Π. Χ. Σωτηριάδη
Καθηγητού
ΕΝ Η ΚΑΙ ΠΡΩΤΗ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟΝ Η ΘΕΟΤΟΚΟΣ ΕΙΔΕΝ ΕΚ ΝΕΚΡΩΝ ΑΝΑΣΤΑΝΤΑ
Μια ομάδα Πατέρων συζητούσαν και προσπαθούσαν να υπολογίσουν την ακριβή ώρα που συνέβη το γεγονός της Αναστάσεως του Κυρίου μας.
Ένας έλεγε ότι συνέβη τα μεσάνυχτα, άλλος ότι συνέβη στις τρείς μετά τα μεσάνυχτα, κάποιος άλλος έλεγε ότι έγινε τις πρωϊνές ώρες και άλλος στον όρθρο.
Στην ομάδα αυτήν παρευρίσκετο ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης και λέγει: «Δεχθείτε το γεγονός της Αναστάσεως και μετά πείτε, ότι θέλετε, για την ώρα που συνέβη.
Η Ανάσταση του κυρίου είναι το θεμέλιο της πίστεώς μας, τα παρακάτω που θα αναπτύξουμε είναι για να ζήσουμε όσο πιο ζωηρά όσο πιο έντονα το γεγονός της Αναστάσεως του Κυρίου μας και να βρεθούμε στον χορό των μυροφόρων και των αποστόλων που έζησαν και κατέγραψαν τα γεγονότα και συν αυτοίς, με την γέφυραν την μετάγουσαν ημάς εκ γής προς ουρανόν, την μητέρα του Κυρίου και Θεού ημών και μητέρα πάντων ημών, συγχαίροντες και δοξάζοντες τον Κύριον, πάντων ών εποίησεν ημίν.
Το χρονοδιάγραμμα των γεγονότων μετά τον θάνατο του Ιησού είναι σε γενικές γραμμές: Ο Ιωσήφ και ο Νικόδημος…έλαβον ούν το σώμα του Ιησού και έδησαν αυτό εν οθονίοις μετά των αρωμάτων, καθώς έθος εστί τοις Ιουδαίoις ενταφιάζειν. Ην δε εν τω τόπω όπου εσταυρώθη κήπος, και εν τω κήπω μνημείον καινόν, εν ώ ουδέπω ουδείς ετέθη. Εκεί ούν δια την Παρασκευήν των Ιουδαίων, ότι εγγύς ην το μνημείον, έθηκαν τον Ιησούν(Ιωαν.40-42). Ήσαν δε εκεί γυναίκες πολλαί από μακρόθεν θεωρούσαι, αίτινες ηκολούθησαν τω Ιησού από της Γαλιλαίας διακονούσαι αυτώ, εν αίς ήν Μαρία η Μαγδαλινή και Μαρία η του Ιακώβου και Ιωσή μήτηρ, και η μήτηρ των υιών Ζεβεδαίου… και λαβόν το σώμα ο Ιωσήφ ενετύλιξεν αυτό σινδόνι καθαρά και έθηκεν αυτό εν τω καινώ αυτού μνημείω…Ήν δε εκεί Μαρία η Μαγδαληνή και η άλλη Μαρία, καθήμεναι απέναντι του τάφου(Ματθ. κζ 55-61).
Μετά την ταφή του Κυρίου … κατακολουθήσασαι δε αι γυναίκες, εθεάσαντο το μνημείον και ως ετέθη το σώμα αυτού. Υποστρέψασαι δε ητοίμασαν αρώμα-τα και μύρα και το Σάββατον ησύχαζαν κατά την εντολήν(Λουκάς κγ-55-56).
