, φθάσαμε στο χωριό αργά το απόγευμα.
Όλο το χωριό συγκεντρωμένο έξω στην πρόσβαση σε αυτό από την Επίδαυρο με φωνές και κατάρες προς τους δολοφόνους υποδέχεται τα άξια κουφάρια των προσφιλών των προσώπων και τα συνοδεύει προς το Νεκροταφείο του Χωριού. Εκεί αρχίζει μια άλλη τελετή, η τελευταία αυτής της τραγωδίας, η τελετή της κηδείας και της ταφής των πτωμάτων στο κοιμητήριο του χωριού, στους ίδιους νωπούς τάφους, για τους περισσότερους, που πριν ένα χρόνο είχαν ταφή και τα θύματα των Γερμανών κατακτητών.
Τι τραγική ειρωνεία αλήθεια μέσα στον ίδιο τάφο να βρίσκονται άτομα της ίδιας οικογένειας, θύματα και των Γερμανών κατακτητών και των Ανταρτών. Νέοι θρήνοι και κοπετοί ακολούθησαν την τελευταία αυτή πράξη του δράματος που είχε παιχθεί το τελευταίο χρόνο της Γερμανικής κατοχής και το πρώτο χρόνο της ελεύθερης πια Ελλάδας, σε αυτό το άμοιρο και απομακρυσμένο χωριό της Αργολίδας, το γνωστό τότε με το όνομα Χέλι και σήμερα Αραχναίο.
Είναι το μοναδικό χωριό στην Αργολίδα που στη κατοχή υπέστη τόσα πολλά δεινά και που δημιουργήθηκαν εκατόν δέκα τέσσερα συνολικά θύματα, από τους Γερμανούς και τους αντάρτες, στα οποία αν προστεθεί και ο Καφάσης, θύμα και αυτός των ανταρτών, τότε τα θύματα ανέρχονται συνολικά στα εκατόν δέκα πέντε.
Πηγή: (Δημοσίευμα της Τοπικής Εφημερίδας της Αργολίδας «ΝΕΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ» στις 29-7-1945),
ΧΕΛΙ-ΑΡΑΧΝΑΙΟ , Αβέρωφ , tideon.org