Του Alex Berezow, Δρ Μικροβιολογίας
Τον Αύγουστο του 2018, το ιατρικό περιοδικό The Lancet έκανε μια περίεργη δημοσίευση, που θυμίζει την ξεχασμένη από καιρό εποχή της απαγόρευσης του αλκοόλ της Αμερικής. Η έρευνα κατέληξε σε ένα αξιοσημείωτο συμπέρασμα: Δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης αλκοόλ.
Σε μεγάλο βαθμό στο αποτέλεσμα έρευνας του Ινστιτούτου Μετρήσεων και Αξιολόγησης Υγείας του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον (το οποίο πρόσφατα κηλίδωσε την φήμη του προωθώντας εξωφρενικά ανακριβή μοντέλα COVID), το συμπέρασμα έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την κοινή λογική και την επιστημονική βιβλιογραφία. Αξίζει να σημειωθεί ότι αντιτίθεται επίσης και με τα δεδομένα της ίδιας της μελέτης. Το Σχήμα 5 από τη μελέτη, που απεικονίζεται παρακάτω, δείχνει ξεκάθαρα ότι δεν υπάρχει σημαντική διαφορά στα αποτελέσματα υγείας (μετρούμενα ως προς τον σχετικό κίνδυνο στον άξονα y) μεταξύ των ατόμων που δεν πίνουν καθόλου και εκείνων που πίνουν ένα ποτό την ημέρα.
GBD 2016 Alcohol Collaborators, Lancet, 2018.
O λόγος που μια ερευνητική εργασία θα κατέληγε σε ένα συμπέρασμα που δεν υποστηρίζεται από τα δικά της δεδομένα θα ήταν ακατανόητος αν οι συγγραφείς (προς τιμή τους;) δεν είχαν δηλώσει εκ των προτέρων τα κίνητρά τους: «Αυτά τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι οι πολιτικές ελέγχου του αλκοόλ ενδέχεται να πρέπει να αναθεωρηθούν παγκοσμίως, εστιάζοντας εκ νέου στις προσπάθειες για μείωση της συνολικής κατανάλωσης σε επίπεδο πληθυσμού». Με άλλα λόγια, οι συγγραφείς βρίσκονται σε ιερή αποστολή και το αν τα δεδομένα το υποστηρίζουν είναι δευτερεύον ενδιαφέρον.
Αυτή η μελέτη του Τhe Lancet είναι ενδεικτική μιας μεγαλύτερης τάσης στα επιστημονικά περιοδικά, συγκεκριμένα, μιας αυξανόμενης επικράτησης της «μοντέρνας ανοησίας» που δεν υποστηρίζεται από τις έρευνες αλλά από την ιδεολογία. Τα επιστημονικά περιοδικά υποτίθεται ότι πρέπει διαφυλάττουν την αντικειμενικότητα, όχι να είναι οι μαζορέτες για ηθικές σταυροφορίες ή ιδεολογίες της μόδας. Η υποδούλωση στο ακαδημαϊκό πνεύμα των καιρών δεν είναι κάτι που πρέπει να κάνει ένα ιατρικό περιοδικό ή οποιοδήποτε επιστημονικό περιοδικό. Ωστόσο, όλο και περισσότερο, κάνουν ακριβώς αυτό. Είναι επικίνδυνο. Και μπορούμε να στραφούμε σε ένα βιβλίο ορόσημο για κάποια καθοδήγηση σχετικά με τους λόγους για τους οποίους συμβαίνει αυτό.
Μοντέρνες ανοησίες
Το 1999, οι φυσικοί Alan Sokal και Jean Bricmont δημοσίευσαν ένα βιβλίο με τίτλο «Μοντέρνες ανοησίες»: Η κατάχρηση της επιστήμης από τους μεταμοντερνιστές επιστήμονες. Η διατριβή τους έλεγε ότι ένα μέρος του ακαδημαϊκού χώρου, γενικά μέσα στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, είχε υιοθετήσει τον μεταμοντερνισμό, μια φιλοσοφία που ορίζουν ως:
«… ένα πνευματικό ρεύμα που χαρακτηρίζεται από την περισσότερο ή λιγότερο σαφή απόρριψη της ορθολογιστικής παράδοσης του Διαφωτισμού, από θεωρητικούς λόγους αποσυνδεδεμένους από οποιαδήποτε εμπειρική δοκιμασία και από έναν γνωστικό και πολιτιστικό σχετικισμό που θεωρεί την επιστήμη ως τίποτα περισσότερο από μια «αφήγηση», έναν «μύθο» ή μια κοινωνική οικοδόμηση μεταξύ πολλών άλλων.»
