ΑΒΡΑΑΜ Ε. ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ
Κάθε μεγάλη εορτή στον εορτολογικό κύκλο της Εκκλησίας μας έχει τρία στάδια, τα προεόρτια, την κυρίως εορτή και τα μεθέορτα. Στις 23 Αυγούστου εκάστου έτους εορτάζουμε την Απόδοση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και η Εκκλησία μας κλείνει με την ίδια πανηγυρική διάθεση τους εορτασμούς της Κοιμήσεως και της Μεταστάσεως της Παναγίας, που τιμάται την 15η Αυγούστου.
Ο λαός μέσα από την λαϊκή του ευσέβεια αποκαλεί την εορτή αυτή τα «Εννιάμερα της Παναγίας». Από θεολογικής και λειτουργικής απόψεως, δεν πρόκειται για εννεαήμερο μνημόσυνο για την Παναγία, αφού η Θεοτόκος ως μητέρα του Χριστού «μετέστη πρὸς τὴν ζωήν, μήτηρ ὑπάρχουσα τῆς ζωῆς» και πρεσβεύει για τη δική μας σωτηρία και, συνεπώς, δεν νοείται τέλεση μνημοσύνου υπέρ αναπαύσεως της ψυχής της.
«Απόδοσις» στην εκκλησιαστική γλώσσα σημαίνει την μετά πάροδο κάποιων ημερών επανάληψη της εορτής, ώστε με αυτόν τον τρόπο η διάρκεια της εορτής παρατείνεται μέχρι την ημέρα της Αποδόσεως. Η καθιέρωση της Απόδοσης των εορτών προέρχεται από την παράδοση του Ισραηλιτικού Λαού στην Παλαιά Διαθήκη.
Οι Δεσποτικές εορτές, οι Θεομητορικές και αυτές στις μνήμες των Αγίων, δεν είναι μόνο αφορμές για πανηγύρεις αλλά και για να ανακαλύψει ο άνθρωπος την Αλήθεια, ότι το μόνο που αξίζει στην ζωή είναι ο αγώνας για την αγιότητα. Στο πρόσωπο δε της Παναγίας συνοψίζεται ολόκληρη η ιστορία της σωτηρίας του ανθρώπου και η πορεία αυτή προς την αγιότητα μέσα από την υπακοή στο θέλημα του Θεού και στην εμπιστοσύνη σε Αυτόν.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου έγινε όταν η Παναγία μας ήταν 59 ετών. Τότε ο προσωπικός της Αρχάγγελος, ο Γαβριήλ, δίνοντάς της ένα κλάδο φοίνικα, σύμβολο της νίκης, της ανάγγειλε ότι σε τρεις ημέρες θα έλθει ο Υιός της Ιησούς Χριστός να παραλάβει την αγία ψυχή της. Μετά την Κοίμησή της επί τρεις ημέρες οι Άγιοι Απόστολοι παρέμειναν στον τάφο της Παναγίας όπου κατά την διάρκεια των ημερών αυτών ακουγόταν ουράνιοι αγγελικοί ύμνοι προς την Θεοτόκο.
Η Θεοτόκος με την μετάστασή της στον ουρανό έδειξε τη θέση που ο Θεός έχει ετοιμάσει για κάθε πιστό. Ως εκ τούτου η Παναγία συνοψίζει την ανθρωπότητα εκείνη που λέει ναι στον Θεό, που αναφωνεί πρόθυμα το «γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου» (Λουκ. α΄, 38). Η Παναγία αποτελεί πρότυπο για κάθε πιστό, που λόγω και έργω, υποδέχεται τον Χριστό και τον γεννά στην καρδιά του. Η Παναγία είναι το σύμβολο της Εκκλησίας, μέσα στην οποία γεννάται και αναγεννάται κάθε πιστός. Ο άνθρωπος έχοντας Οδηγήτρια την Παναγία, καλείται να μεταμορφώσει τη ζωή του αποδεχόμενος την πρόσκληση του Θεού για συνεργασία με στόχο τη μεταμόρφωσή του και τη σωτηρία του. Η Θεοτόκος καθίσταται η Μάνα Παναγιά, η Μητέρα της οικουμένης. Με τη ζωή της μας έδειξε τον δρόμο προς τον Υιό της, τον Χριστό, τον Σωτήρα του κόσμου. Γίνεται για τον καθένα από εμάς πηγή αγάπης, ελπίδας και προστασίας.
