Η κάτωθι ομιλία του Υπ. Διδάκτορος Δημοσίου Δικαίου Καλλιντέρη Νικόδημου εκφωνήθηκε στην αίθουσα της οδού Ζωοδόχου Πηγής 44 στα Εξάρχεια την Κυριακή 19 Νοεμβρίου 2023 στο πλαίσιο τακτικών συναντήσεων που διοργανώνει ο π. Γεώργιος Σχοινάς.
Σεβαστοί Πατέρες,
Αγαπητοί αδελφοί,
Θα συζητήσουμε σήμερα ένα εξαιρετικά επίκαιρο θέμα που μπορεί μεν να μην το πραγματεύονται ευρέως, ως ώφειλαν ίσως, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, επιστημονικοί ή άλλοι φορείς, αλλά η διαφώτιση και η ανάδειξη των πολλαπλών πτυχών του θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε εις βάθος τις προεκτάσεις του.
Εύλογα θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί για ποιο λόγο αναδεικνύουμε το ζήτημα της κατάργησης των μετρητών από τις συναλλαγές εντός ενός κατ’ εξοχήν εκκλησιαστικού χώρου… Δεν είναι η κατάργηση των μετρητών ένα θέμα εξόχως οικονομικής και νομικής φύσεως; Γιατί μας απασχολεί και υπό ποιο πρίσμα συνδέεται με την βιοτή ενός ορθοδόξου χριστιανού στο 2023;
Ο Άγιος των ημερών μας, ο Όσιος Παΐσιος ο Αγιορείτης, πριν από λίγες δεκαετίες, την εποχή κατά την οποία στην Πατρίδα μας τουλάχιστον ήταν παντελώς άγνωστες οι αχρήματες συναλλαγές είχε πει:
«Θα στριμώξουν τα πράγματα και θα πουν: “Μόνο με τις κάρτες θα κινήσθε, τα χρήματα θα καταργηθούν”. Θα δίνη κανείς την κάρτα στο κατάστημα και θα ψωνίζη, και ο καταστηματάρχης θα παίρνη τα χρήματα από την τράπεζα. Όποιος δεν θα έχη κάρτα, δεν θα μπορή ούτε να πουλάει ούτε να αγοράζη» (Αγίου Παϊσίου Λόγοι, Τόμος Β’, «Πνευματική Αφύπνιση», σελ. 186).
Από τη χρονική στιγμή κατά την οποία διατύπωσε ο Άγιος τα ανωτέρω έχει «κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι» και πλέον δεν είμαστε εξοικειωμένοι μόνο με τις τραπεζικές κάρτες ανέπαφων πληρωμών αλλά υπάρχουν και πολλοί άλλοι τρόποι για την διενέργεια συναλλαγών δίχως τη χρήση μετρητών, δηλ. χαρτονομισμάτων και κερμάτων. Ένα καθόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό των συναλλαγών διεξάγεται με ηλεκτρονικό/ψηφιακό τρόπο ενώ σταδιακά χρόνο με το χρόνο το ποσοστό αυτό βαίνει αυξανόμενο…
Θα προσπαθήσουμε ακολούθως να αναδείξουμε τον σχετικό προβληματισμό με τη χρήση αρκετών παραδειγμάτων και γεγονότων για την πληρέστερη κατανόηση. Η πικρή αλήθεια είναι ότι σε πολλά δυτικά κράτη διεξάγεται εκτενέστατος διάλογος για το ζήτημα της κατάργησης των μετρητών με την εμπλοκή οικονομολόγων, νομικών, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, επιστημονικών φορέων και άλλων. Στη χώρα μας, η οποιαδήποτε αναφορά ή σκεπτικισμός αμέσως γραφικοποιείται, σπιλώνεται και εξοβελίζεται από κάθε δημόσια συζήτηση με ταχύτητα ενώ χαρακτηριστική είναι και η απάθεια και η αδράνεια των απλών πολιτών να ακούσουν και να σκεφτούν τους σχετικούς προβληματισμούς…
Τα όσα θα αναφερθούν κατωτέρω δεν στοχεύουν στην πρόκληση φόβου, πανικού ή υστερίας και δεν είναι προϊόν μιας τυφλής και άρρωστης εμμονής ή ενός στείρου αρνητισμού… Είναι μια, κατά το δυνατόν, αντικειμενική και νηφάλια προσέγγιση του σοβαρού θέματος προκειμένου να σχηματίσουμε τη μεγάλη εικόνα. Κανείς μας εδώ δεν είναι τεχνοφοβικός, εχθρός της προόδου ή ψηφιακά αναλφάβητος. Όλοι μας ωφελούμαστε πολλαπλώς από τη χρήση των νέων τεχνολογιών που διευκολύνουν αναμφίβολα τη ζωή μας και η ορθή και χρηστή χρήση τους μπορεί να προσφέρει λύσεις ταχύτατα, ανέξοδα και δίχως κόπο…
Από το περασμένο καλοκαίρι στο κάδρο της δημοσιότητας υπάρχει μόνο το θέμα των νέων ηλεκτρονικών ταυτοτήτων και ελάχιστες έως ανύπαρκτες αναφορές γίνονται για το ζήτημα της κατάργησης των μετρητών από τις συναλλαγές. Πρόκειται για αλληλοσυνδεδεμένες εξελίξεις με σκοπό την δημιουργία ενός οικονομικού συστήματος που θα ελέγχει την παγκόσμια αγορά!
