Η μάστιγα της τηλεφωνικής απάτης έκανε την εμφάνισή της με ραγδαίους ρυθμούς και αμέτρητα περιστατικά καθημερινής εξαπάτησης ήδη πριν από την εξάντληση της χώρας μας αλλά και ολόκληρου του πλανήτη από την πανδημία Covid-19. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας ήταν πασίδηλο ότι επήλθε σημαντική μείωση σημαντικής των περιστατικών αυτών, δημιουργώντας –εσφαλμένα όπως θα αναλυθεί παρακάτω– την εντύπωση ότι η μάστιγα της τηλεφωνικής απάτης πέρασε.
Έχοντας πλέον διανύσει ήδη δύο έτη από την εμφάνιση της πανδημίας και ελπίζοντας για το τέλος της σύντομα, αποδεικνύεται την ίδια στιγμή ότι οι τηλεφωνικές απάτες είναι όχι απλά «πανταχού» παρούσες αλλά και ότι αριθμητικά πολλαπλασιάζονται το τελευταίο διάστημα. Μάλιστα δυστυχώς παρατηρείται ότι εκτός από το να πολλαπλασιάζονται αποκτούν συνάμα καινούριες μορφές, συνδυάζοντας παραδείγματος χάριν την τηλεφωνική με την ηλεκτρονική απάτη μέσω της χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Συγκεκριμένα, στην τελευταία αυτή περίπτωση, η διάπραξη της απάτης ξεκινά με τηλεφωνική κλήση ή διαδοχικές τηλεφωνικές κλήσεις στο θύμα. Κατόπιν, αφού το θύμα ξεγελαστεί και δώσει κρίσιμα προσωπικά και οικονομικά προσωπικά δεδομένα, η απάτη ολοκληρώνεται τελικά με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή. Τα κλαπέντα στοιχεία εισάγονται αρχικά μέσω του διαδικτύου προκειμένου να ανοιχθεί ηλεκτρονικός τραπεζικός λογαριασμός εν αγνοία του θύματος σε πλατφόρμες ηλεκτρονικής τραπεζικής (e-banking) και εν συνεχεία χρησιμοποιούνται προκειμένου να αδειάσουν οι τραπεζικοί του λογαριασμοί.
Κρίνεται σκόπιμο λοιπόν να εξετάσουμε καταρχάς λεπτομερώς δύο συγκεκριμένα περιστατικά τηλεφωνικής – ηλεκτρονικής απάτης, τα οποία δυστυχώς βρίσκονται σε έξαρση. Επίσης, να αναφέρουμε ορισμένες από τις αναγκαίες κινήσεις και αντίμετρα τα οποία οφείλει να ακολουθήσει κάποιος προκειμένου να μην πέσει θύμα ηλεκτρονικής απάτης και να προστατεύσει αποτελεσματικά την περιουσία του.
- ΠΡΩΤΗ περίπτωση: Κλασική περίπτωση τηλεφωνικής απάτης
Αληθινό Περιστατικό Τηλεφωνικής Απάτης – Σημαντικά Χαρακτηριστικά της Απάτης
Ένα μεγάλο ποσοστό της ελληνικής κοινωνίας έχει έρθει αντιμέτωπο με περιστατικά τηλεφωνικής απάτης, ενώ αρκετοί απ’ αυτούς έχουν εξαπατηθεί και απωλέσει σημαντικό μέρος της περιουσίας τους. Χαρακτηριστικά οι δράστες τηλεφωνούν σε ανυποψίαστους πολίτες (και συνήθως σε άτομα ηλικιωμένα τα οποία δεν μπορούν να αντιληφθούν την αλήθεια ή όχι των περιγραφόμενων περιστατικών) και τους ζητάνε μεγάλα ποσά με την πρόφαση ότι κάποιο κοντινό συγγενικό τους πρόσωπο (συνήθως τα παιδιά τους ή τα εγγόνια τους) έχει τραυματιστεί πολύ σοβαρά και για να καταφέρει να ζήσει πρέπει να χειρουργηθεί. Στο σημείο αυτό μάλιστα ικετεύουν να τους δώσουν όσο πιο μεγάλο ποσό είναι δυνατόν για να γίνει άμεσα η «εγχείρηση» και να τον σώσουν.