Χρησιμοποιώντας τον ορισμό τους, ένα καλό παράδειγμα μοντέρνας ανοησίας προέρχεται από τον γκουρού αυτοβοήθειας Deepak Chopra, ο οποίος κάποτε έγραψε ένα βιβλίο με το όνομα Quantum Healing – ένας όρος που ακούγεται σοφός αλλά είναι τελείως ανόητος. Η λέξη «κβάντο» (quantum) χρησιμοποιείται συχνά στη φυσική των σωματιδίων για να αναφέρεται στις ελάχιστες διαφορές στα ενεργειακά επίπεδα, αλλά δεν έχει καμμία χρήση στην ιατρική. Ο συνδυασμός των δύο είναι ασυναρτησία, παρόμοιο με το να εντυπωσιάζεις ένα κοινό με έναν όρο όπως η «βαρυτική γενετική».
Πάνω από δύο δεκαετίες μετά τη δημοσίευση του βιβλίου των Sokal και Bricmont, το πρόβλημα έχει επιδεινωθεί εκθετικά. Αντί απλώς να υιοθετεί ακατάλληλα τη γλώσσα της επιστήμης, ο μεταμοντερνισμός – του οποίου η εγγενής απροσδιοριστία φαίνεται να είναι χαρακτηριστικό και όχι σφάλμα – έχει εισβάλλει στο ίδιο το επιστημονικό κατεστημένο. Η «ανοησία της μόδας» που αρχικά εντόπισαν ο Sokal και ο Bricmont έχει μεταλλαχθεί και έχει αναπτυχθεί για να περικλείει ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων, από κυνική τρέλα έως οργουελικές αλλαγές στο λεξιλόγιό μας.
Τα ιατρικά περιοδικά επιβιβάζονται σε πολιτικά βαγονάκια
Τις εβδομάδες, τους μήνες και τα χρόνια μετά τις επιθέσεις άνθρακα του 2001 στις Ηνωμένες Πολιτείες, έγινε μόδα για τους επιστήμονες να συνδέουν την έρευνά τους με τη βιοτρομοκρατία, ανεξάρτητα από το πόσο αυτά δεν σχετίζονται. Αυτό εξακολουθεί να συμβαίνει. Μια εργασία που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2021 στο Journal of Bacteriology ανέφερε την ανακάλυψη ότι ένα συγκεκριμένο γονίδιο (ή ίσως ομάδα γονιδίων) είναι απαραίτητο ώστε το βακτήριο που προκαλεί πυρετό Q (που ονομάζεται Coxiella burnetii) να μολύνει τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος ποντικιών. Οι συγγραφείς έσπευσαν να επισημάνουν ότι ο C. Burnetti «ταξινομείται ως ένας πιθανός παράγοντας βιοπολέμου».
Για να είμαστε σαφείς, η έρευνα είναι απολύτως θεμιτή και σημαντική. Το Journal of Bacteriology είναι ένα πολύ αξιόπιστο περιοδικό στον τομέα της μικροβιολογίας. Και ναι, ο C. burnetii έχει χρησιμοποιηθεί ως όπλο στο παρελθόν και θεωρείται βιοτρομοκρατική απειλή. Αλλά ας είμαστε ρεαλιστές: Λίγοι, αν και κάποιοι αξιωματούχοι εθνικής ασφάλειας, χάνουν τον ύπνο τους λόγω του πυρετού Q, μιας ασθένειας που μεταδίδεται από τα ζώα και σκοτώνει περίπου 12 Αμερικανούς κάθε χρόνο.
Το θέμα είναι ότι το να πηδήξεις σε μια πολιτική μπάντα είναι καλό για να τραβήξεις την προσοχή – και στη συνέχεια, για τη χρηματοδότηση. Παρατηρούμε ένα παρόμοιο φαινόμενο όσον αφορά την κλιματική αλλαγή. Ανεξάρτητα από το πόσο άσχετο είναι ένα θέμα, οι ερευνητές προσπαθούν να το συνδέσουν με την κλιματική αλλαγή. Ρομπότ που κλέβουν δουλειές; Κλιματική αλλαγή. Ανασταίνεται το μάλλινο μαμούθ; Κλιματική αλλαγή. Θεραπεία καρκίνου; Κλιματική αλλαγή. Τι σχέση μπορεί να έχει η κλιματική αλλαγή με τον καρκίνο; Το τελευταίο άρθρο παρέχει ένα παράδειγμα: «Τα άτομα με τοπικά προχωρημένο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα είναι πιο πιθανό να πεθάνουν εάν η ακτινοθεραπεία τους διακοπεί από τυφώνες».