Από την εμπειρία των Αγίων Πατέρων αναφέρεται ότι όταν η Υπεραγία Θεοτόκος κάθισε στον βασιλικό της θρόνο, μετά την μετάστασή της, για εννέα συνεχόμενες ημέρες, κατά την τάξη, περνούσαν όλες οι Ουράνιες Δυνάμεις και Πάντες οι Άγιοι και προσκυνούσαν την Παναγία και Αυτή τους ευλογούσε. Όταν δε πέρασαν οι γονείς της, ο Ιωακείμ και η Άννα, τότε η Θεοτόκος κατέβηκε από τον θρόνο της και τους ασπάστηκε. Είναι η τιμή προς τους γονείς.
«Αστήρ αστέρος διαφέρει εν δόξη». Σύμφωνα με την θεολογία της Εκκλησίας μας οι Άγιοι, οι Προφήτες, οι Όσιοι και Δίκαιοι, οι Απόστολοι, οι Μάρτυρες όλοι είναι άστρα του νοητού στερεώματος. Όμως ενώ ο Ήλιος της Δικαιοσύνης ο Χριστός πέμπει το ανέσπερος φως της χάριτός Του σε όλους, όμως δεν φωτίζονται εξ ίσου πάντες. Καθείς δέχεται το μέτρο του θείου τούτου φωτός κατά τον βαθμό της δεκτικότητάς του, δηλαδή της ιδίας του καθαρότητας. Η Παναγία Παρθένος Μαρία είναι ανάμεσα σε όλους τους μακαρίους ακηλίδωτος καθρέπτης αγνείας και καθαρότητας. Είναι ασυγκρίτως Καθαρωτέρα, Τιμιωτέρα και Ενδοξοτέρα όλων των ανθρώπων και όλων των Ουρανίων Δυνάμεων. Έχει όλο το πλήρωμα της θείας χάριτος. Σε καθένα από τους εκλεκτούς η χάρις δόθηκε κατά μέρος, στην δε Παρθένο «άπαν το της χάριτος πλήρωμα».
Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, για την Κοίμηση της Θεοτόκου, αναφωνεί: «Ω πώς εκείνη που γέννησε την Πηγή της ζωής μεταφέρεται δια μέσου του θανάτου προς την ζωή; Να ονομάσουμε θάνατο αυτό το μυστήριο που συμβαίνει με σε; Αλλ᾿ εάν και χωρίσθηκε η παναγία και μακαρία ψυχή σου από το πανευτυχές και αμόλυντο σώμα σου, όπως συμβαίνει με τον θάνατο κάθε ανθρώπου, όμως το σώμα σου δεν παραμένει μόνιμα στον θάνατο, ούτε διαλύεται από την φθορά. Διότι αυτής της οποίας η παρθενία έμεινε άθικτη, όταν γεννούσε τον Θεάνθρωπο, αυτής και το σώμα, όταν ήλθε ἡ ώρα να αναχωρήσει από τον παρόντα κόσμο, φυλάχτηκε αδιάλυτο και μετετέθη προς καλυτέρα και θειοτέρα ζωή».