Αι Μυροφόρες ήταν πολλές και όχι μία φορά αλλά και δύο και τρείς ίσως και περισσότερες φορές εκείνο το πρωϊνό της Αναστάσεως ήλθαν στον τάφο. Αι μυροφόραι μετά την ταφή εν τω κήπω στο καινόν μνημείο όπου έθηκαν τον Ιησούν, εθεώρουν που τίθεται το σώμα του Ιησού. Το εθεώρουν σημαίνει ότι γνώριζαν πολύ καλά που βρισκόταν αυτός που τόσο αγάπησαν και που νεκρός ακόμα εξακουλουθεί να είναι το πιό αγαπημένο πρόσωπο και πως αν δεν απαγόρευε η εντολή του Θεού, το Σάββατο θα παρέμειναν στον τάφο κοντά σε εκείνον που εξ αιτίας Του δεν λογάριαζαν κινδύνους και θανάτους. Με τη βοήθεια των αγίων Πατέρων των φωτισθέντων από το Άγιον Πνεύμα θα προσεγγίσουμε τα γεγονότα (όσα και όσο μπορούμε) που συνέβησαν λίγο μετά την Ανάσταση του Κυρίου μας.
Οδηγός μας ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς.
Στο Ευαγγελικό ανάγνωσμα το βράδυ της Αναστάσεως, από το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, ακούμε …και διαγενομένου του σαββάτου Μαρία η Μαγδαληνή και Μαρία η του Ιακώβου (αλλού γράφει ο ίδιος, Μαρία η του Ιακώβου του μικρού και Ιωσή μήτηρ: είναι η Μαρία η Κυρία Θεοτόκος, την γράφουν έτσι από τα δύο παιδιά του Ιωσήφ μια και ο Ιωσήφ δεν ζούσε τότε, ο οποίος, Ιωσήφ, είχε επτά παιδιά, τέσσερα αγόρια, τα δύο προαναφερθέντα, και τρία κορίτσια από την πρώτη του γυναίκα που πέθανε και μετά μνηστεύθηκε την Κυρία Θεοτόκο, οπότε η Θεοτόκος εθεωρείτω μητέρα των ορφανών παιδιών), και Σαλώμη ηγόρασαν αρώματα ίνα ελθούσαι αλείψωσιν αυτόν και λίαν πρωΐ της μιάς των σαββάτων έρχονται επί το μνημείον….
Αναστάς δε πρωϊ πρώτη σαββάτου εφάνη πρώτον Μαρία τη Μαγδαληνή….
Σαν να φαίνεται πως το πρωϊ με την ανατολή του ηλίου έγινε η Ανάσταση και αμέσως πρώτα εφάνη στην Μαρία την Μαγδαληνή.
Μια πιό προσεκτική μελέτη σ΄αυτά που περιγράφει ο Ευαγγελιστής Μάρκος και οι άλλοι Ευαγγελισταί, εξάγεται το συμπέρασμα ότι η Μαρία η Μαγδαληνή μαζί με άλλες μυροφόρες πήγαν στον τάφο, πιό νωρίς, πριν την ανατολή ηλίου, όρθρου βαθέως, τη επιφωσκούση, σκοτίας έτι ούσης, βρήκαν τον τάφο κενό και επέστρεψαν χωρίς να δεί τον Κύριον η Μαρία η Μαγδαληνή. Τρέχει η Μαρία η Μαγδαληνή και έρχεται προς τον Πέτρο και τον Ιωάννη, και τους απαγγέλει, όχι ότι ανέστη ο Κύριος, αλλά ήραν τον Κύριον εκ του τάφου και ουκ οίδα που έθηκαν αυτόν. Σύμφωνα με τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά η Μαρία η Μαγδαληνή είδε, μετά την ανατολή του ηλίου, πρώτη τον Αναστάντα Κύριο.
