ΣΧΟΛΙΟ: Πόσο ανεξάρτητη τελικά είναι η επιστήμη; Ποιος χρηματοδοτεί την επιστήμη; Πίσω από τις γραβάτες και τα επιστημονικά συνέδρια συχνά υποκρύπτονται άλλου είδους συμφέροντα…
Γι’ αυτό ο άθεος αλλά ειλικρινής Bertrand Russell (Nόμπελ Λογοτεχνίας, 1950) πριν αρκετές δεκαετίες είχε γράψει: «Η επιστημονική κοινωνία του μέλλοντος θα είναι μια κοινωνία όπου η παρόρμηση της δύναμης θα κυριαρχεί πάνω στην παρόρμηση της αγάπης, κι αυτή θα είναι η ψυχολογική πηγή των ωμοτήτων που υπάρχει κίνδυνος να επιδείξει. Η επιστήμη, που άρχισε σαν αναζήτηση της αλήθειας, γίνεται ασυμβίβαστη με την φιλαλήθεια, μια που η απόλυτη φιλαλήθεια τείνει ολοένα και περισσότερο προς τον πλήρη επιστημονικό σκεπτικισμό».
Ας μελετήσουμε το παρακάτω άρθρο του Nature που αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για το τι συμβαίνει στον ακαδημαϊκό χώρο…
Μετά τη δίκη του χημικού του Χάρβαρντ, οι επιστήμονες επισημαίνουν αλυσιδωτές αντιδράσεις για την ομοσπονδιακή χρηματοδότηση και την ίδια την έρευνα.
Την επόμενη εβδομάδα συμπληρώνονται δύο χρόνια από τη σύλληψη του χημικού και πρωτοπόρου της νανοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ Charles Lieber με την κατηγορία ότι είπε ψέματα στις ομοσπονδιακές αρχές των ΗΠΑ σχετικά με τους οικονομικούς δεσμούς του με την Κίνα. Τον περασμένο μήνα, ένα δικαστήριο τον καταδίκασε για ψευδή κατάθεση, καθώς και για σχετικά φορολογικά αδικήματα. Οι ερευνητές λένε ότι η μεγάλης σπουδαιότητας ποινική υπόθεση από τις ΗΠΑ έχει ήδη αντίκτυπο στην επιστημονική κοινότητα. Είναι η δεύτερη φορά που ένας ακαδημαϊκός ερευνητής δικάζεται με κατηγορίες για απόκρυψη δεσμών με την Κίνα από τότε που το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ (DOJ) ξεκίνησε την αμφιλεγόμενη «Πρωτοβουλία για την Κίνα» για την εξάλειψη των απειλών για την εθνική ασφάλεια.
«Νομίζω ότι καθιστά σαφή στους ακαδημαϊκούς ερευνητές τη σημασία της πλήρους και ειλικρινούς αποκάλυψης της ερευνητικής χρηματοδότησης για έρευνα που λαμβάνουν από [σ.σ. τις όποιες] πηγές σε ομοσπονδιακούς οργανισμούς όταν υποβάλλουν αίτηση για βραβεία», λέει ο Tobin Smith, αντιπρόεδρος για την Επιστημονική Πολιτική και τις Παγκόσμιες Υποθέσεις, στην Ένωση Αμερικανικών Πανεπιστημίων στην Ουάσιγκτον, μέλος της οποίας είναι το Χάρβαρντ — στο Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης. «Η διαφάνεια είναι κρίσιμη για τη διασφάλιση της ακεραιότητας της επιστημονικής έρευνας».
