Ένας από τους πιο γνωστούς, γενναίους και τίμιους αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης ήταν ο Νικηταράς. Βρισκόταν πάντα στην πρώτη γραμμή, δίπλα στο πλευρό του θείου του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Στη μάχη στα Δερβενάκια (26 Ιουλίου 1822) η ορμή του κατά των Τούρκων ήταν τόσο μεγάλη, όπου έσπασε 3 σπαθιά κατά τη διάρκεια της μάχης, ενώ το τέταρτο κόλλησε στο χέρι του από αγκύλωση. Μετά από αυτή τη μάχη έμεινε γνωστός ως «Τουρκοφάγος», ενώ αρνήθηκε να μοιραστεί τα λάφυρα από τη νίκη στα Δερβενάκια, λέγοντας «Δεν θέλω τίποτα. Θέλω να δω την πατρίδα μου λεύτερη».
Ωστόσο μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας συνεχίστηκε ο αγώνας του. Επί Όθωνα περιέπεσε σε δυσμένεια, επειδή υποστήριζε το αντιπολιτευόμενο Ρωσικό Κόμμα. Προφυλακίστηκε το 1839 ως αρχηγός συνωμοτικής ομάδας, αλλά στη δίκη του (11 Σεπτεμβρίου 1840), αθωώθηκε ελλείψει στοιχείων. Εντούτοις, η κράτησή του παρατάθηκε με αποτέλεσμα να υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη η υγεία του και σχεδόν να τυφλωθεί λόγω διαβήτη. Η κόρη του όταν τον αντίκρισε σ’ αυτήν την κατάσταση έχασε τα λογικά της. Αποφυλακίστηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1841 και αποτραβήχτηκε με την οικογένειά του στον Πειραιά.
Το 1843 του απονεμήθηκε ο βαθμός του υποστρατήγου και του δόθηκε μία πενιχρή σύνταξη. Παράλληλα του χορηγήθηκε άδεια να ζητιανεύει στον χώρο όπου σήμερα βρίσκεται ο Ιερός Ναός της Ευαγγελίστριας στον Πειραιά κάθε Παρασκευή απόγευμα και μάλιστα σε θέση όχι αρκετά προσοδοφόρα. Όταν κάποιος γνωστός του τον ρώτησε τι κάνει εκεί, ο Νικηταράς απάντησε ότι κάθεται και απολαμβάνει την ελεύθερη πατρίδα του.
Τελικά πέθανε πάμπτωχος στις 25 Σεπτεμβρίου 1849, ωστόσο η ιστορία τον αναγνωρίζει ως έναν από τους πιο αγνούς και γενναίους ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης.