30 Ιουλίου 2013 σε ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΥΠΑΙΘΡΟ

ΤΟΥ ΜΑΝΟΛΗ Γ. ΔΡΕΤΤΑΚΗ*

Τὰ τε­λευ­ταῖ­α 60 χρό­νια ἔ­χουν ση­μει­ω­θεῖ πο­λὺ με­γά­λες ἀλ­λα­γὲς σὲ ὅ­λους τούς το­μεῖς τῆς οἰ­κο­νο­μι­κῆς, κοι­νω­νι­κῆς καὶ πο­λι­τι­στι­κῆς ζω­ῆς τοῦ Τό­που, χω­ρίς, δυ­στυ­χῶς, νὰ εἶ­ναι ὅ­λες πρὸς τὸ κα­λύ­τε­ρο. Ἰ­δι­αί­τε­ρα με­γά­λες ἦ­ταν οἱ με­τα­κι­νή­σεις τοῦ πλη­θυ­σμοῦ καὶ οἱ με­τα­βο­λὲς στὴν ἀ­πα­σχό­λη­σή του.

Με­τὰ τὸ Β΄ Παγ­κό­σμιο καὶ τὸν Ἐμ­φύ­λιο Πό­λε­μο καὶ στὴ διά­ρκεια τῆς δε­κα­ε­τί­ας τοῦ ᾿50, λό­γῳ ἔλ­λει­ψης ὁ­ποι­ασ­δή­πο­τε πο­λι­τι­κῆς πε­ρι­φε­ρεια­κῆς ἀ­νά­πτυ­ξης, ἕ­νας με­γά­λος ἀ­ριθ­μὸς κα­τοί­κων τῆς ὑ­παί­θρου συ­νέρ­ρευ­σε στὶς πό­λεις καὶ ἰ­δι­αί­τε­ρα στὴν Ἀτ­τι­κὴ καὶ στὴ Θεσ­σα­λο­νί­κη. Στὴν ἴ­δια δε­κα­ε­τί­α ὁ­ρι­σμέ­νοι ἀ­να­ζή­τη­σαν τὴν τύ­χη τους στὸ ἐ­ξω­τε­ρι­κό, με­τα­να­στεύ­ον­τας στὶς Η.Π.Α., τὸν Κα­να­δᾶ, τὴν Αὐ­στρα­λί­α καὶ τὸ Βέλ­γιο.

Τὴ δε­κα­ε­τί­α τοῦ ᾿60, λό­γῳ τῆς με­γά­λης ἀ­νερ­γί­ας, ἑ­κα­τον­τά­δες χι­λιά­δες νέ­οι μὲ τὶς οἰ­κο­γέ­νει­ές τους με­τα­νά­στευ­σαν στὴ Δυ­τι­κὴ Εὐ­ρώ­πη (κυ­ρί­ως στὴν, τό­τε, Γερ­μα­νί­α). Ἀ­πὸ τὰ μέ­σα τῆς δε­κα­ε­τί­ας τοῦ ᾿70 ἄρ­χι­σε ἡ ἐ­πι­στρο­φὴ ὁ­ρι­σμέ­νων με­τα­να­στῶν, ἀλ­λὰ οἱ πε­ρισ­σό­τε­ροι ἀ­πὸ αὐ­τούς, ἀν­τὶ νὰ ἐ­πι­στρέ­ψουν στὰ χω­ριά τους, ἀ­π᾿ ὅ­που εἶ­χαν φύ­γει, ἐγ­κα­τα­στά­θη­καν στὰ ἀ­στι­κὰ κέν­τρα (στὴ Γερ­μα­νί­α πα­ρέ­μει­νε μό­νι­μα ἕ­νας ση­μαν­τι­κὸ πο­σο­στὸ ἐ­κεί­νων ποὺ εἶ­χαν πά­ει ἐ­κεῖ τὴ δε­κα­ε­τί­α τοῦ ᾿60). Ταυ­τό­χρο­να συ­νε­χί­στη­κε καὶ ἡ ἐ­σω­τε­ρι­κὴ με­τα­νά­στευ­ση ἀ­πὸ τὰ χω­ριὰ πρὸς τὰ ἀ­στι­κὰ κέν­τρα, δε­δο­μέ­νου ὅ­τι ἡ ἀ­που­σί­α πο­λι­τι­κῆς πε­ρι­φε­ρεια­κῆς ἀ­νά­πτυ­ξης συ­νε­χί­στη­κε καὶ γιὰ ὅ­σους εἶ­χαν παι­διὰ σχο­λι­κῆς ἡ­λι­κί­ας, δὲν ὑ­πῆρ­χαν Σχο­λεῖ­α, κυ­ρί­ως δευ­τε­ρο­βάθ­μιας ἐκ­παί­δευ­σης, κον­τὰ στὰ χω­ριά τους. Στὴ διά­ρκεια τῆς δε­κα­ε­τί­ας τοῦ ᾿80 ση­μει­ώ­θη­κε δρα­μα­τι­κὴ μεί­ω­ση τῶν γεν­νή­σε­ων τό­σο στὶς πό­λεις ὅ­σο καὶ στὰ χω­ριά, γε­γο­νὸς τὸ ὁ­ποῖ­ο εἶ­χε καὶ συ­νε­χί­ζει νὰ ἔ­χει σο­βα­ρὲς ἐ­πι­πτώ­σεις σὲ ὅ­λους τούς το­μεῖς τῆς ζω­ῆς τοῦ Τό­που.

Ὅ­σοι ἔ­μει­ναν στὰ χω­ριά, πα­ρό­τρυ­ναν τὰ παι­διά τους νὰ σπου­δά­σουν καὶ νὰ στα­δι­ο­δρο­μή­σουν στὶς πό­λεις. Ἔ­τσι ἔ­μει­ναν ἐ­κεῖ οἱ με­γα­λύ­τε­ροι στὴν ἡ­λι­κί­α κα­θὼς καὶ λί­γοι νέ­οι ποὺ θέ­λη­σαν νὰ συ­νε­χί­σουν νὰ καλ­λι­ερ­γοῦν τὴ γῆ καὶ νὰ ἔ­χουν κο­πά­δια. Τό­σο, ὅ­μως, ἐ­ξαι­τί­ας τῆς γή­ραν­σης τῶν με­γα­λύ­τε­ρων στὴν ἡ­λι­κί­α ὅ­σο καὶ τοῦ μι­κροῦ ἀ­ριθ­μοῦ τῶν νέ­ων Ἑλ­λή­νων ποὺ ἀ­σχο­λοῦν­ταν μὲ τὴ γε­ωρ­γί­α καὶ τὴν κτη­νο­τρο­φί­α, ἕ­να με­γά­λο πο­σο­στὸ τῶν ἐρ­γα­σι­ῶν στὴν ὕ­παι­θρο (ἀλ­λὰ καὶ ἐρ­γα­σι­ῶν στὶς πό­λεις) ἀ­νέ­λα­βαν οἱ ἑ­κα­τον­τά­δες χι­λιά­δες με­τα­να­στῶν καὶ λα­θρο­με­τα­να­στῶν ποὺ εἰ­σῆλ­θαν στὴ χώ­ρα τὶς δε­κα­ε­τί­ες τοῦ ᾿90 καὶ τοῦ 2000. Ἂν δὲν ὑ­πῆρ­χαν οἱ με­τα­νά­στες, ἡ συρ­ρί­κνω­ση τῆς ἀ­πα­σχό­λη­σης στὸν πρω­το­γε­νῆ το­μέ­α θὰ ἦ­ταν ἀ­κό­μα με­γα­λύ­τε­ρη.