Ο Lieber, τον οποίο το Χάρβαρντ έθεσε σε άδεια μετ’ αποδοχών μετά τη σύλληψή του, ήταν ο κύριος ερευνητής μιας ερευνητικής ομάδας που έλαβε περισσότερα από 15 εκατομμύρια δολάρια σε ομοσπονδιακές επιχορηγήσεις από υπηρεσίες όπως το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ (DOD) και τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) μεταξύ 2008 και 2019. Κατά τη διάρκεια της δίκης, οι εισαγγελείς υποστήριξαν ότι είχε πει ψέματα ή παραπλάνησε το DOD και τα NIH σχετικά με τη συμμετοχή του σε ένα κινεζικό κυβερνητικό πρόγραμμα που ονομάζεται Σχέδιο “Χίλια Ταλέντα”, που είχε σκοπό να προσελκύσει ερευνητές από το εξωτερικό. Οι εισαγγελείς είπαν ότι στο πλαίσιο του συμβολαίου του Lieber με τα Χίλια Ταλέντα, το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο της Γουχάν συμφώνησε να πληρώσει στον επιστήμονα μισθό έως και 50.000 δολλάρια τον μήνα, συν τα έξοδα διαβίωσης και τα κεφάλαια για την δημιουργία εργαστηρίου. Ισχυρίστηκαν επίσης ότι δεν ανέφερε εισόδημα από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο της Γουχάν ούτε αποκάλυψε τραπεζικό λογαριασμό στην Κίνα με υπόλοιπο άνω των 10.000 δολλαρίων κατά τη διάρκεια δύο ημερολογιακών ετών στην Υπηρεσία Εσωτερικών Εσόδων.
Τελικά, ένα ομοσπονδιακό δικαστήριο έκρινε τον Lieber ένοχο για δύο κατηγορίες για υποβολή ψευδούς δήλωσης επιστροφής φόρου, δύο κατηγορίες για μη υποβολή αναφοράς ξένων τραπεζικών και λοιπών οικονομικών στοιχείων και δύο κατηγορίες για ψευδείς δηλώσεις στις ομοσπονδιακές αρχές.
Δεν αποτελεί έκπληξη ότι η δίωξη του Lieber είχε σημαντικό αντίκτυπο στο εργαστήριο και στους συναδέλφους του, λένε οι ερευνητές. Σύμφωνα με πηγές στις οποίες μίλησε το Nature, η ερευνητική ομάδα του Lieber έχει διασκορπιστεί. Φοιτητές και μεταδιδακτορικοί ερευνητές που βρίσκονταν στο εργαστήριό του τη στιγμή της σύλληψής του μετακινήθηκαν από τότε σε άλλες θέσεις. Το Χάρβαρντ αρνήθηκε να κάνει κάποιο σχόλιο σχετικά με την κατάσταση της ομάδας του Lieber.
Η Anqi Zhang, πρώην φοιτήτρια στο εργαστήριο του Lieber, η οποία είναι τώρα μεταδιδακτορική ερευνητήτρια της Επιστήμης των Υλικών στο Πανεπιστήμιο Stanford στην Καλιφόρνια, λέει ότι ο Lieber ήταν καλός μέντορας και επιστήμονας αφοσιωμένος στη δουλειά του. Κατέθεσε ως μάρτυρας υπεράσπισης κατά τη διάρκεια της δίκης και δεν περίμενε να καταδικαστεί. «Λυπάμαι πολύ που πρέπει να το περάσει αυτό», λέει.
Άλλοι ήταν πιο επικριτικοί. «Είναι ένας πολύ επιτυχημένος ακαδημαϊκός που μπορεί να κάνει πολύ σημαντικές συνεισφορές από τη μια πλευρά, και από την άλλη, είναι μια περίπτωση κατάφωρης κατάχρησης της ομοσπονδιακής χρηματοδότησης και δυνητικής απειλής για την ευημερία και την ασφάλεια των ΗΠΑ», λέει ο Charles Wessner, ερευνητής των πολιτικών καινοτομίας στο Πανεπιστήμιο Georgetown στην Ουάσιγκτον DC.
Ένας δικηγόρος του Lieber δήλωσε στο Nature: «Παρά την ετυμηγορία, ο Charlie Lieber θα πρέπει να έχει την υποστήριξή μας. Η επίδρασή του ως επιστήμονας, ερευνητής και δάσκαλος είναι αδιαμφισβήτητη. Έχει ακόμα πολλά να δώσει».
Επίσης, ορισμένοι επιστήμονες έχουν επισημάνει την σημασία της ίδιας της έρευνας του Lieber. Γνωστό για την ανάπτυξη επαναστατικών νανοϋλικών για την ιατρική και τη βιολογία, το εργαστήριο του Lieber έχει δημιουργήσει καινοτομίες που περιλαμβάνουν καλώδια νανοκλίμακας που μπορούν να καταγράφουν ηλεκτρικά σήματα από ζωντανά κύτταρα, όπως οι νευρώνες.
