Στην Τοπική Κοινότητα Παλιουρής του Δήμου Ζίστας και προς τη βόρεια πλευρά του λόφου βρίσκεται το μοναστήρι της Παλιουρής, αφιερωμένο στο Γενέσιο της Θεοτόκου. Η Μονή βρίσκετε στο 30ο χλμ. της εθνικής οδού Ιωαννίνων – Ηγουμενίτσας. Η πρόσβαση στο μοναστήρι είναι εύκολη, αφού ο δρόμος που οδηγεί σε αυτό είναι ασφαλτοστρωμένος σε όλο το μήκος του (400 μ).
Η παράδοση αναφέρει ότι η ιερότητα του χώρου αρχίζει με την παρουσία (εύρεση) της εικόνας της Κοίμησης της Θεοτόκου σε κόγχη του βράχου. Η εικόνα αυτή κρύφτηκε εδώ πιθανότατα την εποχή της εικονομαχίας 726-842 μ.Χ. Λέγεται μάλιστα ότι βρέθηκε από ένα γεωργό που έβλεπε σαν όραμα φλόγα καντηλιού τα βράδια.
Ο ηλικίας οκτώ ετών τότε, Αθανάσιος Νικολάου Σύρος, ενώ έπαιζε το απόγευμα της Παρασκευής μαζί μ’ άλλα παιδιά στην πλαγιά του βουνού είδε μπροστά του μια μαυροφόρα γυναίκα ξυπόλητη να κάνει μετάνοιες. Κι ενώ ο τόπος στο σημείο εκείνο ήταν ξερός, με τις μετάνοιες που έκανε η άγνωστη αυτή μαυροφόρα γυναίκα, έγινε μαλακός και βούλιαζε σαν το ζυμάρι. Στα τρία σημεία που προσκύνησε η άγνωστη αυτή γυναίκα άρχισε ο τόπος να αναδύει μια γλυκιά ευωδία.
Παναγία η χαρά των θλιβομένων
Στην επένδυση της εικόνας της Παναγίας που συνδέεται από παλιά με το μοναστήρι, γνωστής με την επωνυμία «La Beata Vergine delle Grazie», η οποία έχει μεταφερθεί στην Ιταλία και σήμερα κοσμεί το ναό του San Samuele στη Βενετία, η Παναγία αναφέρεται ως «Μήτηρ Θεού η Αρτοκωστά». Στην επιγραφή της επιδιόρθωσης της Μονής του 1424/25 αναφέρεται επίσης με το όνομα: «Αρτοκωστά».
Από τα βυζαντινά χρόνια υπήρχε στον τόπο τούτο ανδρικό Μοναστήρι, απομεινάρι του οποίου είναι το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής, του 14ου αιώνα, στο οποίο κατά την παράδοση βρέθηκε η Θαυματουργός εικόνα του Ευαγγελισμού, μικρή σε μέγεθος και λαϊκής τέχνης. Το Μοναστήρι αυτό καταστράφηκε από τους Τούρκους και οι μοναχοί έγιναν ομολογητές και μάρτυρες της πίστεως.
Εκεί, όπως αναφέρεται στο ιστορικό της Μονής, «λάμπει ως πολύφωτος σελήνη, σαν άριστος κυβερνήτης και σοφός οικονόμος το διακυβερνά», φυλάσσοντας από κάθε προσβολή και επήρρεια τους ασκομένους σε αυτό οσίους πατέρες, αλλά και όσους προστρέχουν σ εκείνη με πίστη, ζητώντας την βοήθεια της.
Μεγάλη υπήρξε η προσφορά της Ιεράς Μονής, τόσο η πνευματική όσο και η κοινωνική, κατά τους αγώνες για την απελευθέρωση από τους Τούρκους και κατά τους πρόσφατους Εθνικούς αγώνες. Η Ιερά Μονή λειτουργούσε έως το 1970 ως ανδρώα, έκτοτε μετατράπηκε σε γυναικεία και παραμένει έως σήμερα.
Σύμφωνα με την παράδοση αιώνων κτήτορες του ναού της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, είναι οι Άγιος Κωνσταντίνος και Αγία Ελένη. Η σημερινή μορφή του ναού αποτελεί την ιουστινιάνεια εκδοχή του, όπως τον αποκατέστησε στα χρόνια μεταξύ 1959-1966 ο αρχαιολόγος Αναστάσιος Ορλάνδος
Άκουσε τότε την Παναγία να λέει: “Υιέ και Θεέ μου, δίδαξέ τον δούλο σου, πώς να σωθεί” και να απαντά αμέσως ο Χριστός: “Ας αναχωρήσει από τη μονή και ας ησυχάσει μόνος του”. Πράγματι ο όσιος διέπρεψε στον ησυχαστικό βίο και δοξάσθηκε με το χάρισμα της θαυματουργίας. Η εικόνα που “επήκουσε” τη δέησή του βρίσκεται στο ιερό βήμα του Καθολικού της μονής.
Αφορμή για το κτίσιμο της Μονής, όπως διασώζει η παράδοση είναι η εύρεση της εικόνας με τη μορφή της Υπεραγίας Θεοτόκου. Το όνομα της μονής φημολογείται πως το πήρε επειδή τα πρώτα κτίσματα αποτελούσαν ένα φυσικό οχυρό-κάστρο και χρησίμευε (μαζί με το Αγγελόκαστρο στην γειτονική Κρήνη) ως προμαχώνας της τότε κατοικημένης περιοχής.
Η παράδοση θέλει τους κατοίκους του Ελληνικού (παλιά ονομασία Λοζέτσι) να βρίσκουν την εικόνα της Παναγίας κοντά στο χωριό στο βράχο “Τσούκα” και να χτίζουν ένα εξωκλήσι προς τιμήν της. Όμως η εικόνα κάθε βράδυ έφευγε απο το εξωκλήσι και πήγαινε στην σημερινή θέση, όπου τελικά χτίστηκε και το μοναστήρι.
Όταν πήρε την εικόνα και τη μετέφερε στη στάνη του, αυτή εξαφανίστηκε και ο βοσκός την ξαναβρήκε στη σπηλιά, όπου και κτίστηκε η Μονή. Λένε ότι η ίδια εικόνα κατά περιόδους, ιδιαίτερα τον δεκαπενταύγουστο και τις άλλες θεομητορικές εορτές, επανεμφανίζεται στους πιστούς και κατά μυστηριώδη τρόπο πάλι χάνεται.
Τέλος, σήμα κατατεθέν της Παλιανής είναι η ιερή Μυρτιά, ένα αιωνόβιο δέντρο το οποίο εορτάζει 24 Σεπτεμβρίου. Μέσα στον περιπεπλεγμένο κορμό της Αγίας Μυρτιάς, όπως λέγεται, πιστεύεται ότι είναι κρυμμένη η εικόνα της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας.
Συγκέντρωσε την προσοχή του και γεμάτος φόβο κατάλαβε ότι η φωνή προερχόταν από την εικόνα της Θεομήτορος. Με ευλάβεια τέντωσε το αυτί του για να ακούσει. Άκουσε τότε τη φωνή της Παναγίας να λέει: «Μην ανοίξετε σήμερα την πύλη της Μονής, αλλά αφού ανεβείτε στα τείχη, να διώξετε τους πειρατές».
Σήμερα η Ιερά Μονή Λιγοβιτσίου, μετά από δύο και πλέον αιώνες ακμής, παρακμής και αγώνα, συνεχίζει να σκορπά ευλογία στους επισκέπτες και να μαγεύει με τον φυσικό της πλούτο και την χριστιανική φιλοξενία που παρέχουν οι μοναχές που την διακονούν.
Η Μονή Κουδουμά είναι αφιερωμένη στην Παναγία και γιορτάζει στις 15 Αυγούστου, οπότε πλήθος κόσμου κατεβαίνει στο μοναστήρι από την προηγούμενη μέρα και διανυκτερεύει στους ξενώνες και στην παραλία.
Η επωνυμία «Έλωνα» αποδίδεται στον τόπο όπου βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας ή κτίστηκε το μοναστήρι. Σε επίσημη μνεία της μονής από το Πατριαρχείο, κατά την απονομή του σταυροπηγιακού της προνομίου, ορίζεται «εις τοποθεσίαν Έλωνης καλουμένην».
Η Παναγία του Ναυπλίου είναι συνδεδεμένη με το μαρτύριο του Ναυπλιέως Νεομάρτυρος Αναστασίου που οι Τούρκοι τον βασάνισαν για την πίστη του στο Χριστό την πρώτη Φεβρουαρίου του 1655, στην ελιά που υπάρχει ακόμα στη βορινή πλευρά του ναού.
Επομένως συγκρίνοντας τις δύο πληροφορίες δηλαδή ότι υπήρχε ναός το 1582 και ότι η εικόνα αγιογραφήθηκε πιο πριν, συμπεραίνουμε ότι σίγουρα υπήρχε εκεί ο ναός, και ότι η εικόνα αγιογραφήθηκε ειδικά γι’ αυτόν.
Στο βορειοδυτικό τμήμα της Βοιωτίας, σε μικρή απόσταση από τη Χαιρώνεια, στη ρεματιά του Αίμονα, σε ένα ειδυλλιακό τοπίο ανάμεσα σε πλατάνια και πηγές, βρίσκεται η ιστορική μονή Λυκούρεση ή της Παναγίας του Μύρου.
Ένα τάμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Όταν είχε πάει στα Κύθηρα και είχε δει το μοναστήρι κατεστραμμένο, έκανε τάμα στην Παναγία και αν τους βοηθούσε για την απελευθέρωση, θα το ξανά έφτιαχνε. Όπως και έγινε.