Μέσα σε αυτό το αμφίβολο περιβάλλον – όπου οποιαδήποτε περίεργη σχέση με την κλιματική αλλαγή θεωρείται απλά επιστημονικά έγκυρη – το New England Journal of Medicine δημοσίευσε πρόσφατα μια οπτική σχετικά με τη σημασία της «απανθρακοποίησης» του τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Η αρχική πρόταση κάνει έναν τολμηρό ισχυρισμό: «Πουθενά οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δεν εκδηλώνονται πιο ξεκάθαρα από όσο στην ανθρώπινη υγεία». Πραγματικά; Κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι οι δορυφορικές εικόνες που δείχνουν το λιώσιμο του πάγου και παγετώνες που υποχωρούν είναι πολύ πιο ξεκάθαρες από αυτό – ή ίσως η αξιοσημείωτη αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη ή τα κύματα καύσωνα που σπάνε ρεκόρ.
Αν και αυτή η πρώτη δήλωση θα μπορούσε να απορριφθεί ως ποιητικά υπερβολική, η δεύτερη πρόταση του άρθρου δεν μπορεί να είναι: «Αν και πολλοί άνθρωποι θεωρούν την κλιματική αλλαγή διαφαινόμενη απειλή, τα προβλήματα υγείας που προκύπτουν από αυτήν ήδη σκοτώνουν εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως». Αυτός ο ισχυρισμός αντιπροσωπεύει μια ημιμετρήσιμη ποσότητα και είναι αληθής ή ψευδής. Οι συγγραφείς παρέθεσαν αυτό το άρθρο για να υποστηρίξουν τον ισχυρισμό τους, αλλά φαίνεται ότι κανένας από αυτούς δεν τον κατανοούσε.
Η έρευνα που αναφέρεται λέει ότι, κατά μέσο όρο από το 2000 έως το 2019, υπήρχαν περίπου πέντε εκατομμύρια «περιττοί» θάνατοι ετησίως λόγω «μη ιδανικών θερμοκρασιών», το 90% των οποίων οφειλόταν στο κρύο αλλά μόνο το 10% λόγω της ζέστης. Επιπλέον, καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται, περισσότεροι άνθρωποι επιβιώνουν από το ακραίο κρύο παρά πεθαίνουν από την υπερβολική ζέστη, και έτσι έχει σημειωθεί καθαρή μείωση στους θανάτους που σχετίζονται με τη θερμοκρασία. Η αναφερόμενη εργασία όχι μόνο δεν υποστηρίζει τον ισχυρισμό των συγγραφέων αλλά στην πραγματικότητα έρχεται σε αντίθεση με αυτόν.
Όπως αποδεικνύεται, μια άλλη πηγή που ανέφεραν οι συγγραφείς αντέκρουσε τον ισχυρισμό τους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, «Μεταξύ 2030 και 2050, η κλιματική αλλαγή αναμένεται να προκαλέσει περίπου 250.000 επιπλέον θανάτους ετησίως, από υποσιτισμό, ελονοσία, διάρροια και θερμικό στρες». Μια άλλη εργασία στο Nature Climate Change (δεν αναφέρεται από τους συγγραφείς) κατέληξε στο συμπέρασμα, «Η συνολική μας εκτίμηση ότι η έκθεση σε θερμότητα από την προκαλούμενη από τον άνθρωπο κλιματική αλλαγή είναι υπεύθυνη για το ~0,6% των συνολικών θανάτων της περιόδου του θέρους θα μεταφραστεί σε περισσότερους από εκατό χιλιάδες θάνατους ετησίως αν εφαρμοστεί παγκοσμίως».
Με άλλα λόγια, ο εξαιρετικός ισχυρισμός των συγγραφέων ότι «εκατομμύρια άνθρωποι» πεθαίνουν αυτή τη στιγμή από την κλιματική αλλαγή είναι υπερβολικός τουλάχιστον κατά τα έναν προς δέκα παράγοντες.
Οργουελική ιατρική;
Το να παίζεις γρήγορα και χαλαρά με τα δεδομένα της δημόσιας υγείας δεν είναι το μόνο παράδειγμα σύγχρονης ανοησίας. Μια άλλη ανησυχητική πτυχή είναι η αστυνόμευση του επιστημονικού λεξιλογίου με τρόπους παραπλανητικούς στην καλύτερη περίπτωση και οργουελικούς στη χειρότερη.