Πιο αναλυτικά, η συνήθης εκτύλιξη των γεγονότων ξεκινά από την επιλογή του θύματος-στόχου. Τόσο οι ηλικιωμένοι όσο και γονείς που μένουν σε άλλη πόλη από τα παιδιά τους είναι οι καθημερινοί στόχοι για τους δράστες. Επιλέγουν λοιπόν να τηλεφωνήσουν σε αυτούς συνήθως απογευματινές ή και βραδινές ώρες, καλώντας από άγνωστους αριθμούς και παριστάνοντας κατά περίπτωση τον γιατρό, τον νοσηλευτή, τον διευθυντή νοσοκομείου κ.λπ. Να σημειωθεί μάλιστα στο σημείο αυτό ότι οι δράστες γνωρίζουν πολλές πληροφορίες για τη ζωή του θύματος, τις οποίες επικαλούνται και τονίζουν για να γίνει ακόμη πιο αληθοφανές συνολικά το περιστατικό.
Εφόσον λοιπόν το θύμα απαντήσει, ο δράστης παριστάνοντας τον ταραγμένο εξηγεί στο θύμα ότι κάποιο πολύ κοντινό συγγενικό του πρόσωπο ή το παιδί του έχει χτυπήσει πολύ σοβαρά σε τροχαίο ή κάποιο άλλο ατύχημα και χρήζει επείγουσας επέμβασης για να σωθεί. Στις περισσότερες περιπτώσεις απάτης το θύμα, μέσα στην ταραχή και τον πανικό του για όσα έχουν συμβεί και για την κατάσταση της υγείας του αγαπημένου του προσώπου πιστεύει όλα όσα του περιγράφουν και είναι έτοιμος να κάνει ό,τι του υποδείξουν για να βοηθήσει τον συγγενή του.
Η συνέχεια είναι γνωστή σε όλους μας, δυστυχώς. Οι δράστες εκμεταλλευόμενοι την απειρία αλλά και την ταραχή του θύματος, του ζητάνε υπέρογκα ποσά για τη διεκπεραίωση της επέμβασης και κατ’ επέκταση την σωτηρία του αγαπημένου συγγενικού προσώπου. Μάλιστα, αφού το θύμα δεχθεί να δώσει τα ποσά που του ζητήθηκαν, του ζητάνε τον αριθμό τηλεφώνου του και τον αναγκάζουν να μετρήσει το ποσό που υποσχέθηκε ότι θα καταβάλλει, στο τηλέφωνο για να διαπιστώσουν ότι πράγματι έχει όσα χρήματα ζητήθηκαν. Στην συνέχεια, του δίνουν ραντεβού λίγα μέτρα μακριά από το σπίτι του με κάποιον δήθεν νοσηλευτή ή γιατρό. Σε περίπτωση επιτυχίας του σχεδίου των δραστών, τα χρήματα του θύματος εξαφανίζονται και θεωρείται απίθανο να βρεθούν οι δράστες αλλά και το ποσό.
Παρακάτω παρουσιάζεται ένας διάλογος μεταξύ του θύματος και του δράστη:
– Καλησπέρα σας κ. Γιώργο. Είμαι ο διευθυντής του νοσοκομείου……. Ο γιος σας χτύπησε άσχημα σ’ ένα τροχαίο με την μηχανή.
– Ορίστε; Τι έπαθε το παιδί μου; Ζει; Πού είναι;
– Είναι πολύ άσχημη η κατάστασή του. Είναι στο νοσοκομείο. Χτύπησε το πόδι του πολύ άσκημα και κινδυνεύει να πάθει γάγγραινα. Αν δεν χειρουργηθεί αμέσως θα του κόψουμε το πόδι. Θέλουμε 20.000€ τώρα.