Ὅ­λες αὐ­τὲς οἱ ἐ­ξε­λί­ξεις στὴν ἀ­πα­σχό­λη­ση, τό­σο στὸν ἀ­γρο­τι­κὸ ὅ­σο καὶ στοὺς ἄλ­λους δύ­ο το­μεῖς τῆς οἰ­κο­νο­μί­ας τῆς χώ­ρας μας, ἀ­πο­τυ­πώ­νον­ται στὸν Πί­να­κα ποὺ ἀ­κο­λου­θεῖ. Στὸ πρῶ­το μέ­ρος τοῦ Πί­να­κα δί­νε­ται ἡ ἀ­πα­σχό­λη­ση σὲ χι­λιά­δες στοὺς το­μεῖς: πρω­το­γε­νῆ (γε­ωρ­γί­α, κτη­νο­τρο­φί­α, ἁ­λι­εί­α, δά­ση), δευ­τε­ρο­γε­νῆ (βι­ο­μη­χα­νί­α, ὀ­ρυ­χεῖ­α, ἠ­λε­κτρι­σμός, ὕ­δρευ­ση καὶ κα­τα­σκευ­ὲς στὸ δη­μό­σιο καὶ ἰ­δι­ω­τι­κὸ το­μέ­α) καὶ τρι­το­γε­νῆ (ὅ­λες τὶς ὑ­πη­ρε­σί­ες, δη­λα­δὴ τὸν του­ρι­σμό, τὸ ἐμ­πό­ριο, τὶς με­τα­φο­ρές, τὴν ἐκ­παί­δευ­ση, τὶς ὑ­πη­ρε­σί­ες ὑ­γεί­ας, τὴ δη­μό­σια δι­οί­κη­ση, τὶς τρά­πε­ζες κ.λπ.) τὰ ἔ­τη 1961, 1971,1981 καὶ 1991 (στοι­χεῖ­α ἀ­πὸ τὶς ἀ­πο­γρα­φὲς τοῦ πλη­θυ­σμοῦ τῶν ἐ­τῶν αὐ­τῶν) καὶ τὰ ἔ­τη 2001 καὶ 2010 (στοι­χεῖ­α ἀ­πὸ τὶς τρι­μη­νια­ῖες ἔ­ρευ­νες τῆς ἀ­γο­ρᾶς ἐρ­γα­σί­ας). Πη­γὴ ὅ­λων τῶν στοι­χεί­ων εἶ­ναι ἡ Ἐ­θνι­κὴ Στα­τι­στι­κὴ Ὑ­πη­ρε­σί­α τῆς Ἑλ­λά­δος (ποὺ με­το­νο­μά­στη­κε πρό­σφα­τα σὲ Ἑλ­λη­νι­κὴ Στα­τι­στι­κὴ Ἀρ­χή). Στὸ δεύ­τε­ρο μέ­ρος τοῦ Πί­να­κα δί­νε­ται ἡ πο­σο­στια­ία κα­τα­νο­μὴ τῶν ἀ­πα­σχο­λου­μέ­νων στοὺς τρεῖς το­μεῖς τῆς οἰ­κο­νο­μί­ας.