Στις 25 Σεπτεμβρίου του τρέχοντος έτους, το The Lancet δημοσίευσε ένα τεύχος που δικαίως προσπαθούσε να επιστήσει την προσοχή στην υγεία των γυναικών, ένα θέμα που έχει μακρύ και ένδοξο παρελθόν λόγω του γεγονότος ότι, για χιλιετίες, η ιατρική κυριαρχείται από τους άνδρες. Το εξώφυλλο, το οποίο αποτελούνταν κυρίως από μια λευκή λευκή σελίδα, περιείχε το ακόλουθο κείμενο: «Ιστορικά, η ανατομία και η φυσιολογία των σωμάτων που έχουν κόλπο έχουν παραμεληθεί».
The Lancet (τεύχος 25 Σεπτεμβρίου 2021)
Η ρήση, αν και προήλθε από ένα άρθρο που εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί τη λέξη «γυναίκες», κατάφερε να πυροδοτήσει θύελλα. Οι κριτικοί υποστήριξαν ότι οι γυναίκες «απανθρωποποιούνται» και περιορίζονται σε μέρη του σώματος με τρόπο που δεν γίνεται ποτέ με τους άντρες. Κανείς, για παράδειγμα, δεν αναφέρεται στους άνδρες ως «σώματα με πέη». Η οργή ήταν τόσο άσχημη που ο αρχισυντάκτης dr. Richard Horton ένοιωσε υποχρεωμένος να δώσει μια εξήγηση και μια ψεύτικη συγγνώμη.
Στη δήλωση, ο Horton εξήγησε ότι το απόσπασμα προοριζόταν να είναι ανοιχτό σε όλους και μια «επιτακτική έκκληση να ενδυναμωθούν οι γυναίκες, μαζί με τα non binary, trans και intersex άτομα που έχουν βιώσει έμμηνο ρύση, και να αντιμετωπίσει τους μύθους και τα ταμπού που την περιβάλλουν». Το να περιέχονται όλοι είναι ένας απαραίτητος και αξιοθαύμαστος στόχος, όπως και η κατάργηση των ταμπού όσον αφορά τη γυναικεία φυσιολογία. Ωστόσο, αυτό απαιτεί διαύγεια σκέψης και σοφή επικοινωνία. Η άρνηση να δοθεί έμφαση στην «υγεία των γυναικών» όταν ο προφανής στόχος είναι να αναδειχθεί η υγεία των γυναικών πραγματικά είναι άστοχη. Υπονομεύει επίσης την προτροπή του Horton ότι «τα σοβαρά ζητήματα […] απαιτούν σοβαρές ενέργειες». Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι δύσκολο να πάρεις στα σοβαρά το The Lancet, το οποίο ανατρέπει τον ίδιο του τον στόχο. Αυτό είναι κακό όχι μόνο για το The Lancet αλλά για ολόκληρη τη βιοϊατρική κοινότητα.
Ο θανάσιμος αντίκτυπος της μοντέρνας ανοησίας
Όταν ο Sokal και ο Bricmont έγραψαν το βιβλίο τους, οι μοντέρνες ανοησίες που θρηνούσαν φάνηκαν να περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό σε καταχρήσεις από τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Αλλά αυτή η νεότερη ανοησία της μόδας έχει μολύνει άλλα μέρη της πανεπιστημιούπολης, κυρίως τη δημόσια υγεία. Ταυτόχρονα, η τάση απειλεί όλο και περισσότερο την κοινωνία στο σύνολό της. Είναι άλλο να δημοσιεύεις ανοησίες της μόδας σε ένα περιοδικό ιστορίας τέχνης και πια είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου όταν δημοσιεύεται σε ιατρικό περιοδικό.
Γιατί; Επειδή οι υπάλληλοι της δημόσιας υγείας χρησιμοποιούν ιατρικά περιοδικά για να καθοδηγήσουν τη λήψη αποφάσεων. Το ίδιο και οι γιατροί. Οι δημοσιογράφοι μεταδίδουν τα συμπεράσματα δημοσιευμένης έρευνας στο ευρύ κοινό. Και αν το κοινό πιστεύει ότι δεν μπορεί να εμπιστευτεί τα ιατρικά περιοδικά για τα εύκολα πράγματα – όπως συμβουλές για την κατανάλωση αλκοόλ – τότε γιατί να περιμένουμε από τους ανθρώπους να τα εμπιστεύονται για οτιδήποτε, όπως την ασφάλεια των εμβολίων MMR και COVID; Το πρόβλημα αξιοπιστίας που αντιμετωπίζουν οι τομείς της βιοϊατρικής και της δημόσιας υγείας είναι, τουλάχιστον εν μέρει, αποτέλεσμα δικής του δημιουργίας.