Συνεχίζοντας ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, λέει και τα εξής:
«Σε μετέφεραν από τη γη στον ουρανό Άγγελοι μαζί με Αρχαγγέλους. Βλέποντας την άνοδό σου τρόμαξαν τα ακάθαρτα πνεύματα που βρίσκονται μεταξύ γης και Ουρανού. Κατά τη διάβασή σου αυτή, ο μεν αέρας ευλογείται, ο δε αιθέρας ψηλά αγιάζεται. Χαίροντας υποδέχεται ο Ουρανός την ψυχή σου. Εσένα με ιερούς ύμνους και ολόφωτες λαμπάδες χαρούμενης γιορτής προϋπαντούνε ουράνιες δυνάμεις, σχεδόν λέγοντας «ποιά είν’ αυτή που ανεβαίνει ανθισμένη στα λευκά, που προβάλλει σαν αυγή, όμορφη σαν φεγγάρι, λαμπερή σαν τον ήλιο»; Πόσο ομόρφηνες, πόσο γλύκανες! Είσαι σαν το αγριολούλουδο, σαν κρίνο μες στα αγκάθια, γι’ αυτό σ’ αγάπησαν οι νεάνιδες, τρέχουν ξοπίσω απ’ το άρωμά σου. Σ’ οδήγησε ο Βασιλιάς στα ιδιαίτερα διαμερίσματά του. Εκεί σε περιτριγυρίζουν οι Εξουσίες, σε δοξολογούν οι Αρχές, σε ανυμνούν οι Θρόνοι, χαίρονται απορώντας τα Χερουβείμ, δοξάζουν τα Σεραφείμ εσένα που έγινες η φυσική Μητέρα του Κυρίου μας χάρη στην πραγματική φιλανθρωπία του. Γιατί, δεν ανέβηκες ως τον Ουρανό όπως ο Ηλίας, ούτε «ανηρπάγης» μέχρι τον Τρίτο Ουρανό όπως ο Παύλος. Αλλά έφτασες ως τον ίδιο το Βασιλικό Θρόνο του Υιού σου, όπου τον βλέπεις με τα μάτια σου και χαίρεσαι και στέκεις δίπλα του, με πολλή και ανείπωτη παρρησία. Είσαι για τους Αγγέλους και όλες τις υπερκόσμιες δυνάμεις άφατη ευφροσύνη, για τους Πατριάρχες χαρά χωρίς τέλος, για τους Δικαίους ανεκλάλητη ευχαρίστηση, για τους Προφήτες διαρκής αγαλλίαση! Τον κόσμο ευλογείς, τα σύμπαντα αγιάζεις. Για τους αποκαμωμένους είσαι ανάσα, για τους πενθούντες παρηγοριά, για τους αρρώστους γιατρειά, για τους θαλασσοδαρμένους λιμάνι, για τους αμαρτωλούς συγχώρεση, για τους θλιμμένους καλοσυνάτο στήριγμα, για όσους σε αναζητούν η πρόθυμη βοήθεια».
Ο Ηλίας Μηνιάτης σε μια αποστροφή του λόγου του λέγει:
«Κεχαριτωμένη, Δεδοξασμένη, Παντάνασσα, από την άφθονο εκείνη ηλιοβολία του θείου φωτός οπού χαίρεσαι, παρισταμένη εκ δεξιών του Μονογενούς σου Υιού, πέμψον εδώ κάτω και εις ημάς τους ευλαβείς δούλους σου μια μακαρία ακτίνα, οπού να είναι και φως εις τον σκοτισμένο μας νου και φλόγα εις την ψυχραμένη μας θέληση, διά να βλέπουμε να περιπατούμε σωστά εις την οδό των θείων δικαιωμάτων. Ημείς, μετά Θεόν, εις εσέ του Θεού την Μητέρα και Μητέρα ημών έχουμε την ελπίδα της σωτηρίας μας, από σε ελπίζουμε τις νίκες της γαληνοτάτης Αυθεντίας, την στερέωση της Εκκλησίας, την αντίληψη του Ορθοδόξου γένους, την σκέπη της ευλαβούς ταύτης πολιτείας, οπού είναι αφιερωμένη εις την άμαχόν σου βοήθεια. Ναι, Παναγία Παρθένε, ναι, Μαρία, όνομα οπού είναι η χαρά, η παρηγοριά, το καύχημα των Χριστιανών, δέξου την νηστεία και παράκληση των αγίων τούτων ημερών, οπού εκάμαμε εις τιμήν σου, ως θυμίαμα ευπρόσδεκτο και αξίωσόν μας, καθώς εδώ εις την Εκκλησία ευλαβώς ασπαζόμεθα την Αγία και θαυματουργό Εικόνα Σου, έτσι και εκεί εις τον Παράδεισο να ιδούμε αυτό το μακάριό σου πρόσωπο, το οποίον να προσκυνούμε συν τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι, εις τους απεράντους αιώνας, Αμήν».