Ἀ­πὸ τὸν Πί­να­κα αὐ­τὸ φαί­νε­ται ἡ κα­τάρ­ρευ­ση τῆς ἀ­πα­σχό­λη­σης στὸν πρω­το­γε­νῆ το­μέ­α. Ἡ με­γα­λύ­τε­ρη μεί­ω­ση ση­μει­ώ­θη­κε τὴ δε­κα­ε­τί­α τοῦ ᾿60. Ἕ­νας ἀ­πὸ τοὺς βα­σι­κοὺς λό­γους, ἦ­ταν ἡ μα­ζι­κὴ με­τα­νά­στευ­ση ἀ­πὸ τὰ χω­ριὰ στὴ Γερ­μα­νί­α τὴ δε­κα­ε­τί­α αὐ­τή. Τὴ δε­κα­ε­τί­α τοῦ ᾿70 πα­ρου­σι­ά­ζε­ται μί­α μι­κρὴ αὔ­ξη­ση, ἴ­σως λό­γῳ τῆς ἐ­πι­στρο­φῆς ἑ­νὸς μι­κροῦ ἀ­ριθ­μοῦ τῶν πα­λιν­νο­στούν­των στὰ χω­ριά τους. Τὶς δύ­ο ἑ­πό­με­νες δε­κα­ε­τί­ες ση­μει­ώ­θη­κε πα­ρα­πέ­ρα μεί­ω­ση, μὲ τε­λι­κὸ ἀ­πο­τέ­λε­σμα, ἡ ἀ­πα­σχό­λη­ση στὸν πρω­το­γε­νῆ το­μέ­α τὸ 2010 νὰ εἶ­ναι κα­τὰ 70%! χα­μη­λό­τε­ρη ἀ­π᾿ ὅ,τι τὸ 1961 (μεί­ω­ση κα­τὰ 1.396.000). Ἐ­ξαι­τί­ας τῆς δρα­μα­τι­κῆς αὐ­τῆς μεί­ω­σης, ἡ συμ­με­το­χὴ τοῦ πρω­το­γε­νοῦς το­μέ­α στὴ συ­νο­λι­κὴ ἀ­πα­σχό­λη­ση ἀ­πὸ πά­νω ἀ­πὸ 50% τὸ 1961 μει­ώ­θη­κε σὲ κά­τω ἀ­πὸ 13% τὸ 2010. Στὸ δευ­τε­ρο­γε­νῆ το­μέ­α με­τὰ ἀ­πὸ αὔ­ξη­ση τὶς δε­κα­ε­τί­ες τοῦ ᾿60 καὶ τοῦ ᾿70, πα­ρου­σι­ά­ζε­ται κά­ποι­α στα­θε­ρό­τη­τα, ἐ­νῶ στὸν τρι­το­γε­νῆ το­μέ­α ση­μει­ώ­νε­ται συ­νε­χὴς αὔ­ξη­ση (τρι­πλα­σια­σμὸς στὸ δι­ά­στη­μα τῆς 50ετίας).

Ἐ­ξαι­τί­ας τό­σο τῆς με­γά­λης μεί­ω­σης τῆς ἀ­πα­σχό­λη­σης στὸν πρω­το­γε­νῆ το­μέ­α ὅ­σο καὶ τῶν χα­μη­λῶν τι­μῶν τῶν εἰ­σα­γό­με­νων τρο­φί­μων σὲ σχέ­ση μὲ τὶς τι­μὲς τῶν πα­ρα­γό­με­νων στὴ χώ­ρα, ἡ συμ­με­το­χὴ τοῦ πρω­το­γε­νοῦς το­μέ­α στὸ Ἀ­κα­θά­ρι­στο Ἐγ­χώ­ριο Προ­ϊ­ὸν συρ­ρι­κνώ­θη­κε πε­ρισ­σό­τε­ρο ἀ­π᾿ ὅ,τι ἡ ἀ­πα­σχό­λη­ση στὸν το­μέ­α αὐ­τό. Ἡ κύ­ρια αἰ­τί­α τῶν μὴ ἀν­τα­γω­νι­στι­κῶν τι­μῶν τῶν ἐγ­χώ­ρι­ων γε­ωρ­γι­κῶν καὶ κτη­νο­τρο­φι­κῶν προ­ϊ­όν­των, δὲν εἶ­ναι τὸ ὑ­ψη­λὸ ἐρ­γα­τι­κὸ κό­στος. Οἱ ὑ­ψη­λό­τε­ρες τι­μὲς τους ὀ­φεί­λον­ται σὲ ἕ­να πλῆ­θος πα­ρα­γόν­των, ἀ­νά­με­σα στοὺς ὁ­ποί­ους εἶ­ναι: οἱ ἐ­πι­βα­ρύν­σεις (τὰ κέρ­δη) τῶν με­σα­ζόν­των, ὁ μὴ ἐκ­συγ­χρο­νι­σμὸς τοῦ ἀ­γρο­τι­κοῦ το­μέ­α, ἡ ἔλ­λει­ψη ἐ­πι­στη­μο­νι­κῆς βο­ή­θειας στοὺς ἀ­γρό­τες, ἡ ἀ­πα­ξί­ω­ση τοῦ συ­νε­ται­ρι­στι­κοῦ κι­νή­μα­τος κ.λπ.