– Τι;; 20.000€ δεν έχω. Πού να τα βρω τόσα λεφτά;
– Πόσα έχετε τώρα διαθέσιμα; Θα αναγκαστούμε να του κόψουμε το πόδι αν αργήσετε. Αλλά θέλουμε και να βοηθήσουμε όσο μπορούμε.
– Έχω στο σπίτι περίπου 4.000€. Δεν έχω άλλα. Σας παρακαλώ σώστε το παιδί μου και θα σας τα δώσω εγώ τα χρήματα μετά. Είμαι σίγουρος ότι τα υπόλοιπα χρήματα θα τα καλύψει το ΙΚΑ.
– Κοιτάξτε είναι πολύ λίγα τα χρήματα… Και το ΙΚΑ θέλει πάνω από τρεις μήνες για να στείλει τα λεφτά στο νοσοκομείο. Ως τότε θα έχει πάθει γάγγραινα το πόδι και θα πρέπει να του το κόψουμε Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να του βάλουμε τώρα ένα εμφύτευμα που είχαμε κρατημένο για μια επέμβαση την άλλη εβδομάδα.
– Μπαμπά βοήθεια, σώσε με!!! (ακούγεται άλλη φωνή στο βάθος)
– Μπορώ να σας δώσω 4.500/
– Ωραία δώστε μας τώρα τα 4.500€. Τα έχετε τώρα μπροστά σας; Μετρήστε τα τώρα για να δούμε πόσα ακριβώς έχετε.
– 50…100…150…
– Ωραία, δώστε μας κι ένα κινητό τηλέφωνο για να μπορούμε να συνεννοηθούμε καλύτερα.
– Το δικό μου είναι το 69…..
– Εντάξει. Ραντεβού σε είκοσι λεπτά στην πλατεία δίπλα στο σπίτι σας. Θα σας περιμένει εκεί ένας νοσηλευτής μας για να τα παραλάβει.
– Πώς θα τον καταλάβω;
– Θα φοράει την στολή του. Έρχεται από την εφημερία. Κάντε γρήγορα η κατάσταση του γιού σας χειροτερεύει.
– Βοηθήστε τον σας παρακαλώ. Ξεκινάω.
Τρόποι Αποφυγής Εξαπάτησης / Στρατηγικές Ορθής Αντιμετώπισης
Είναι πολύ σημαντικό να σημειωθούν τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει κάποιος τη στιγμή που δέχεται ένα τέτοιο τηλεφώνημα με σκοπό να μην εξαπατηθεί και χάσει ένα υπέρογκο ποσό. Το πιο θεμελιώδες απ’ όλα είναι η διατήρηση της ψυχραιμίας και της λογικής, αρετές οι οποίες θα συμβάλλουν αποφασιστικά στη συνετή λήψη αποφάσεων και στην προστασία σας.
- Είμαστε πάντα υποψιασμένοι όταν μας καλεί άγνωστος σε εμάς αριθμός ή αριθμός ο οποίος δεν εμφανίζεται στην οθόνη της συσκευής (απόρρητη κλήση).
- Όταν ακούσουμε για το «συμβάν» προσπαθούμε να εξακριβώσουμε όσα μας περιέγραψαν. Να προφασιζόμαστε μια αληθοφανή δικαιολογία («συγγνώμη μόλις βγήκα από το μπάνιο, πάρτε με σε 5 λεπτά ξανά» ή «συγγνώμη πάρτε με σε λίγα λεπτά γιατί μεταφέρω ψώνια από το σούπερ μάρκετ») ζητάμε να μας καλέσουν ξανά σε πέντε λεπτά και στο διάστημα αυτό φροντίζουμε να επικοινωνήσουμε με το συγγενικό μας πρόσωπο που φέρεται να έχει τραυματιστεί για να δούμε τι έχει πραγματικά έχει συμβεί και αν αληθεύουν όλα όσα μας περιέγραψαν τα άγνωστα προς εμάς πρόσωπα. Αν το συγγενικό μας πρόσωπο μας επαληθεύσει ότι είναι καλά, επικοινωνούμε αμέσως με την αστυνομία.