Εισαγωγικά να καταθέσουμε ότι η κρίση του κορωνοϊού λειτούργησε ως καταλύτης για τον περιορισμό της χρήσης των μετρητών από τις συναλλαγές. Τα σκληρά περιοριστικά μέτρα εκείνης της περιόδου ώθησαν ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας να χρησιμοποιεί διάφορες μεθόδους αχρήματων εξ αποστάσεως συναλλαγών ενώ από τα κεντρικά μέσα επικοινωνίας και την ιατρική επιστημονική κοινότητα τα μετρητά κατηγορήθηκαν ως μεταδότες του κορωνοϊού λόγω της επαφής τους με τον χρήστη τους.
Παρά ταύτα, λαοί με μεγάλη παράδοση στην προάσπιση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και δη της προστασίας της ιδιωτικότητας προέβαλαν αντίσταση. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Ifop/Brink[1] που διεξήχθη για λογαριασμό του γαλλικού τηλεοπτικού δίκτυο BFMTV, παρά την στροφή κατά το 2020 αρκετών εμπορικών καταστημάτων και μεγάλων αλυσίδων προς το πλαστικό χρήμα για την αποτροπή της εξάπλωσης του ιού, μόνον ένας στους δέκα Γάλλους αντιμετώπισε άρνηση να πληρώσει σε μετρητά κατά τη διάρκεια των περιορισμών. Υπενθυμίζεται ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), στις αρχές Μαρτίου του 2020, έδωσε οδηγίες για χρήση ανέπαφων συναλλαγών[2] και πιστωτικών καρτών κατά τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης[3].
Mία Έκθεση της McKinsey & Company[4], ενός παγκόσμιου κολοσσού παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών, επεσήμανε προς τα τέλη του 2020 ότι η κρίση του κορωνοϊού επιτάχυνε τις υπάρχουσες τάσεις στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου, των ψηφιακών πληρωμών, συμπεριλαμβανομένων των ανέπαφων συναλλαγών και της αντικατάστασης των μετρητών. Κατά την Έκθεση, στη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης υπήρξε αυξημένη προτίμηση σε πιστωτικές κάρτες για διαδικτυακές αγορές με τη χρήση ψηφιακών πορτοφολιών, ενώ οι πληρωμές στα σημεία πώλησης υπέστησαν μεγάλη μείωση ειδικά κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού.
Κατά τον Αύγουστο του 2023, εν μέσω καλοκαιρινής ραστώνης, υπήρξαν δηλώσεις δύο ανωτάτων κρατικών αξιωματούχων του Υπουργείου Οικονομικών της χώρας μας σε μέσα ενημέρωσης που δυστυχώς πέρασαν απαρατήρητες… Ο πρώτος ανέφερε[5] ως βασικό στόχο της κυβέρνησης τον περιορισμό της χρήσης των μετρητών από τις συναλλαγές, λέγοντας με έμφαση χαρακτηριστικά: «Εμάς δεν μας ενδιαφέρει ο τρόπος πληρωμής, αρκεί να μην είναι με μετρητά»! O δεύτερος σε σχετική συνέντευξη σε τηλεοπτικό σταθμό[6] δήλωσε ότι υπάρχουν σκέψεις να απαγορεύεται οριζοντίως η χρήση μετρητών στις συναλλαγές σε κάποιες επαγγελματικές κατηγορίες όπως σε γιατρούς, συμβολαιογράφους ή δικηγόρους και να επιβληθούν οι ψηφιακές συναλλαγές με συστήματα POS. Αλλά και πριν από λίγες ημέρες κατατέθηκε σε δημόσια διαβούλευση το νέο φορονομοσχέδιο[7] το οποίο προβλέπει υψηλά πρόστιμα για κάθε συναλλαγή με μετρητά άνω του ποσού των 500 ευρώ… Παρόλα αυτά, η ελληνική κοινωνία φαίνεται να τους γυρνά την πλάτη καθώς σύμφωνα με Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος[8] κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023 κατεγράφη στην Ελλάδα για πρώτη φορά από το 2015 μείωση της χρήσης πλαστικού χρήματος και προτίμηση των μετρητών.
Την άνοιξη του 2023, σε σχετικές δηλώσεις της η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Christine Lagarde, η οποία πριν από λίγες ημέρες πανηγύριζε εδώ στην Αθήνα την εισαγωγή στις συναλλαγές του νέου ψηφιακού ευρώ, είπε: «Ποτέ δεν θα είναι ανώνυμο (ενν. το ψηφιακό ευρώ) στο βαθμό που συμβαίνει αυτό με τα μετρητά»[9].