Γιὰ ὅ­λους τους πα­ρα­πά­νω λό­γους πολ­λὲς καλ­λι­έρ­γει­ες ἐγ­κα­τα­λεί­φθη­καν ὡς μὴ συμ­φέ­ρου­σες (δυ­στυ­χῶς οἱ ἀλ­λα­γὲς ποὺ ἔ­γι­ναν τε­λευ­ταῖ­α στὴν κοι­νὴ ἀ­γρο­τι­κὴ πο­λι­τι­κὴ τῆς Εὐ­ρω­πα­ϊ­κῆς Ἕ­νω­σης ἐ­πέ­τει­ναν τὴν ἐγ­κα­τά­λει­ψη αὐ­τή), μὲ ἀ­πο­τέ­λε­σμα νὰ αὐ­ξη­θεῖ δρα­μα­τι­κὰ ἡ ἐ­ξάρ­τη­ση τῆς χώ­ρας μας ἀ­πὸ εἰ­σα­γω­γὲς τρο­φί­μων (ἀ­πὸ κρέ­α­τα καὶ γα­λα­κτο­κο­μι­κὰ προ­ϊ­όν­τα μέ­χρι, ἀ­κό­μα, καὶ λα­χα­νι­κά!),  πολ­λὰ ἀ­πὸ τὰ ὁ­ποῖα εἰ­σά­γον­ται ἀ­πὸ πο­λὺ μα­κρι­νὲς χῶ­ρες, ὅ­πως ἡ Χι­λή, ἡ Νό­τια Ἀ­φρι­κὴ ἤ, ἀ­κό­μα, καὶ ἡ Νέ­α Ζη­λαν­δί­α, χω­ρὶς νὰ εἶ­ναι ἀ­πα­ραί­τη­τα κα­λύ­τε­ρης ποι­ό­τη­τας ἀ­πὸ αὐ­τὰ ποὺ πα­ρά­γον­ται στὴ χώ­ρα μας. Ἴ­σως, μά­λι­στα, νὰ εἶ­ναι καὶ κα­τώ­τε­ρης ποι­ό­τη­τας.

Ἡ παγ­κό­σμια οἰ­κο­νο­μι­κὴ κρί­ση ποὺ ξέ­σπα­σε τὸ 2008 καὶ ποὺ κο­ρυ­φώ­θη­κε στὴ χώ­ρα μας τὸ 2009 καὶ ἡ πο­λι­τι­κὴ ποὺ ἐ­πι­βλή­θη­κε στὴ χώ­ρα μας ἀ­πὸ τὴν τρό­ϊ­κα τῶν δα­νει­στῶν της καὶ τὴν ὁ­ποί­α ἐ­φαρ­μό­ζει ἡ κυ­βέρ­νη­ση, εἶ­χαν ὡς ἀ­πο­τέ­λε­σμα νὰ ἐ­πι­δει­νω­θοῦν δρα­μα­τι­κὰ τὰ κοι­νω­νι­κὰ προ­βλή­μα­τα ποὺ ὑ­πῆρ­χαν τὰ προ­η­γού­με­να χρό­νια, μὲ δι­πλα­σια­σμὸ τοῦ ἀ­ριθ­μοῦ τῶν ἀ­νέρ­γων (πλη­σιά­ζουν τὸ 1.000.000), τὴ δρα­στι­κὴ μεί­ω­ση τῶν εἰ­σο­δη­μά­των τῶν ἐρ­γα­ζο­μέ­νων καὶ τῶν συν­τα­ξι­ού­χων, λό­γῳ τῶν πε­ρι­κο­πῶν ποὺ ἔ­γι­ναν σ᾿ αὐ­τὰ καὶ τὴ με­γά­λη αὔ­ξη­ση τῶν φο­ρο­λο­γι­κῶν βα­ρῶν κ.λπ.