Ποιο πρόσωπο είδε πρώτα από όλους τον Αναστάντα;
Από την περιγραφή του Ευαγγελιστή Μάρκου είναι σαφές ότι με την ανατολή του ήλιου, όταν ο ηλιακός δίσκος αναδύθηκε στην ανατολή το πρωί, η πρώτη που είδε τον Αναστάντα είναι η Μαρία η Μαγδαληνή όμως πιό πρίν, όρθρου βαθέως, σε ποιό πρόσωπο εμφανίστηκε πρώτα απ΄ όλους ο Κύριος;
Άς δούμε εκ παραλλήλου τι παρουσιάζουν οι Ευαγγελισταί:
ΜΑΤΘΑΙΟΣ ΜΑΡΚΟΣ ΛΟΥΚΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Χ Οψέ δε σαββάτων,τη Και διαγενομένου του Τη δε μια των σαββάτων Τη δε μιά των σαβ-
Ρ επιφωσκούση εις μίαν σαββάτου έρχονται επί όρθρου βαθέος ήλθον η βάτων Μαρία η
Ο σαββάτων,ήλθε Μαρία το μνημείο,Μαρία η Μαγδαλινή Μαρία και Μαγδαλινή έρχεται
Ν η Μαγδαλινή και η άλλη Μαγδαλινή και Μαρία Ιωάννα και Μαρία Ιακώ- πρωί σκοτίας έτι
Ο Μαρία θεωρήσαι τον η του Ιακώβου και Σα- βου και αι λοιπαί συν ούσης εις το μνη –
Σ τάφον λώμη λίαν πρωί,ανατεί- αυταίς… μείον,
Λαντος του Ηλίου.
Ο Ματθαίος αναφέρει μία ομάδα δύο μυροφόρων γυναικών, ο Μάρκος τριών μυροφόρων, ο Λουκάς περισσότερες και ο Ιωάννης ενώ αναφέρει μόνο την Μαρία την Μαγδαληνή σαν να κρύβει κάποιο πρόσωπο. Διότι παρακάτω ο Ιωάννης στην περιγραφή του, ενώ κρύβει κάποιο πρόσωπο, δεν κρύβει την αλήθεια των γεγονότων και αυτά που άκουσε από την Μαρία την Μαγδαληνή.
Για να δούμε το κείμενο: τρέχει ούν και έρχεται (Μαρία η Μ.) προς τον Σίμωνα Πέτρον και προς τον άλλον μαθητήν (εδώ κρύβει και τον εαυτό του) όν εφίλει ο Ιησούς, και λέγει αυτοίς: ήραν τον Κύριον εκ του μνημείου, και ούκ οίδαμεν πού έθηκαν αυτόν. Η Μαρία η Μαγδαληνή δεν λέει στον Πέτρο και τον Ιωάννη ούκ οίδα που έθηκαν αυτόν, αλλά ούκ οίδαμεν …επίσης ούτε περνάει από το νού της ότι ο Κύριος Ανέστη, νομίζει ότι κάποιοι πήραν τον Κύριον και αυτή δεν γνωρίζει που τον έθηκαν. Από την περιγραφή του Ιωάννη και των άλλων Ευαγγελιστών, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς γράφει: Το γαρ της αναστάσεως ευαγγέλιον πρώτη πάντων ανθρώπων, καθάπερ και προσήκον υπήρχε και δίκαιον, η Θεοτόκος παρά του Κυρίου εδέξατο, και αύτη τούτον αναστάντα προ πάντων είδε, και της αυτού θείας ομιλίας απήλαυσε, και ούκ οίδεν οφθαλμούς μόνον αυτόν, και αυτήκοος αυτού γέγονεν, αλλά και χερσίν ήψατο πρώτη και μόνη των αχράντων εκείνου ποδών, καν οι ευαγγελισταί ταύτα πάντα φανερώς ου λέγουσιν, μη θέλοντες την μητέρα προφέρειν εις μαρτυρίαν, ίνα μη τοις απίστοις υποψίας αφορμήν δώσιν.
Κάθε ένας από τους ευαγγελιστάς από μία έλευση των Μυροφόρων περιγρά- φει, τις άλλες δεν τις αναφέρουν και όπως μας γράφει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: Ως δε εγώ συμβάλλω τε και τούτο προείπον, πρώτη πάντων η Θεοτόκος ήλθεν επί τον του Υιού και Θεού τάφον, την Μαγδαληνήν Μαρίαν επομένη. Και τούτο μάλιστα διδασκόμαι παρα του ευαγγελιστού Ματθαίου: Ήλθε γαρ, φησίν, η Μαγδαληνή Μαρία, και η άλλη Μαρία, ήτις ήν πάντως η Θεομήτωρ, θεωρήσαι τον τάφον, και ιδού σεισμός εγένετο μέγας, άγγελος γαρ Κυρίου καταβάς εξ ουρανού, προσελθών απεκύλισε τον λίθον από της θύρας του μνημείου, και εκάθητο επάνω αυτού, ήν δε η ιδέα αυτού ως αστραπή, και το ένδυμα αυτού λευκόν ωσεί χιών, από δε του φόβου αυτού εσείσθησαν οι τηρούντες, και εγένοντο ωσεί νεκροί.