Με ένα σπουδαίο άρθρο[10] τους δύο Καθηγητές της Νομικής Σχολής της Νέας Υόρκης σημειώνουν για τα ψηφιακά νομίσματα κεντρικών τραπεζών, όπως είναι το ψηφιακό ευρώ: «Τα ψηφιακά νομίσματα κεντρικών τραπεζών (CBDC) θα έδιναν εμπιστευτικές πληροφορίες και τεράστια δύναμη σε μια απρόσωπη κρατική επιχείρηση που μπορεί να στρέψει αυτές τις πληροφορίες εναντίον σας με αμέτρητους τρόπους. Προσπερνώντας τον μεσάζοντα της ιδιωτικής τράπεζας, τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών εξαλείφουν ένα βασικό απόθεμα ασφαλείας που βοηθά στην απομόνωση ιδιωτών και εταιρειών από την κυβερνητική αδιακρισία και παρεμβατικότητα. Η χρήση μετρητών και άλλων μέσων [ενν. μετοχών ή ομολόγων] δεν είναι ανιχνεύσιμη από την κεντρική κυβέρνηση. Η χρήση ψηφιακών νομισμάτων είναι».
Με τις εξελίξεις να τρέχουν ραγδαία οι αντιδράσεις για την ενδεχόμενη επιβολή των αχρήματων συναλλαγών εντείνονται διεθνώς με κύριο πρόταγμα την προάσπιση της ιδιωτικότητας και της προστασίας των προσωπικών δεδομένων του πολίτη… Σχετική αφύπνιση δεν φαίνεται να υπάρχει δυστυχώς στη χώρα μας, όπου η ελευθερία του προσώπου δεν αποτελεί για εμάς απλώς ένα θεμελιώδες νομικά κατοχυρωμένο δικαίωμα (βλ. και το άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος) αλλά δώρο άνωθεν δοσμένο και ιερό που δεν μας επιτρέπεται να το απεμπολήσουμε αμαχητί!
Στην Αυστρία[11], πριν από λίγους μήνες, 530.000 πολίτες υπέβαλλαν αίτημα[12] στην κυβέρνησή τους για την κατοχύρωση στο Σύνταγμα της χώρας του δικαιώματος πληρωμών με μετρητά με βασικό τους σύνθημα «τα μετρητά είναι ελευθερία σε έντυπη μορφή»! Μόλις τον Αύγουστο του 2023 ο Καγκελάριος της χώρας σεβόμενος τη βούληση της κοινωνίας ανακοίνωσε[13] ότι θα ξεκινήσουν θεσμικές συζητήσεις από τους αρμοδίους για τις απαραίτητες αλλαγές στον καταστατικό χάρτη της Αυστρίας. Σύμφωνα με τον Καγκελάριο τα μετρητά είναι πολύ σημαντικά για τους ανθρώπους και αυτό έχει να κάνει κυρίως με την ελευθερία της επιλογής για το πώς κάποιος θέλει να πληρώνει, ενώ οι επανειλημμένες συζητήσεις για περιορισμό των μετρητών προκαλούν ανησυχία στον κόσμο[14].
Παλαιότερη μεγάλη έρευνα που πραγματοποίησε το Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Βιέννης για λογαριασμό της Αυστριακής Κεντρικής Τράπεζας και του Νομισματοκοπείου Αυστρίας στη Βιέννη, κατέγραφε ότι για τη συντριπτική πλειονότητα των συναλλαγών τους, σε ποσοστό 80%, οι Αυστριακοί εξακολουθούν και θα εξακολουθήσουν και στο μέλλον να χρησιμοποιούν μετρητά. Μάλιστα, όπως τονιζόταν σχετικά, αυτό ισχύει και για τις νεαρές ηλικίες, όπου το ποσοστό εκείνων που επιθυμούν να συνεχίσουν και στο μέλλον να χρησιμοποιούν μετρητά για τις συναλλαγές τους κυμαινόταν επίσης μεταξύ 70% και 80%.
Στην Ελβετία μία ομάδα ακτιβιστών επ’ ονόματι «Ελβετικό Κίνημα Ελευθερίας», συγκέντρωσε στις αρχές του 2023 111.000 υπογραφές[15] προκειμένου να διενεργηθεί σχετικό δημοψήφισμα, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα θα είναι πάντα διαθέσιμα σε επαρκείς ποσότητες.
Επιπλέον, μετά από απόφαση του κοινοβουλίου της Σλοβακίας της 15ης Ιουνίου του 2023 προχώρησε η τροποποίηση του Συντάγματος της χώρας[16], επισημοποιώντας με συνταγματικής περιωπής διάταξη το δικαίωμα χρήσης των μετρητών ως τρόπο πληρωμής. Η συγκεκριμένη ρύθμιση θεσπίστηκε ως προληπτικό μέτρο έναντι του επερχόμενου ψηφιακού ευρώ, το οποίο λίαν συντόμως θα αποτελεί μέσο πληρωμής εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πρόσφατη έρευνα[17] της Κεντρικής Τράπεζας της Γαλλίας (Banque de France) κατέδειξε ότι ένα ευρύτατο τμήμα της γαλλικής κοινωνίας, αρκετά μεγαλύτερο συγκριτικά με άλλα δυτικά κράτη, εξακολουθεί να χρησιμοποιεί μετρητά στις καθημερινές συναλλαγές του, παρά την μεσολάβηση της κρίσης του κορωνοϊού, που εργαλειοποιήθηκε προς την κατεύθυνση της ώθησης των κοινωνιών προς τις ψηφιακές συναλλαγές! Πρόκειται για μελέτη με θέμα τις αγοραστικές συνήθειες και την ποιότητα των συναλλαγών με τα στοιχεία να αντλούνται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα!