Ὅ­λες οἱ πα­ρα­πά­νω ἐ­πι­πτώ­σεις τῆς οἰ­κο­νο­μι­κῆς κρί­σης καὶ τῆς ἐ­φαρ­μο­ζό­με­νης πο­λι­τι­κῆς, καὶ εἰ­δι­κό­τε­ρα ἡ ἀ­νερ­γί­α, ἔ­χουν προ­κα­λέ­σει ἤ­δη μί­α τά­ση ἐ­πι­στρο­φῆς καὶ ἐγ­κα­τά­στα­σης στὴν ὕ­παι­θρο τῶν ἀ­νέρ­γων ποὺ δι­α­θέ­τουν σπί­τια καὶ κτή­μα­τα, τὰ ὁ­ποῖ­α ἀρ­χί­ζουν νὰ καλ­λι­ερ­γοῦν.  Ἡ μεί­ω­ση, ἐ­ξάλ­λου, τῶν εἰ­σο­δη­μά­των ἔ­χει ὁ­δη­γή­σει ὁ­ρι­σμέ­νους κα­τοί­κους πό­λε­ων ποὺ ἔ­χουν καλ­λι­ερ­γή­σι­μες ἐ­κτά­σεις καὶ δι­α­θέ­τουν τὸν ἀ­παι­τού­με­νο ἐ­λεύ­θε­ρο χρό­νο, νὰ ξα­ναρ­χί­σουν τὴν καλ­λι­έρ­γεια τῶν κτη­μά­των τους.

Προ­κει­μέ­νου οἱ τά­σεις αὐ­τὲς νὰ συ­νε­χι­στοῦν, ὥ­στε νὰ ὑ­πάρ­ξει ἀ­να­ζω­ο­γό­νη­ση τῆς ὑ­παί­θρου καὶ αὔ­ξη­ση τῆς πα­ρα­γω­γῆς προ­ϊ­όν­των προ­κει­μέ­νου νὰ κα­λυ­φθεῖ ἕ­να με­γα­λύ­τε­ρο πο­σο­στὸ τῶν ἀ­ναγ­κῶν μας σὲ τρό­φι­μα ἀ­πὸ τὴν ντό­πια πα­ρα­γω­γὴ καὶ νὰ ἐ­νι­σχυ­θεῖ ἡ ἐ­ξα­γω­γὴ προ­ϊ­όν­των τὰ ὁ­ποῖα εἶ­ναι ἀν­τα­γω­νι­στι­κά, εἶ­ναι ἀ­νάγ­κη νὰ ὑ­πάρ­ξει ἐ­πι­τέ­λους καὶ νὰ ἐ­φαρ­μο­στεῖ μί­α συγ­κρο­τη­μέ­νη πε­ρι­φε­ρεια­κὴ καὶ εἰ­δι­κό­τε­ρα ἀ­γρο­τι­κὴ πο­λι­τι­κὴ ἀ­πὸ τὴν πλευ­ρὰ τῆς Πο­λι­τεί­ας. Γιὰ τὸ σκο­πὸ αὐ­τὸ θὰ πρέ­πει ὅ­σοι ἐ­πι­στρέ­φουν στὴν ὕ­παι­θρο νὰ κα­θο­δη­γη­θοῦν ἀ­πὸ εἰ­δι­κευ­μέ­να στε­λέ­χη τοῦ Ὑ­πουρ­γεί­ου Γε­ωρ­γί­ας νὰ ἀ­σχο­λη­θοῦν μὲ καλ­λι­έρ­γει­ες προ­ϊ­όν­των στὰ ὁ­ποῖ­α ἡ χώ­ρα μας ἔ­χει συγ­κρι­τι­κὰ πλε­ο­νε­κτή­μα­τα. Ταυ­τό­χρο­να θὰ πρέ­πει νὰ ὑ­πάρ­ξει ἐκ­συγ­χρο­νι­σμὸς τῶν καλ­λι­ερ­γη­τι­κῶν με­θό­δων (π.χ. μὲ ἐ­νί­σχυ­ση τῶν βι­ο­λο­γι­κῶν καλ­λι­ερ­γει­ῶν), μεί­ω­ση τῆς φο­ρο­λο­γί­ας τῶν πρώ­των ὑ­λῶν ποὺ χρη­σι­μο­ποι­οῦν­ται στὸν ἀ­γρο­τι­κὸ το­μέ­α, ἐ­ξυ­γί­αν­ση καὶ ἐ­νί­σχυ­ση τῶν Συ­νε­ται­ρι­σμῶν καὶ τῶν ὁ­μά­δων καλ­λι­ερ­γη­τῶν ὥ­στε νὰ τοὺς δο­θεῖ ἡ δυ­να­τό­τη­τα δι­ά­θε­σης τῶν προ­ϊ­όν­των τους ἀ­πευ­θεί­ας στοὺς κα­τα­να­λω­τὲς χω­ρὶς δι­α­με­σο­λά­βη­ση τῶν με­σα­ζόν­των κ.λπ.