Πάσαι ούν αι άλλαι γυναίκες μετά τον σεισμόν ήλθον και των φυλάκων την φυγήν, και τον τάφον ανεωγμένων εύρον και τον λίθον αποκεκυλισμένον. Η δε Παρθενομήτωρ παρήν του σεισμού γενομένου, και αποκεκυλισμένου του λίθου, και του τάφου ανοιγομένου, εμοί δε δοκεί και δι΄ αυτήν πρώτην τον ζωηφόρον εκείνον ανοιγήναι τάφον. Δι΄ αυτήν γαρ πρώτην και δι΄ αυτής πάντα ημίν ανέωκται, όσα επί του ουρανού άνω, και όσα επί της γής κάτω. Και συνεχίζει ο ιερός πατήρ, ότι λόγω του όρθρου βαθέος για χάρη της Θεομήτορος και λόγω του σκότους άστραφτε ο άγγελος(ήταν ο Γαβριήλ) για να μπορεί να δεί η Θεομήτωρ και τον τάφο κενόν και τα εντάφια με τάξη κείμενα μέσα στον τάφο τα μαρτύρια της Αναστάσεως. Την Ανάσταση ουδείς είδε.
Όπως τον Πρωτόπλαστο Αδάμ στην αρχή πλαττόμενον και ζωούμενον ουδείς από τους ανθρώπους είδε, διότι δεν υπήρχαν ακόμη άνθρωποι, αλλά ζωντανό πλέον αφού έλαβε πνοή ζωής δι΄ εμφυσήματος θείου, πρώτη από όλους τον είδε γυναίκα, δηλαδή η Εύα, έτσι και εδώ τον δεύτερο Αδάμ, πρωτόπλαστος της νέας κτίσεως ζωής αιωνίου, τον Αναστάντα εκ νεκρών Κύριο, ουδείς από τους ανθρώπους είδε διότι κανείς δεν ήταν παρών την στιγμή της αναστάσεως. Μετά την ανάσταση πρώτη είδε τον Αναστάντα γυναίκα, η Θεομήτωρ, και αυτό φαίνεται από τα καταγεγραμμένα των ευαγγελιστών.
Όρθρου βαθέως, ήλθε Μαρία η Μαγδαληνή και η άλλη Μαρία, εννοεί την Θεομήτορα, μετά τα γεγονότα, σεισμός, λίθος κλπ. η Θεοτόκος βλέπει τον Αναστάντα, της θείας ομιλίας αυτού απήλαυσε, και ουκ είδεν οφθαλμούς μόνον αυτόν, και αυτήκοος αυτού γέγονεν, αλλά και χερσίν ήψατο πρώτη και μόνη των αχράντων εκείνου ποδών. Η Μαρία η Μαγδαληνή στην πρώτη επίσκεψη μαζί με την Θεοτόκο που πήγε δεν είδε τον Κύριο, φεύγουν από τον τάφο και η Μαρία η Μαγδαληνή πηγαίνει στον Πέτρο και Ιωάννη και τους αναφέρει ότι ήραν τον Κύριο και δεν γνωρίζει πού έθηκαν αυτόν, άρα δεν είδε τον Αναστάντα σ΄ αυτήν την επίσκεψη στον τάφο. Ποιος μπορεί να περιγράψει την καρδιά της Θεοτόκου από την χαρά του Αναστάντος Κυρίου; Ενώ η Μαρία η Μαγδαληνή πηγαίνει στον Πέτρο και Ιωάννη για να πεί αυτά που τους είπε, η Θεοτόκος επιστρέφει με άλλη ομάδα Μυροφόρων στον τάφο και η Μαρία η Μαγδαληνή ακολουθεί τον Πέτρο και τον Ιωάννη που όταν άκουσαν τα πρωτάκουστα, έκαναν αγώνα δρόμου όπου πρώτος στο τρέξιμο βγήκε, ο νεώτερος και γρηγορότερος Ιωάννης. Ενώ έφθασε πρώτος ο Ιωάννης δίστασε, ως νεότερος να μπει στον τάφο και μόλις έφθασε ο Πέτρος σαν μεγαλύτερος και ψυχραιμότερος εισήλθε και είδε τον κενό