Αλλά και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) σε σχετικό δελτίο[18] που εξέδωσε προτείνει, όχι μόνο την εισαγωγή των ψηφιακών ταυτοτήτων σε όλα τα κράτη της υφηλίου, αλλά και τη διασφάλιση ότι οι κεντρικές αρχές τις συνδέουν με τραπεζικούς λογαριασμούς ή στα ψηφιακά πορτοφόλια στα κινητά τηλέφωνα των πολιτών. Να σημειώσουμε εδώ ότι συνηθίζεται οι διεθνείς οργανισμοί με το λεγόμενο «ήπιο δίκαιο» (soft law) το οποίο στη θεωρία δεν είναι δεσμευτικό, να χαράσσουν πολύ συγκεκριμένες πολιτικές με τα κράτη να το μετατρέπουν σχεδόν πάντα πειθήνια και δίχως ενστάσεις σε εγχώρια υποχρεωτικής φύσεως νομοθεσία.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η ιδιωτικότητα που εξασφαλίζει η χρήση των μετρητών βάλλεται πανταχόθεν λόγω των αλματωδών εξελίξεων των νέων ψηφιακών τεχνολογιών που συναποτελούν ένα οικοσύστημα εντός του οποίου κινείται η ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Ένα όλο και αυξανόμενο τμήμα της ανθρώπινης συμπεριφοράς στα δυτικά λεγόμενα κράτη είναι αποτυπωμένο ψηφιακά!
Τα «έξυπνα» κινητά τηλέφωνα που τείνουν να «ενσωματωθούν» μονίμως στην παλάμη μας, το διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things), η τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence), το διαδίκτυο του σώματος (Internet of Bodies) ή το διαδίκτυο των αισθήσεων (Internet of Senses, που βασίζεται σε συνδεδεμένη τεχνολογία που αλληλεπιδρά με τις δικές μας αισθήσεις της όρασης, της ακοής, της γεύσης, της όσφρησης και της αφής μέσω του εγκεφάλου) λειτουργούν πιο αποδοτικά όταν «καταβροχθίζουν» κάθε στιγμή ανυπολόγιστες ποσότητες προσωπικών δεδομένων τις οποίες είτε εκουσίως τις προσφέρουμε εμείς με την χρήση τους είτε η επεξεργασία τους γίνεται δίχως την συγκατάθεσή μας!
Από τα τέλη του 20ου και ακόμα πιο έντονα στον 21ο αιώνα που βαδίζουμε, η πληροφορία και δη η προσωποποιημένη πληροφορία, δηλ. τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, έχουν αποκτήσει δυσθεώρητή οικονομική και όχι μόνον αξία και γι’ αυτό προσφυώς χαρακτηρίζονται ως το «πετρέλαιο του 21ου αιώνα»! Η πληροφορία είναι ισχύς και όποιος την κατέχει και μπορεί να την επεξεργαστεί με ταχύτητα, αποκτά τη δυνατότητα να ελέγξει κράτη και κοινωνίες!
Η παγκοσμιοποιημένη κυριαρχία των γιγαντιαίων ψηφιακών κολοσσών, των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και των παρασκηνιακών μηχανισμών επιτήρησης έχει σχετικοποιήσει στις μέρες μας την έννοια της συνταγματικά κατοχυρωμένης λαϊκής κυριαρχίας στο πλαίσιο του δημοκρατικού έθνους-κράτους! Ο ύψιστος κίνδυνος από όλα αυτά είναι η σταδιακή οικοδόμηση ενός πανοπτικού μοντέλου αδιάλειπτης παρακολούθησης!
Την ανωτέρω κατάσταση δεν την θα την περιέγραφε εναργέστερα παρά μια φράση του George Orwell στο περίφημο σύγγραμμά του «1984»: «Έπρεπε να ζήσεις – και έζησες, από συνήθεια η οποία μετατράπηκε σε ένστικτο – με την προϋπόθεση ότι ο κάθε ήχος που έκανες ακουγόταν και, εκτός αν γινόταν στο σκοτάδι, η κάθε κίνηση ελεγχόταν εξονυχιστικά».