Πο­λὺ θὰ βο­η­θή­σει στὴν ἐ­πι­στρο­φὴ στὴν ὕ­παι­θρο καὶ ἡ ἐ­πι­στρο­φὴ στὴν πα­ρα­δο­σια­κὴ ἑλ­λη­νι­κὴ κου­ζί­να, τὴν ὁ­ποί­α ἤ­δη ἀ­ξι­ο­ποι­οῦν οἱ ξέ­νοι. Μὲ κα­τάλ­λη­λη ἐ­νη­μέ­ρω­ση γιὰ τὰ πλε­ο­νε­κτή­μα­τα τῶν πα­ρα­δο­σια­κῶν φα­γη­τῶν, πα­ρα­σκευ­α­σμέ­νων μὲ ντό­πια ὑ­λι­κὰ καὶ πα­ρό­τρυν­ση τοῦ κοι­νοῦ νὰ ἀ­γο­ρά­ζει τρό­φι­μα ποὺ πα­ρά­γον­ται στὴ χώ­ρα (σ᾿ αὐ­τὸ θὰ βο­η­θή­σουν οἱ ἀν­τα­γω­νι­στι­κὲς τι­μὲς στὶς ὁ­ποῖ­ες θὰ προ­σφέ­ρον­ται τὰ προ­ϊ­όν­τα αὐ­τά), θὰ ὑ­πάρ­ξει αὔ­ξη­ση τῆς πα­ρα­γω­γῆς τους καὶ ταυ­τό­χρο­να θὰ ἀ­πο­τε­λέ­σει κί­νη­τρο γιὰ ἐ­πι­στρο­φὴ καὶ ἄλ­λων στὴν ὕ­παι­θρο. Στὴν προ­σπά­θεια αὐ­τὴ πο­λὺ θὰ βο­η­θή­σει καὶ ἡ ἐκ­παί­δευ­ση, ἂν στὰ Σχο­λεῖ­α γί­νον­ται σχε­τι­κὰ ἐ­νη­με­ρω­τι­κὰ μα­θή­μα­τα καὶ ἄν, στὶς πε­ρι­πτώ­σεις ποὺ προ­σφέ­ρε­ται φα­γη­τὸ σ᾿ αὐ­τά, αὐ­τὸ ἐ­πι­κεν­τρώ­νε­ται στὰ πα­ρα­δο­σια­κὰ ἑλ­λη­νι­κὰ φα­γη­τά. Εἶ­ναι αὐ­το­νό­η­το ὅ­τι θὰ πρέ­πει νὰ ὑ­πάρ­χει συ­νε­χὴς ἔ­λεγ­χος τῶν πα­ρα­γό­με­νων στὴ χώ­ρα προ­ϊ­όν­των ὥ­στε νὰ εἶ­ναι ὑ­ψη­λῆς ποι­ό­τη­τας.