τάφο και τα οθόνια κείμενα και το σουδάριον. Μετά από αυτά τα συμβάντα και ενώ προχωρούσε ο χρόνος ανατείλαντος του ηλίου και μετά την ανατολή του ηλίου η Μαρία η Μαγδαληνή κλαίουσα αντιλαμβάνεται τον Κύριο, τον οποίο πέρασε για κηπουρό και τον ρωτάει αν γνωρίζει πού έθηκαν αυτόν για να πάει να τον πάρει, φυσικά νεκρό, έτσι πίστευε ακόμη ώσπου ακούει το Μαρία από τον Κύριο και τότε συνειδητοποιεί τον Αναστάντα.
Οι ιεροί Υμνογράφοι με πολύ μελέτ, μεγίστη προσοχή, με καταπληκτική ερμηνευτική δύναμη, ψάλλουν θαυμασιώτατα:
Κύριε, εσφραγισμένου του τάφου υπό των παρανόμων, προήλθες εκ του μνήματος, καθώς ετέχθης έκ της Θεοτόκου. Ούκ έγνωσαν πώς εσαρκώθης οι ασώματοί σου Άγγελοι. Ούκ ήσθοντο πότε ανέστης οι φυλάσσοντές σε στρατιώται…Κύριε, ώσπερ εξήλθες εσφραγισμένου του τάφου, ούτως εισήλθες και των θυρών κεκλεισμένων προς τους μαθητάς σου…εσφραγισμένου του μνήματος, η Ζωή εκ του τάφου ανέτειλας, Χριστέ, ο Θεός. Και των θυρών κεκλεισμένων, τοις μαθηταίς επέστης, η πάντων Ανάστασις.
Από τα προαναφερθέντα είναι φανερό ότι :
- Την Ανάσταση του Κυρίου ουδείς αντελήφθει ή είδε.
- Ο σεισμός, η αποκύλιση του λίθου, ο άγγελος και τα λοιπά… έγιναν για να δούν αι μυροφόρες γυναίκες και οι μαθητές, τον κενό τάφο και να πεισθούν για την Ανάσταση καθώς τους προείπε ο Κύριος
- Πρώτη η Θεοτόκος είδε, συνομίλησε, φίλησε και ήψατο τας χείρας και τους πόδας του Αναστάντος Κυρίου.
- Δεύτερη η Μαρία η Μαγδαληνή κατά χρονική σειρά μετά αι λοιπές μυ- ροφόρες γυναίκες στη συνέχεια ο Λουκάς και ο Κλεόπας και οι λοιποί μαθητές
Μένει για σχολιασμό η στάση της Θεοτόκου: Ένα πρόσωπο που θα μπορούσε να μας μιλήσει για την Θεομήτορα είναι ο Ευαγγελιστής Ιωάν- νης. Στον Ιωάννη είπε πάνω από τον Σταυρό ο Κύριος ιδού η μήτηρ σου και στην μητέρα του είπε για τον Ιωάννη ιδού ο υιός σου. Και από τότε ο Ιωάννης πήρε την Θεοτόκο στα ίδια. Αυτό σημαίνει ότι γνώριζε πολύ καλύτερα από κάθε άλλον αυτό το φοβερό και αγαπητό πρόσωπο και όμως δεν έγραψε, σχεδόν τίποτε, για την μετέπειτα ζωή της. Γιατί άραγε;
Ο Ιωάννης δεν έγραψε τίποτε για την υψηλοτέρα των ουρανών, για δύο λόγους. Πρώτον από τον άπειρο σεβασμό και ευλάβεια που είχε προς το πρόσωπο της Θεοτόκου Μαρίας. Τι να γράψει; αφού ο γραπτός και ο προφορικός λόγος αδυνατούν να εκφράσουν τα μεγαλεία, τα κατορθώματα, του υπεράνω των Χερουβείμ και Σεραφείμ θαυμαστού αυτού προσώπου της Θεοτόκου Μαρίας. Η ίδια η Θεοτόκος αποδίδει τα περί εαυτήν στον Θεό λέγοντας το …εποίησέ με μεγαλεία ο Δυνατός.