Σε αυτόν τον προβληματισμό πολύ συχνά ακούμε κάποιους που απερίσκεπτα αντιτείνουν το περιβόητο «δεν έχω τίποτα να κρύψω…». Με εύγλωττη ευστοχία απαντά σε αυτό το πρώην στέλεχος της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ Edward Snowden στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο «Το Μεγάλο Φακέλωμα»! Ο Snowden έζησε στο πετσί του τι συνεπάγεται η παρακολούθηση εκατομμυρίων αθώων πολιτών από τις κρατικές υπηρεσίες των ΗΠΑ εν ονόματι της προάσπισης της εθνικής ασφάλειας (βλ. και το εν εξελίξει στην Ελλάδα σκάνδαλο των υποκλοπών με κατασκοπευτικό λογισμικό) με τη συνείδησή του να αντιδρά και να τον οδηγεί στην ηρωική απόδραση…
Γράφει σχετικά: «Το να λες πως δεν σε απασχολεί η ιδιωτικότητα γιατί δεν έχεις τίποτε να κρύψεις, δεν διαφέρει από το να λες ότι δεν σε απασχολεί η ελευθερία του λόγου, γιατί δεν έχεις τίποτε να πεις. Ή πως δεν σε απασχολεί η ελευθεροτυπία, γιατί δεν σου αρέσει να διαβάζεις. Ή ότι δεν σε απασχολεί η ανεξιθρησκεία γιατί δεν πιστεύεις στον Θεό»!
Για τα ψηφιακά νομίσματα είχε δηλώσει: «Το ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας (CBDC) είναι ουσιαστικά το αντίστροφο του κρυπτονομίσματος ή τουλάχιστον των βασικών θεμελιωδών αρχών και πρωτοκόλλων του κρυπτονομίσματος. Θα μπορούσε κανείς να το χαρακτηρίσει ως ένα κρυπτοφασιστικό νόμισμα, το οποίο έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να αφαιρεί ουσιαστικά την ιδιοκτησία από τους κατόχους του και να εγκαθιστά το κράτος ως τον μεσάζοντα κάθε συναλλαγής»[19].
Σε όλη αυτή τη συζήτηση η κατάλληλη δοσομέτρηση μεταξύ ελευθερίας και ασφάλειας είναι αυτό που μας απασχολεί. Οι θιασώτες της κατάργησης των μετρητών στην προσπάθειά τους να τα δαιμονοποιήσουν, μετά μανίας υποστηρίζουν ότι η χρήση τους καταλείπει ευρεία περιθώρια για αδήλωτες, ανώνυμες και άρα αφορολόγητες συναλλαγές, για ξέπλυμα μαύρου χρήματος, για παράνομες αγοραπωλησίες όπλων ή ναρκωτικών ουσιών κ.ο.κ. Επικαλούμενοι λοιπόν την πάταξη έκνομων συμπεριφορών έρχονται σταδιακά να καταργήσουν οριζοντίως και αδιακρίτως τις με συμβατικό χρήμα συναλλαγές κατά τη λογική «πονάει δόντι, κόβει κεφάλι».
Από την άλλη είναι εντυπωσιακές οι ραδιουργίες που μηχανεύονται κάποιοι στην Πατρίδα μας για την κατάργηση των μετρητών εργαλειοποιώντας την ανάγκη ευάλωτων και ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων. Λίαν προσφάτως ανακοινώθηκε[20] ότι πολλά προνοιακά επιδόματα όπως το επίδομα ανεργίας, το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, το επίδομα παιδιού ή το επίδομα γέννησης θα καταβάλλονται με προπληρωμένη κάρτα ενώ θα υπάρχει υψηλό όριο στην ανάληψή τους σε μετρητά.
Αξιοπρόσεκτη είναι μια πολύ πρόσφατη έρευνα που έλαβε χώρα στο Ηνωμένο Βασίλειο από την Business Comparison[21]. Εξετάστηκαν 2.000 ενήλικες Βρετανοί εντός της φετινής χρονιάς για να διερευνηθούν οι συνήθειες πληρωμών τους και τι τους οδήγησε στην προτίμησή τους. Το 62% των ερωτηθέντων Ουαλών και το 51% όσων ζούσαν στη Βορειοδυτική Αγγλία είχαν χρησιμοποιήσει μετρητά την περασμένη εβδομάδα, με τη Σκωτία να καταγράφει το υψηλότερο ποσοστό χρήσης μετρητών που άγγιζε το 48%! Η χαμηλότερη χρήση μετρητών βρέθηκε στη Νοτιοανατολική Αγγλία, όπου μόλις το 35% των ερωτηθέντων είχε χρησιμοποιήσει μετρητά την περασμένη εβδομάδα και το 7% είπε ότι πιθανότατα είχε περάσει πάνω από ένας χρόνος από την τελευταία τους αγορά με μετρητά. Συνολικά, το 44% των Βρετανών είχε πληρώσει με χαρτονομίσματα και κέρματα την περασμένη εβδομάδα, με μόλις το 1% να λέει ότι είχε περάσει ένας χρόνος ή περισσότερο από τότε που είχε χρησιμοποιήσει μετρητά.
Σε άλλη τριετή έρευνα που δημοσιεύτηκε φέτος το καλοκαίρι από αυστραλιανή τράπεζα πάνω από το ένα τέταρτο (1/4) των Αυστραλών[22] δήλωσε ότι θα βίωνε μεγάλη ταλαιπωρία ή δυσκολία αν επρόκειτο να γίνει δύσκολη η πρόσβαση ή η χρήση των μετρητών ενώ προτάσσουν τις ανησυχίες τους για την ιδιωτικότητα και την ασφάλεια των συναλλαγών τους σε περίπτωση κατάργησης των μετρητών. Σημειωτέον ότι στην Αυστραλία η χρήση των μετρητών κατά το 2022 έπεσε στο ιστορικό 16% των συναλλαγών που αφορά κυρίως πολίτες άνω των 65 ετών καθώς και νοικοκυριά με πολύ χαμηλά εισοδήματα.
Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο του περιοδικού Fortune[23] επισημαίνει ότι στην εποχή της άνευ προηγουμένου πρόσβασης σε μεθόδους ψηφιακής πληρωμής, τα μετρητά επιστρέφουν, εξαιτίας της διόγκωσης του κόστους ζωής! Σε μια έρευνα που παραγγέλθηκε από την εταιρεία Credit Karma κατά τον Μάρτιο του 2023, έδειξε ότι το 53% των ενηλίκων στις Ηνωμένες Πολιτείες και το 46% αυτών στο Ηνωμένο Βασίλειο χρησιμοποιούν τα μετρητά περισσότερο τώρα σε σχέση με πέρσι! Επρόκειτο για μια αύξηση δεκαεννέα και τεσσάρων ποσοστιαίων μονάδων αντιστοίχως σε σχέση με τους ερωτηθέντες που είπαν ότι δεν χρησιμοποιούν περισσότερο τα μετρητά. Περίπου τρεις στους πέντε χρήστες μετρητών και στις δύο χώρες δήλωσαν ότι η χρήση φυσικού χρήματος τους κάνει να ξοδεύουν λιγότερα.
Ένα άλλο δημοσίευμα των Financial Times[24] διαπιστώνει ότι το 2023 για πρώτη φορά κατά την τελευταία δεκαετία η χρήση των μετρητών στις συναλλαγές καταγράφει αύξηση στο Ηνωμένο Βασίλειο! Εν μέσω της ευρύτερης οικονομικής ανασφάλειας και αβεβαιότητας και παρά την γενικευμένη τάση και προώθηση των ψηφιακών συναλλαγών από τράπεζες και πολυεθνικές εταιρείες, οι Βρετανοί σύμφωνα με επίσημα κρατικά στοιχεία έδειξαν να επιμένουν στη χρήση των μετρητών κατά το 2022!
Ένα σημαντικό άρθρο δημοσίευσε πέρσι η αυστραλιανή εκδοχή του περιοδικού Spectator υπό τον τίτλο «Τα μετρητά είναι ο βασιλιάς (προς το παρόν)»[25]! Η αρθρογράφος τονίζει ότι τα μετρητά είναι η μόνη οδός δια της οποίας οι πολίτες θα διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους από απολυταρχικές μεθόδους διακυβέρνησης! Οικονομολόγοι επισημαίνουν ότι τα χαρτονομίσματα είναι «κομμάτια τυπωμένης ελευθερίας» ενώ προβλέπουν ότι ο αγώνας για την υπεράσπιση των μετρητών θα αποτελέσει την μεγάλη κοινωνική μάχη στον 21ο αιώνα! Τα μετρητά δεν διευκολύνουν το έγκλημα αλλά προστατεύουν τους πολίτες, χάριν της ανωνυμίας της συναλλαγής, από τα εγκλήματα του κράτους εναντίον τους! Η ιδιωτικότητα και τα μετρητά θα είναι το διακύβευμα κατά τα προσεχή χρόνια! Αν οι πολίτες θέλουν την οικονομική τους αυτοτέλεια, οφείλουν να τα υπερασπιστούν!
Για να αντιληφθούμε πάντως τις παγκόσμιες διαστάσεις της προώθησης των αχρήματων συναλλαγών με ταυτόχρονο περιορισμό των μετρητών αρκεί να σκεφτούμε ότι σε μια χώρα όπως η γειτονική Τουρκία, όπου το συντριπτικά μεγαλύτερο τμήμα της κοινωνίας ζει υπό δυσμενέστατες οικονομικές συνθήκες, η Κεντρική Τράπεζα της χώρας ανακοίνωσε[26] πέρυσι ότι εντός του 2023 θα ενεργοποιήσει το δικό της σύστημα ψηφιακών συναλλαγών με τη θέση σε λειτουργία της ψηφιακή τουρκικής λίρας!