- Σκεφτόμαστε λογικά και δεν παρασυρόμαστε από όσα μας παρουσιάζουν. Είναι εμφανές παραδείγματος χάριν ότι είναι μέχρι σήμερα κάπως ασυνήθιστο να κατέχει θέση διευθυντή νοσοκομείου ή διευθυντή ιατρού πρόσωπο το οποίο μιλάει σπαστά ελληνικά ή ελληνικά με έντονη ξενική προφορά.
- Δεν δίνουμε ποτέ τηλεφωνικά τον αριθμό του κινητού μας τηλεφώνου. Αν είμαστε αρκετά ψύχραιμοι θα πρέπει να πούμε ότι χάλασε σήμερα η συσκευή μας, ότι μας το έκλεψαν χθες στο λεωφορείο ή ότι δεν έχουμε κινητό γιατί είμαστε π.χ. 60 χρονών και συνηθίσαμε να ζούμε χωρίς κινητό.
- Σημαντική υπενθύμιση: ΠΟΤΕ δεν αντιδράμε δείχνοντας ότι καταλάβαμε πως δεν είναι αλήθεια και ότι είναι απατεώνες. Αντίθετα, προσπαθούμε να τους ξεγελάσουμε για να τους πιάσει η αστυνομία.
- Μιλάμε αμέσως με την αστυνομία και τους περιγράφουμε όλα όσα έγιναν. Η άμεση κινητοποίησή μας μπορεί και να οδηγήσει στην σύλληψη των δραστών.
- Δεν δίνουμε ΠΟΤΕ προσωπικά στοιχεία (ΑΦΜ, Αριθμό Δελτίου Ταυτότητας, Αριθμούς Κάρτας, Πιν, Διευθύνσεις κ.λπ.) σε άτομα που δεν γνωρίζουμε προσωπικά και δεν μπορούμε με βεβαιότητα να εξακριβώσουμε ότι είναι επίσημοι εκπρόσωποι κάποιας Δημόσιας Υπηρεσίας ή Υπηρεσίας Κοινής Ωφέλειας, δηλαδή υπηρεσίας που έχει νόμιμο δικαίωμα να κατέχει τα προσωπικά μας δεδομένα.
- ΔΕΥΤΕΡΗ περίπτωση: Νέα περίπτωση τηλεφωνικής απάτης που καταλήγει σε ηλεκτρονική απάτη
Αληθινό Περιστατικό αρχικά Τηλεφωνικής και μετέπειτα Ηλεκτρονικής Απάτης / Κρίσιμα Χαρακτηριστικά
Με την ραγδαία αναπτυσσόμενη εξέλιξη του διαδικτύου και των δυνατοτήτων που παρέχει, αρκετοί είναι εκείνοι που επιδιώκουν να εξαπατήσουν τους πολίτες με την αποστολή μηνυμάτων scam, παριστάνοντας πολλές φορές την ίδια την Τράπεζα. Στέλνουν σχεδόν πανομοιότυπα ηλεκτρονικά μηνύματα, δημιουργούν πλατφόρμες ομοίου περιεχομένου και εμφάνισης με τις αυθεντικές, καθιστώντας πραγματικά δύσκολο έως και απίθανο να αντιληφθεί κάποιος ότι δεν είναι οι πιστοποιημένες και επίσημες σελίδες της Τράπεζας.