Η αναστολή της έρευνάς του «είναι μια πραγματικά τεράστια απώλεια, καθώς έκανε επιστήμη αιχμής», λέει ο Kang-Kuen Ni, ένας φυσικός που δεν έχει συνεργαστεί με τον Lieber αλλά εργάζεται στο τμήμα Χημείας και Χημικής Βιολογίας του Χάρβαρντ, όπου ο Lieber ήταν πρόεδρος.
Μετά τη δίκη, συζητήθηκε πολύ το γεγονός ότι ο Lieber ανέφερε κατά τη διάρκεια μιας ανάκρισης του FBI ότι πολλοί ερευνητές θέλουν να κερδίσουν ένα βραβείο Νόμπελ. Τα πλάνα από την ανάκριση που παρουσιάστηκαν στην δίκη υπονοούσαν ότι αυτή η επιθυμία ήταν ένας από τους λόγους που δημιούργησε δεσμούς με την Κίνα. Ο Neal Lane, ερευνητής των πολιτικών επιστήμης και τεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο Rice στο Χιούστον του Τέξας, αμφιβάλλει ότι οποιοδήποτε κύρος από ένα ξένο πρόγραμμα στρατολόγησης ταλέντων θα επηρέαζε την απόφαση της επιτροπής των βραβείων Νόμπελ. Αλλά λέει ότι αυτό που πιθανώς εννοούσε ο Lieber ήταν ότι η επιδίωξή του για ένα βραβείο ήταν το σκεπτικό για την αποδοχή χρημάτων και πιθανώς άλλων πόρων που θα μπορούσαν να δώσουν ώθηση στην έρευνά του, όπως εγκαταστάσεων, εξοπλισμού ή υπαλλήλων.
Το DOJ ξεκίνησε την Πρωτοβουλία για την Κίνα το 2018 υπό τη διοίκηση του τότε προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και τη συνέχισε υπό τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν. Διάφοροι ερευνητές ζήτησαν τον τερματισμό της λέγοντας ότι έχει βλάψει ζωές επειδή ορισμένοι ακαδημαϊκοί κατηγορούνται ψευδώς για εγκλήματα. Πολλοί λένε επίσης ότι οδήγησε σε δημιουργία καχυποψίας για φυλετικούς λόγους, κάτι που η αμερικανική κυβέρνηση έχει αρνηθεί. “Σηματοδοτεί ότι οι επιστήμονες με οποιαδήποτε σχέση με την Κίνα – στο παρελθόν ή στο παρόν – είναι αυτόματα ύποπτοι για κάποιο αδίκημα”, λέει ο Lane.
Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι η στάση της κυβέρνησης μπορεί να αλλάζει. Τον Οκτώβριο του περασμένου έτους, ο γενικός εισαγγελέας των ΗΠΑ Merrick Garland κατέθεσε ενώπιον του Κογκρέσου ότι το DOJ θα επανεξετάσει την πρωτοβουλία.
Η κυβέρνηση επιχειρεί επίσης να αποσαφηνίσει και να απλοποιήσει τον τρόπο με τον οποίο οι επιστήμονες διαβιβάζουν πληροφορίες σχετικά με τους δεσμούς τους με το εξωτερικό στους αρμόδιους ομοσπονδιακούς οργανισμούς. Στις 4 Ιανουαρίου, το Γραφείο Πολιτικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Λευκού Οίκου εξέδωσε οδηγία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι υπηρεσίες θα πρέπει να εφαρμόσουν βελτιωμένα μέτρα ”ασφάλειας στην έρευνα” που είχε ζητήσει ο Τραμπ. Τα μέτρα του Τραμπ απαιτούσαν καλύτερη τυποποίηση των πολιτικών και των εντύπων αναφοράς σχετικά με τις συγκρούσεις συμφερόντων και τη δέσμευση, και τη διασφάλιση ότι οι συνέπειες για τις παραβιάσεις των απαιτήσεων αποκάλυψης στοιχείων ήταν οι δέουσες.