Ίσως σκέφτηκε ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ότι και να γράψει ότι και να εκφράσει με τον ανθρώπινο λόγο δεν θα μπορούσε να μεταφέρει αυτήν την φυσική και υπερφυσική πραγματικότητα στην συνείδηση των ανθρώπων όπως πράγματι είναι η πλατυτέρα των ουρανών. Το ανθρώπινο επικοινωνιακό εργαλείο, δηλαδή η γλώσσα, όσο αριστουργηματικό, όσο εκφραστικό, όσο ακριβές και αν είναι, είναι συγχρόνως πεπερασμένο εργαλείο, δεν μπορεί να τα εκφράσει και να τα περιγράψει όλα, διότι και ο νούς μας έχει μία ακτίνα βεληνεκούς ένα πεπερασμένο πεδίο δράσης. Αν το επιχειρούσε ο Ιωάννης, λέμε αν, που δεν θα ήταν συνετό και σοφό, τότε θα συνέβαινε το εξής: επιχειρώντας να βάλλει την πραγματικότητα της Θεοτόκου, μέσα στην ανθρώπινη γλώσσα, θα είχαμε μία δήθεν πραγματικότητα. Θα περιέγραφε τον Ήλιο και θα του έβγαινε πυγολαμπίδα. Όση σχέση έχει η πυγολαμπίδα σαν πηγή φωτός με τον Ήλιο άλλο τόσο σχέση θα μας έβγαζε η περιγραφή της γλώσσας, γραπτής ή προφορικής με την αλήθεια για το πρόσωπο της Θεομήτορος. Και δεύτερον ο Ιωάννης δεν αναφέρθηκε στο πρόσωπο της Θεοτόκου ίσως καθ΄ υπόδειξη της ίδιας. Η Θεοτόκος προτιμά να μην φαίνεται, δεν έχει τέτοιο καημό προβολής, δεν λατρεύει τον εαυτό της παρά μόνο τον Θεό της και Υιό της, τον οποίο παρακαλεί για την σωτηρία όλων ημών, που αντί να δοξάζουμε και ευχαριστούμε τον Κύριο ο οποίος θα αναβλύσει το ύδωρ το ζών μέσα στην ύπαρξή μας, ζητιανεύουμε χωρίς τον Κύριο στην καθημερινότητά μας λίγη ή πολύ ανθρώπινη, εφήμερη δόξα.
Οι υπόλοιποι μαθητές και οι πατέρες δεν αναφέρθηκαν στα βάθη της υπάρξεως της Θεομήτορος. Είναι Ένα πρόσωπο απερίγραπτο και αγαπητό, αειπάρθενος και μητέρα όλων των αγίων, κρυπτόμενο και συγχρόνως δοξαζόμενο, ακατάληπτο και οικείο μαζί, αόρατο με εμφανή τα ευεργετήματα που μετάγει από τον ουρανό στη ζωή των ανθρώπων.
Κλείνοντας, παρακαλούμε, μαζί με τον Γρηγόριο Παλαμά, τον Αναστάντα Κύριο, δια της Θεοτόκου και μητέρας του Θεού ημών και δική μας μητέρα, να μας Φωτίσει ο Κύριος διώχνοντας το σκότος της ψυχής μας, εγκαινιάζοντας εντός ημών, το Άγιό Του Πνεύμα.