Ωστόσο πέρα από τις παραπάνω περιπτώσεις, συχνά εμφανίζονται και περιστατικά όπως αυτό που θα αναλυθεί παρακάτω, κατά τα οποία οι δράστες παριστάνοντας κάποιον γνωστό του θύματος, ζητούν αριθμούς κάρτας και κωδικούς πιν (pin). Εν συνεχεία χρησιμοποιούν τα στοιχεία αυτά, εισέρχονται στην υπηρεσία ηλεκτρονικής τραπεζικής (e-banking) ή την ενεργοποιούν (αν δεν είναι ήδη ενεργοποιημένη) και πραγματοποιούν μεταφορά χρημάτων σε διάφορους δικούς τους λογαριασμούς. Χαρακτηριστικά παρατίθενται τα πραγματικά περιστατικά, όπως έλαβαν χώρα σε μια πολύ πρόσφατη υπόθεση τηλεφωνικής και ηλεκτρονικής απάτης:
Το συγκεκριμένο συμβάν εξαπάτησής έλαβε χώρα στις αρχές Φεβρουαρίου2022. Συγκεκριμένα στις 18:35 μ.μ. το απόγευμα το θύμα δέχθηκε μια κλήση από άγνωστο αριθμό στο κινητό της τηλέφωνο, ενώ βρισκόταν στο σπίτι μαζί με την κόρη της.
– Κυρία Μαρία τι κάνετε; Είμαι ο Κώστας ο λογιστής σας.
– Γεια σου Κώστα. Είναι πολύ περίεργη η φωνή σου, δεν είσαι εσύ.
– Όχι Μαρία, εγώ είμαι, ο λογιστής σου. Έκανα πρόσφατα εγχείρηση θυροειδή λόγω καρκίνου και έχει αλλοιωθεί η φωνή μου. Δεν περνάτε συχνά από το γραφείο.
– Περνάω αλλά βλέπω μόνο τον γιό σου.
– Ναι γιατί μετά την εγχείρηση έπρεπε να ξεκουραστώ λιγάκι και κάθομαι περισσότερο σπίτι. Σου τηλεφωνώ για την αίτηση που κατέθεσες τον Οκτώβριο. Θέλουν να σου καταβάλλουν έναντι από το ΙΚΑ αλλά δεν έχουν όλα τα στοιχεία σου. Δώσε μου τα στοιχεία της κάρτας σου και τον κωδικό (πιν) για να ολοκληρωθεί το αίτημά σου.
– Όσα στοιχεία χρειαζόταν τα είχα δώσει στον εργατολόγο μου τότε.
– Πρέπει να τα δώσεις τώρα και σε μένα. Τα στοιχεία της κάρτας σου και το pinτης κάρτας εγώ χρειάζομαι μόνο. Τα θέλω όμως άμεσα.
Εν συνεχεία το θύμα δίνει τα στοιχεία που της ζητήθηκαν. Αφού όμως κλείνει το τηλέφωνο και το λέει στην κόρη της, εκείνη της εξήγησε αμέσως ότι ήταν απάτη. Επισημαίνεται ότι το θύμα δεν είχε ενεργοποιήσει ποτέ την υπηρεσία ηλεκτρονικής τραπεζικής (e-banking) και δεν διέθετε τους σχετικούς κωδικούς. Επομένως, οι δράστες χρησιμοποίησαν το κατάλληλο λογισμικό στα σύννεφα του διαδικτύου και δημιούργησαν λογαριασμό μέσα στη διαδικτυακή πλατφόρμα (e-banking) της τράπεζας.
Αμέσως μετά το θύμα κάλεσε την Τράπεζα για να της ακυρώσουν την κάρτα και να μπλοκάρουν την απάτη. Παρ’ όλες όμως τις άμεσες προσπάθειές της να μπορέσει να επικοινωνήσει με έναν αρμόδιο υπάλληλο, παρέμεινε δυστυχώς «εγκλωβισμένη» στο τηλεφωνικό κέντρο της τράπεζας για πάνω από 10 λεπτά. Δυστυχώς όμως δεν κατάφερε να επικοινωνήσει αρκετά γρήγορα με κάποιον διαθέσιμο υπάλληλο της τράπεζας, με αποτέλεσμα η κάρτα να ακυρωθεί 15 λεπτά αργότερα. Ωστόσο, ήδη μέσα σε επτά λεπτά οι δράστες είχαν μεταφέρει όλα τα χρήματα σε τρεις διαφορετικούς λογαριασμούς, δύο εκ των οποίων ήταν στην ίδια τράπεζα με αυτή του θύματος. Το θύμα τελικά υπέστη οικονομική ζημία της τάξης των 12.000€. Εξυπακούεται ότι αν το θύμα είχε περισσότερα χρήματα κατατεθειμένα στον τραπεζικό της λογαριασμό η ζημία θα ήταν πολλαπλάσια.