Κοντά στα ανωτέρω πάντα οφείλουμε να λάβουμε υπόψη μας ότι μια πιθανή κυβερνοεπίθεση ή μια εκτεταμένη διακοπή ρεύματος θα προκαλέσει ανυπολόγιστες επιπτώσεις όταν βασιζόμαστε αποκλειστικά στις ψηφιακές συναλλαγές. Σε αυτό ακριβώς το θέμα αναφέρθηκε ένα πρόσφατο άρθρο στον βρετανικό Guardian[27] όπου καταγράφεται ότι οι κοινωνίες δεν ρωτήθηκαν για το ζήτημα και απλά επιβάλλονται οι ψηφιακές συναλλαγές από τις τράπεζες και τα κράτη δίχως τη συναίνεση τους! Το άρθρο συνεχίζει εκφράζοντας τους εύλογους φόβους για το ενδεχόμενο μιας εκτεταμένης διακοπής ρεύματος και τις καταλυτικές συνέπειές της στις αχρήματες συναλλαγές ενώ διερωτάται αν έχουμε πεισθεί επαρκώς ότι δεδομένης της ιχνηλασιμότητας και της πλήρους και επώνυμης καταγραφής των ψηφιακών συναλλαγών μας δεν θα υπάρξουν περιστατικά κατάχρησης εξουσίας από κράτη, τράπεζες ή άλλους δρώντες…
Το ενδεχόμενο κυβερνοεπιθέσεων ή άλλων απρόοπτων συμβάντων ήταν άλλωστε και οι αιτίες που ώθησαν την επικεφαλής του τμήματος συστημάτων πληρωμών και ταμία της Τράπεζας της Φινλανδίας, να συστήσει τον Οκτώβριο 2022[28], να έχουν οι πολίτες στο σπίτι τους διαθέσιμες ικανές ποσότητες μετρητών σε περίπτωση που σημειωθούν «διαταραχές». Κι αυτό γιατί είναι σε εξέλιξη στη γειτονιά της χώρας η ρωσο-ουκρανική πολεμική σύρραξη…
Αλλά ας μην πάμε μακριά… Σχεδόν σε άλλους μας έχει προκύψει να βρισκόμαστε σε ένα εμπορικό πολυκατάστημα και στα ταμεία να επικρατεί το αδιαχώρητο γιατί δυσλειτουργεί το σύστημα των αχρήματων συναλλαγών μέσω POS…
Άξιο λόγου επιπλέον είναι το γεγονός ότι στη Μέκκα των ψηφιακών τεχνολογιών, στην Ιαπωνία, τον Ιούλιο του 2022 η Κεντρική τράπεζα ανακοίνωσε[29] ότι τελικά δεν θα προχωρήσει τους σχεδιασμούς της για την προώθηση του ψηφιακού νομίσματος (με τη χρήση της τεχνολογίας blockchain), διότι η ιαπωνική κοινωνία, παρά την αξεπέραστη παγκοσμίως τεχνολογική πρόοδο της χώρας προτιμά να συναλλάσσεται με μετρητά!
Μια πολύ διεισδυτική ματιά στα προλεχθέντα αποτελεί η εκτενής μελέτη της Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου του Harvard Σωσσάνας Ζούμποφ (Shoshana Zuboff), η οποία στο τελευταίο πόνημά της με τίτλο «Η εποχή του κατασκοπευτικού καπιταλισμού» φέρνει στο φως την εκστρατεία των ισχυρών εταιρειών να προβλέψουν και να ελέγξουν τη συμπεριφορά μας μέσω των δεδομένων που κατέχουν για μας. Κατά την συγγραφέα, με ελάχιστη έως ανύπαρκτη αντίσταση από το νόμο και τους πολίτες, η απληστία για το κέρδος και η κατασκοπευτική μανία των πολυεθνικών τείνουν να κυριαρχήσουν στο κοινωνικό σύστημα, διαμορφώνοντας το ψηφιακό μέλλον εις βάρος της ελευθερίας, της δημοκρατίας και του μέλλοντος της ανθρώπινης φύσης…
Όλα τα ανωτέρω αποτελούν μια αδρή περιγραφή της διαμορφούμενης και σταδιακής κατάργησης των μετρητών από τις συναλλαγές. Κοινή συνισταμένη αποτελεί ο ενθουσιώδης ζηλωτισμός του διεθνούς χρηματοπιστωτικού τομέα σε αγαστή σύμπραξη με τις πολυεθνικές εταιρείες και τα κράτη να εξαφανίσουν τα μετρητά από τις συναλλαγές! Οι λαοί ιδίως στον δυτικό κόσμο υπνοβατούν προς μια αχρήματη κοινωνία -που σε συνδυασμό με την ψηφιακή ταυτοποίηση- θα αποτελέσει τον τέλειο ΨΗΦΙΑΚΟ ΕΓΚΛΕΙΣΜΟ δίχως δυνατότητα απόδρασης!
Νερό στο μύλο αυτή της κατάστασης ρίχνει η δική μας αδράνεια, η απερισκεψία μας και η καλοζωία ερειδόμενη στα πάθη μας που δεν μας επιτρέπει να κάνουμε την παραμικρή θυσία για την ελευθερία μας. Η λειτουργία κάθε συστήματος προϋποθέτει την ύπαρξη ελάχιστων έως ανύπαρκτων εξαιρέσεων! Κανένα σύστημα, όσο ισχυρό κι αν φαίνεται, δεν προχωρά αν υπάρξουν αρκετές εξαιρέσεις! Εξαιρέσεις οφείλουμε να γίνουμε!
Δεν είναι δυνατόν στο εξωτερικό να είναι οι πολίτες περισσότερο αφυπνισμένοι, ενημερωμένοι και ενεργοί στα ζητήματα αυτά και στην Πατρίδα μας, όπου υπάρχει μια τεράστια προϊστορία αγώνων για την Ελευθερία, να στεκόμαστε μοιρολατρικά απέναντι στις εξελίξεις…
Στη λογοτεχνία ένα από τα συνήθη σχήματα λόγου είναι ο κύκλος κατά το οποίο μια λέξη, μία φράση ή ένα νόημα που ειπώθηκε στην αρχή επαναλαμβάνεται και στο τέλος… Ας κλείσουμε λοιπόν την ομιλία όπως ξεκινήσαμε, με μερικές σχετικές ρήσεις του Αγίου Παϊσίου που ελέχθησαν το 1992 στο αγιορείτικο Κελλί της Παναγούδας όπως διασώζονται απομαγνητοφωνημένες[30].