Ο Smith ελπίζει ότι η οδηγία θα οδηγήσει σε αυξημένη συμμόρφωση των ερευνητών και λέει πως σηματοδοτεί ότι η κυβέρνηση επιχειρεί να παράσχει περισσότερη σαφήνεια σχετικά με τις ποινές και να διασφαλίσει ότι είναι οι δέουσες. Ωστόσο, πιστεύει ότι ίσως είναι ακόμα απαραίτητο να ασκηθεί δίωξη σε ορισμένους ερευνητές: «Το κλειδί είναι να επιτευχθεί η σωστή ισορροπία και να είμαστε σίγουροι ότι οι διώξεις που ασκούνται είναι νόμιμες και ισχυρές και κυνηγούν πραγματικά άτομα που έχουν κάνει ανήκουστα πράγματα που αποτελούν απειλή για την εθνική ασφάλεια, ή που έχουν κάνει πράγματα που είναι λάθος”.
“Η δίωξη του Lieber στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα στους Αμερικανούς ερευνητές σχετικά με τη σημασία της διαφάνειας, και θα μπορούσε να τους κάνει να είναι πιο προσεκτικοί για ποιον εργάζονται ή με ποιον συνεργάζονται, σε ό,τι έχει να κάνει με την Κίνα”, λέει ο Wessner.
Μετά τη δίκη, το Reuters ανέφερε ότι η ομάδα υπεράσπισης του Lieber είχε πει ότι «θα συνεχίσει τον αγώνα», αλλά ο εν λόγω δικηγόρος δεν απάντησε σε ερώτηση του Nature για περαιτέρω σχολιασμό της ετυμηγορίας. Δεν έχει οριστεί ημερομηνία για τον ορισμό της ποινής, σύμφωνα με τα δημόσια δικαστικά αρχεία.
Ο Gabriel Chin, ειδικός στο Ποινικό Δίκαιο στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Davis, πιστεύει ότι οι συνεισφορές του Λίμπερ στην επιστήμη θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη στον ορισμό της ποινής του, αλλά λέει ότι δεν είναι σαφές αν αυτό θα είναι όφελος ή μειονέκτημα. “Δεν είναι πως ήταν ένας φτωχός άνθρωπος που είχε ανάγκη τα χρήματα, ή ότι δεν είχε την ευφυΐα να κατανοήσει τον νόμο ή τους πόρους για να προσλάβει δικηγόρους για να συμμορφωθεί με αυτόν», λέει. «Επιπλέον, οι σημαντικές επιστημονικές του συνεισφορές και η τεχνογνωσία του μπορεί να κάνουν τη μυστική του σχέση με μια ξένη δύναμη ακόμη πιο δυνητικά επιβλαβή».
Εν τω μεταξύ, ο Lieber απέτυχε στην προσπάθειά του να μηνύσει το Χάρβαρντ και να το υποχρεώσει να πληρώσει για τα νομικά του έξοδα. Αν και το ίδρυμα έχει μια πολιτική να πληρώνει τα έξοδα υπεράσπισης για ορισμένα μέλη του προσωπικού που αντιμετωπίζουν νομικές κυρώσεις σχετικά με την πανεπιστημιακή τους εργασία, ένας πανεπιστημιακός αξιωματούχος όρισε ότι ο Lieber πιθανώς παραβίασε την πολιτική του πανεπιστημίου. Στις 10 Ιανουαρίου, το Ανώτατο Δικαστήριο της Μασαχουσέτης ενίσχυσε μια προηγούμενη απόφαση κατώτερου δικαστηρίου ότι το Χάρβαρντ έχει το δικαίωμα να απορρίψει το αίτημα του Lieber. Ωστόσο, ένας δικηγόρος που εκπροσωπεί τον Lieber στην πολιτική του αγωγή είπε στην πανεπιστημιακή εφημερίδα The Harvard Crimson: «Διαφωνούμε με την απόφαση του δικαστηρίου και αξιολογούμε τις επιλογές ως προς τα επόμενα βήματα».
21/1/22