Προπετὴς ἢ προτέτης; Συναντᾶμαι καὶ τοὺς δύο τύπους, τόσο στὸν γραπτὸ ὅσο καὶ τὸν προφορικὸ λόγο. Στοὺς ἀρχαίους καὶ βυζαντινοὺς συγγραφεῖς ὁ τύπος προπετὴς ἀπαντᾶ 295 φορές, ὁ τύπος προπέτης μόλις 6 καὶ μόνο σὲ χριστιανοὺς συγγραφεῖς. Τὸ ἐπίθετο ἐτυμολογεῖται ἀπὸ τὸ ρῆμα προπίπτω (πρὸ + πίπτω), γι΄αὐτὸ καὶ ἡ ἀρχική του σημασία εἶναι αὐτὸς ποὺ πέφτει πρὸς τὰ ἐμπρός. Γρήγορα πῆρε τὴ σημασία «αὐτὸς ποὺ ἐνεργεῖ βιαστικά»: Προπετὴς νέος. Μὴν εἶσαι προπετής, ἄσε πρῶτα νὰ δοῦμε τί θὰ μᾶς πῆ. Προπετὴς εἶναι ἐπίσης ὁ θρασύς, ὁ προκλητικός, ὁ θρασύς: Κλεῖτος δ’ ἦν ὄνομα τούτῳ, θρασύς τε καὶ προπετὴς νεανίας (Φλάβιος Ἰώσηπος, Josephi vita, 171 Apol., Biogr.B. Niese, Flavii Iosephi opera, vol. 4, Berlin: Weidmann, 1890 (repr. 1955): 321-389). Εἶναι προπετὴς καὶ ἐριστικός, γι’ αὐτὸ τὸν ἀντιπαθοῦν οἱ συμμαθητές του. Προπετὴς γλῶσσα. Ὁ ἀρχαῖος τύπος εἶναι προπετὴς καὶ προσωπικὰ τὸν προτιμῶ. Ὡστόσο ὁ προπέτης δὲν εἶναι ἐσφαλμένος τύπος. Αὐτὸ ποὺ καθ΄ ἡμᾶς εἶναι λάθος εἶναι ἡ τεχνητὴ σημασιολογικὴ διαφοροποίηση ποὺ ἐπιχειροῦν ὁρισμένοι φιλόλογοι ποὺ θεωροῦν ὅτι τὸ προπέτης σημαίνει μόνον ἐκεῖνον ποὺ βιάζεται νὰ δώση μιὰν ἀπάντηση. Προπετὴς καὶ προπέτης συνεπῶς εἶναι ἴδια λέξη μὲ διαφορετικὴ θέση τοῦ τόνου, κλίνονται ὅμως διαφορετικά:
ὁ προπετής
τοῦ προπετοῦς
τὸν προπετῆ
προπετή
οἱ προπετεῖς
τῶν προπετῶν
τοὺς προπετεῖς
προπετεῖς
ὁ προπέτης
τοῦ προπέτη
τὸν προπέτη
προπέτη
οἱ προπέτες
τῶν προπετῶν
τοὺς προπέτες
προπέτες
Δείτε ΕΔΩ τα προηγούμενα άρθρα