Λέει ο Άγιος: «Θα καταργήσουν τα χρήματα. Δουλεύεις; Τακ ένα κουμπί, να πάρεις λογαριασμό… Και μετά ας υποθέσουμε, από την κάρτα, θα λένε η κάρτα θα χάνεται, την κλέβουν, κάνουν… οπότε καλύτερα στο κεφάλι ή στο χέρι».
«Αυτοί τώρα πάνε να πάρουν την οικονομία στα χέρια τους» (…). «Τέτοια δικτατορία που σκέφτονται να κάνουν, μόνο ο διάβολος μπορεί να την είχε σκεφτεί»!
Σας ευχαριστώ που με ακούσατε!
[1] https://www.bfmtv.com/economie/un-francais-sur-10-a-ete-confronte-a-un-refus-de-paiement-en-especes-durant-le-confinement_AN-202006040264.html
[2] https://www.telegraph.co.uk/news/2020/03/02/exclusive-dirty-banknotes-may-spreading-coronavirus-world-health/
[3] https://www.forbes.com/sites/rogerhuang/2020/03/09/who-encourages-use-of-digital-payments-due-to-covid-19/
[4] https://www.thenationalnews.com/business/money/covid-19-accelerates-changes-in-global-payments-industry-1.1087484
[5] https://www.youtube.com/watch?v=uzzVJlfdhFY
[6] https://www.youtube.com/watch?v=lFzZFzWZzzM
[7] http://www.opengov.gr/minfin/?p=12178
[8] https://www.sofokleousin.gr/meiothike-gia-proti-fora-to-plastiko-xrima-stin-agora
[9] https://reclaimthenet.org/digital-euro-to-have-built-in-limitations
[10] https://www.coindesk.com/consensus-magazine/2023/07/27/cbdcs-wrongfully-break-down-the-separation-between-money-and-state/
[11] https://www.cashmatters.org/blog/austrian-government-explores-pro-cash-laws
[12] https://www.eurotopics.net/en/305923/austria-should-cash-payments-be-a-constitutional-right#
[13] https://apnews.com/article/austria-cash-constitution-proposal-e63078b1682b375a84d0132857374e43
[14] https://www.politico.eu/article/austria-chancellor-karl-nehammer-cash-use-constitution/
[15] https://www.ot.gr/2023/02/13/diethni/elvetia-oi-polites-de-theloun-na-ksemeinoun-apo-metrita/
[16] https://www.thecoinrepublic.com/2023/06/21/fear-of-digital-euro-drives-slovakia-to-amend-its-constitution/?fbclid=IwAR0ktyqU_Mz4b6UTFWkIYKP4lQErPWOXwXcmNKHlDc9lgYm3MR2glWO8Vg0
[17] https://publications.banque-france.fr/en/three-years-after-beginning-health-crisis-cash-holding-its-own-against-other-means-payment-france
[18] https://reclaimthenet.org/un-digital-id-linked-to-bank
[19] https://finance.yahoo.com/news/whistleblower-edward-snowden-brands-cbdcs-145220659.html?guccounter=1&guce_referrer=aHR0cHM6Ly93d3cuZ29vZ2xlLmNvbS8&guce_referrer_sig=AQAAAKeiozLZx381GTu77h4r23iC4bPYBNPlpTc8xhQPvbEawgt-7VUeLRIEdlTiniMRCBlZ7gNjT5g-XSORbx_YXN0u-I1VTi5SbngXtAql6_eLq-pnqumN420xQkdlCL-yA7wb2UUQQaL43NgoAYXWU5qMnNmEzpcKd8YlRPHK74o_
[20] https://www.newsbomb.gr/oikonomia/story/1486320/me-propliromeni-karta-i-katavoli-ton-epidomaton-poia-eksairoyntai
[21] https://www.businesscomparison.com/blog/articles-features/cashless-payment-report
[22] https://www.rba.gov.au/publications/bulletin/2023/jun/cash-use-and-attitudes-in-australia.html
[23] https://fortune.com/2023/04/28/people-cash-stuffing-manage-spending-cost-of-living-crisis-bites/
[24] https://www.ft.com/content/6f60def7-9458-40d4-b3a6-50575ba1e080
[25] https://www.spectator.com.au/2022/09/cash-is-king-for-now/
[26] https://www.coindesk.com/policy/2022/10/25/central-bank-of-turkey-plans-to-launch-a-cbdc-in-2023/
[27] https://www.theguardian.com/commentisfree/2023/sep/17/a-note-of-caution-about-the-withdrawal-of-cash
[28] https://www.euractiv.com/section/all/short_news/finnish-households-urged-to-hoard-cash-in-case-of-disruptions/
[29] https://asiatimes.com/2022/07/central-bank-digital-currency-cast-aside-in-japan/
[30] https://enromiosini.gr/arthrografia/osios-paisios-tetoia-diktatoria/