Τὸ ἀπόγευμα τῆς ἰδίας ἡμέρας κτυπᾶ ἡ ἐξώθυρα καὶ μπαίνει μία γνωστὴ καὶ ἀγαπητή μας γυναῖκα, Θεώνη λεγομένη, ἀπὸ ἕνα μακρυνὸ χωριό, κρατῶντας ἕνα μικρὸ μπουκαλάκι στὸ χέρι καὶ ἕνα σακκὶ στὸν ὦμο. Ἐπλησίασε τὴν Γερόντισσά μας καὶ τῆς εἶπε: Γεροντισσοῦλα μου ἐσκέφθηκα τὶς ἀγαπημένες καλογρηές σου καὶ σᾶς ἔφερα λίγο σπανάκι καὶ λίγο λαδάκι νὰ κάμουν μιὰ σπανακόπιτα
Ο Ιερός Ναός είναι αφιερωμένος στην Παναγία και πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου. Όσον αφορά τις δράσεις, Συγκεντρώνονται καθημερινά τρόφιμα που φέρνουν οι πιστοί και τα οποία διανέμονται σε άπορες οικογένειες. Επίσης, γίνονται προσπάθειες να έρθει η νεολαία κοντά στην εκκλησία μέσω του κατηχητικού.
Σύμφωνα με επιγραφή που βρίσκεται σε ασημένια πλάκα στο πίσω μέρος της, η εικόνα αυτή δωρήθηκε από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό στον όσιο Διονύσιο κτίτορα της μονής κατά την επίσκεψή του στην Τραπεζούντα, είναι δε εκείνη με την οποία ο Πατριάρχης Σέργιος στα τείχη της Κωνσταντινουπόλεως κατά την πολιορκία της από τους Σκύθες το 626 μ.χ. Και μπροστά στην οποία μετά τη θαυματουργική νίκη των Βυζαντινών ψάλθηκε για πρώτη φορά ο Ακάθιστος Ύμνος.
Ὁ ἱερομόναχος, ὅμως, δεν ὑπάκουσε ἀμέσως στήν ἐπιθυμία τοῦ Ἡγούμενου καί συνέχισε νά λειτουργεῖ ἀργά μέ ἀποτέλεσμα νά ἐπέμβει ἡ ἴδια ἡ Παναγία. Ξαφνικά ἀκούστηκε ἀπό τήν Εἰκόνα ἡ φωνή Της πού τόν διέταξε μέ αὐστηρότητα νά ὁλοκληρώσει σύντομα τήν Θεία Λειτουργία, ὥστε νά προλάβει νά μεταλάβει ὁ Γέροντας. Ἔτσι κι ἔγινε. Μόλις κοινώνησε ὁ Γέροντας, ἐκοιμήθει καί ἀπό τότε ἔδωσαν σέ Αὐτήν τήν εἰκόνα Της τήν προσωνυμία «Γερόντισσα», λόγω τῆς στενής Της σχέσης μέ τόν «Γέροντα».
Κατά το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας του, ο Παρθενώνας υπήρξε χριστιανικός ναός. Από το 500 ως το 1450, για κάτι λιγότερο από μία χιλιετία, ο ναός της παρθένου Παλλάδας λειτούργησε ως ναός της Θεοτόκου Παρθένου και υπήρξε θρησκευτικό προσκυνηματικό κέντρο μεγάλης σημασίας καθ’ όλη την ιστορία του Βυζαντίου.
Νηστικός και κουρασμένος καθώς ήταν, αποκοιμήθηκε για λίγο και αμέσως ήλθε σε έκσταση και ακούει φωνή από την εικόνα της Αντιφωνήτριας που του έλεγε να μην λυπάται και στεναχωρείται, γιατί αυτή φροντίζει για κάθε πράγμα στο Άγιον Όρος.
Το όνομα της Παλαιολογίνας ήταν Οδηγήτρια Παντάνασσα. Αργότερα σε αντιδιαστολή από άλλες ομώνυμες, επωνομάσθηκε Παλαιολογίνα, από το όνομα της δωρήτριας της, της “ευσεβεστάστάτης Κυρά Μαρίας Ασανίνας Παλαιολογίνας
Τη λεγόμενη «Βασιλικόστρατα». Το δρομολόγιο αυτό ακολούθησε σύμφωνο με την παράδοση και ο αυτοκράτορας Κων/νος Πωγωνάτος (668-685 μ. Χ.) επιστρέφοντας από τη Σικελία στην Κωνσταντινούπολη και ιδρύοντας κατά τη διαδρομή του μερικά από τα πιο αξιόλογα μοναστήρια όπως της Μολυβδοσκέπαστης στην Κόνιτσα και της Βοτσάς στο Ζαγόρι.
Συντηρούσε το σχολείο του χωριού και γιάτρευε τους ψυχικά ασθενείς με το περίφημο κούτσουρο της Παναγιάς. Το μοναστήρι ήταν κέντρο όλων των πολιτισμικών και κοινωνικών εκδηλώσεων της Λάκκας Σουλίου, γιαυτό και το πανηγύρι του 15αύγουστου είχε και έχει μεγάλη σημασία για τους κατοίκους της περιοχής αλλά και για τους ξενιτεμένους.
Ο ναός, ο οποίος βρίσκεται στην άκρη του βράχου της Έδεσσας, είναι αφιερωμένος στον Χριστό, Σοφία και Λόγο του Θεού. […]