Προ­κει­μέ­νου νὰ ἐγ­κα­τα­στα­θοῦν καὶ νὰ ζή­σουν νέ­ες οἰ­κο­γέ­νει­ες στὰ χω­ριὰ ποὺ θὰ ἀ­σχο­λη­θοῦν ἀ­πο­κλει­στι­κὰ μὲ τὴ γε­ωρ­γί­α καὶ τὴν κτη­νο­τρο­φί­α θὰ πρέ­πει νὰ βελ­τι­ω­θοῦν οἱ συν­θῆ­κες δι­α­βί­ω­σής τους. Π.χ. μὲ τὴν πα­ρο­χὴ χα­μη­λό­το­κων δα­νεί­ων γιὰ νὰ ἀ­να­και­νί­σουν τὰ σπί­τια τους ἢ νὰ χτί­σουν και­νούρ­για, τὴ συν­τή­ρη­ση τοῦ ὁ­δι­κοῦ δι­κτύ­ου ὥ­στε νὰ μὴν ὑ­πάρ­χουν δυ­σκο­λί­ες πρό­σβα­σης στὰ χω­ριά, τὴ λει­τουρ­γί­α Σχο­λεί­ων κα­θὼς καὶ Κοι­νο­τι­κῶν ἰ­α­τρεί­ων ποὺ δὲν θὰ βρί­σκον­ται μα­κριὰ ἀ­πὸ τὰ χω­ριά, τὴν ὀρ­γά­νω­ση πο­λι­τι­στι­κῶν ἐκ­δη­λώ­σε­ων ἐ­πι­κεν­τρω­μέ­νων στὴν ἑλ­λη­νι­κὴ πα­ρά­δο­ση κ.λπ.

Ἂν ἐ­φαρ­μο­στοῦν ὅ­λα τὰ πα­ρα­πά­νω θὰ ἐ­νι­σχυ­θεῖ ἐ­πι­στρο­φὴ στὴν ὕ­παι­θρο. Μὲ δε­δο­μέ­νες, ὅ­μως, τῆς κα­θι­ε­ρω­μέ­νες συ­νή­θει­ες καὶ τὸν τρό­πο ζω­ῆς στὶς πό­λεις, ἡ δι­α­δι­κα­σί­α αὐ­τὴ θὰ ἀ­παι­τή­σει χρό­νο, ὑ­πο­μο­νὴ καὶ ἐ­πι­μο­νή. Γιὰ ὅ­σους μποῦν σ᾿ αὐ­τήν, ἡ ἐ­πι­στρο­φὴ στὴ φύ­ση, θὰ προ­σφέ­ρει –ἐ­κτὸς ἀ­πὸ τὰ οἰ­κο­νο­μι­κὰ μέ­σα ἐ­πι­βί­ω­σης καὶ μέ­ρος τῶν τρο­φί­μων ποὺ οἱ ἴ­διοι θὰ κα­τα­να­λώ­νουν– καὶ ἕ­να πιὸ φυ­σι­κὸ τρό­πο ζω­ῆς μα­κριὰ ἀ­πὸ τὸ θό­ρυ­βο καὶ τὸ ἄγ­χος τῶν κέν­τρων, ἀν­θρώ­πι­νες ἐ­πα­φὲς καὶ ἐ­πι­στρο­φὴ στὴν πα­ρά­δο­ση καί, γιὰ ὅ­σους δὲν με­τεῖ­χαν ἐ­νερ­γὰ στὴν Ἐκ­κλη­σί­α, τὸ ἔ­ναυ­σμα νὰ τὴν πλη­σιά­σουν.

________

*Ὁ Μα­νό­λης Γ. Δρετ­τά­κης εἶ­ναι τέ­ως: Ἀν­τι­πρό­ε­δρος

  τῆς Βου­λῆς, Ὑ­πουρ­γὸς καὶ Κα­θη­γη­τὴς τῆς ΑΣΟΕΕ.

*ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ‘Ἐρῶ’ , Ι΄ ΤΕΥΧΟΣ, ΑΠΡ.-ΙΟΥΝ. 2012