Τρόποι Αποφυγής Εξαπάτησης / Στρατηγικές Ορθής Αντιμετώπισης
Εκτός απ’ όσα αναφέρθηκαν παραπάνω και εξειδικευμένα για τις ηλεκτρονικές απάτες, οφείλουν να τονιστούν τα εξής:
- Επικοινωνούμε με κάποιον τρόπο με το άτομο το οποίο φέρεται να μας μιλάει στο τηλέφωνο καλώντας στον προσωπικό του αριθμό προς εξακρίβωση του προσώπου που μας κάλεσε. Αν ο αριθμός είναι άγνωστος ή έχουμε την παραμικρή αμφιβολία για το αν αυτός που μας μιλάει είναι πράγματι το πρόσωπο που λέει ότι είναι (στη συγκεκριμένη περίπτωση ο Κώστας ο λογιστής), πρέπει να πούμε κάτι όπως «συγγνώμη Κώστα σε παίρνω τώρα στο κινητό σου / στο γραφείο / στο σπίτι και κατόπιν κλείνουμε αμέσως το τηλέφωνο χωρίς να περιμένουμε την απάντηση αυτού που μας μιλάει.
- Δεν δίνουμε ΠΟΤΕ προσωπικά στοιχεία (ΑΦΜ, Αριθμό Δελτίου Ταυτότητας, Αριθμούς Κάρτας, Πιν, Διευθύνσεις κ.λπ.) σε άτομα που δεν γνωρίζουμε προσωπικά και δεν μπορούμε με βεβαιότητα να εξακριβώσουμε ότι είναι επίσημοι εκπρόσωποι κάποιας Δημόσιας Υπηρεσίας ή Υπηρεσίας Κοινής Ωφέλειας, δηλαδή υπηρεσίας που έχει νόμιμο δικαίωμα να κατέχει τα προσωπικά μας δεδομένα.
- Επικοινωνούμε απευθείας με την αστυνομία για να περιγράψουμε με κάθε ακρίβεια όσα έλαβαν χώρα και όσα τυχόν στοιχεία έχουμε στη διάθεσή μας και μπορεί να φανούν χρήσιμα για την σύλληψη των δραστών. Αν από την αστυνομία λάβουμε συγκεκριμένες οδηγίες για το τι να τους πούμε και τι να κάνουμε τις ακολουθούμε πιστά.
- Σε περίπτωση που δώσουμε όσα στοιχεία μας ζητήσουν οι δράστες και αντιληφθούμε την εξαπάτηση αργότερα, ΠΡΕΠΕΙ το συντομότερο δυνατόν να επικοινωνήσουμε με την αρμόδια τράπεζα και να αιτηθούμε το μπλοκάρισμα των λογαριασμών, κάρτας και την ακύρωση των μεταφορών. Αν από το τηλεφωνικό κέντρο της Τράπεζας μας δώσουν κάποιο ειδικό τηλεφωνικό αριθμό παίρνουμε αμέσως εκεί και περιμένουμε στην αναμονή όσο κι αν χρειαστεί!
- Για οποιοδήποτε θέμα αφορά παραβατική συμπεριφορά μέσω Διαδικτύου, επικοινωνήστε με τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος με τους εξής τρόπους:
— καλώντας τον ειδικό τηλεφωνικό αριθμό: 11188
— στέλνοντας ηλεκτρονικό μήνυμα είτε στα Κεντρικά της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος στην ηλεκτρονική διεύθυνση: ccu@cybercrimeunit.gov.gr είτε στην Υποδιεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος Βορείου Ελλάδος: ydheve@cybercrimeunit.gov.gr
— επικοινωνώντας μέσω της ειδικής σελίδας της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος κάνοντας κλικ ΕΔΩ.