ΑΒΡΑΑΜ Ε. ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ
Ο Άγιος Αλέξανδρος έζησε στα χρόνια του πρώτου χριστιανού αυτοκράτορα, του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Είναι ένας από αυτούς που έβαλε τη δική του σφραγίδα στην Εκκλησία του Χριστού σε μια εποχή κρίσιμη για εκείνη. Αφιερώθηκε από μικρός στον Θεό και κλείστηκε σε μοναστήρι, όπου λέγεται ότι έμεινε εντελώς νηστικός για είκοσι ημέρες και εντελώς γυμνός για τέσσερα έτη. Από νεαρό παιδί δοκίμασε τους σκληρούς διωγμούς του θρησκομανή αυτοκράτορα Δέκιου και στη συνέχεια τους διωγμούς του Βαλεριανού και τους πιο φοβερούς από όλους, του δαιμονικού Διοκλητιανού και τέλος του Γαλερίου και Μαξιμιανού. Είχε ασκηθεί να κρύβει διωκόμενους Χριστιανούς και να περιθάλπει ταλαιπωρημένους και πληγωμένους Μάρτυρες. Όλη αυτή η τραγική κατάσταση είχε δαμάσει τον νεαρό Αλέξανδρο και είχε σμιλέψει την ψυχή του, ώστε να αφιερώσει τη ζωή του στο Χριστό και την υπηρεσία της Εκκλησίας.
Περιόδευσε την Ελλάδα μαζί με τους μαθητές του Βιτάλιο και Νικηφόρο. Κατά τον Θεοδώρητο, ήταν «ἀποστολικοῖς χαρίσμασι λαμπρυνόμενος». Ήταν πολύ ενάρετος και θεοφιλής. Είναι από τους ιερούς Πατέρες της πρώτης Οικουμενικής Συνόδου, που το 325 μ.Χ. στη Νίκαια της Βιθυνίας καταδίκασαν την αίρεση του Αρείου. Αρχιεπίσκοπος τότε Κωνσταντινουπόλεως ήταν ο Άγιος Μητροφάνης, αλλ’ επειδή ήταν πολύ γέρος και άρρωστος, στη Σύνοδο τον αντιπροσώπευε ο Αλέξανδρος, που ήταν ακόμα πρεσβύτερος. Πολλές φορές για διαφόρους λόγους τους επισκόπους στις ιερές Συνόδους αντιπροσώπευαν πρεσβύτεροι. Ο μακάριος Αλέξανδρος εξασκούσε τις αρετές. Λόγω του εκκλησιαστικού του ζήλου και του αδαμάντινου χαρακτήρα του κατέστη ο στενότερος συνεργάτης του αρχιεπισκόπου της Κωνσταντινουπόλεως.
Ο Άγιος Αλέξανδρος κατά την διάρκεια της Συνόδου, αγωνίστηκε πολύ υπέρ της Ορθοδόξου πίστεως, ελέγχοντας ο τρισμακάριος την κακοδοξία του Αρείου. Αφού δε Σύνοδος τέλειωσε, παρακάλεσε ο βασιλιάς Κωνσταντίνος όλους τους θεοφόρους εκείνους Πατέρες να έλθουν στην Κωνσταντινούπολη, για να ευλογήσουν αυτήν, γιατί ήταν τότε νεόκτιστη. Τότε Άγγελος Κυρίου εμφανίστηκε στο γέροντα αρχιεπίσκοπο Μητροφάνη και του αποκάλυψε τη βουλή του Θεού. Τον βεβαίωσε πρώτα για τον επάξιο τρόπο, με τον οποίο ο πρεσβύτερος Αλέξανδρος τον αντιπροσώπευσε στη Σύνοδο, και ύστερα του είπε πως αυτός θα ήταν ο διάδοχός του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Αυτό έγινε γνωστό και πραγματικά, όταν ύστερα από δέκα ημέρες, όπως ειπώθηκε από τον Άγγελο, κοιμήθηκε ο αρχιεπίσκοπος Μητροφάνης, ο Αλέξανδρος εξελέγη και τον διαδέχθηκε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Ο Θεός ξέρει τους ανθρώπους του και τους καλεί στον κατάλληλο καιρό.
Η πρώτη Οικουμενική Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου, αλλά η αναταραχή στην Εκκλησία δεν είχε καταπαύσει. Η αρειανική αίρεση είναι η ρίζα όλων των αιρέσεων, κάποιες από τις οποίες μέχρι και σήμερα ταλαιπωρούν την Εκκλησία. Τέτοια είναι η αίρεση του χιλιασμού ή των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Όπως ο Άρειος, έτσι και οι χιλιαστές αρνούνται την θεότητα του Ιησού Χριστού. Ο Άγιος Αλέξανδρος όχι μόνο στην Σύνοδο καταπολέμησε την αίρεση, αλλά και ύστερα, ως Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. Ο διάδοχος του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ο Κωνστάντιος, ήταν φιλοαρειανός και οι Ορθόδοξοι επίσκοποι είχαν τώρα να αντιμετωπίσουν όχι μόνο την αίρεση, αλλά και την πολιτική εξουσία, που συμπαθούσε και βοηθούσε την αίρεση. Όχι μόνο στους αρχαίους διωγμούς, αλλά και ύστερα η Εκκλησία πολλές φορές βρέθηκε αντιμέτωπη με την πολιτική εξουσία στα ίδια τα χριστιανικά κράτη. Είτε οι πλανεμένες αντιλήψεις των αρχόντων της πολιτείας, είτε τα πολιτικά τους συμφέροντα πολλές φορές τους φέρνουν σε αντίθεση με την πίστη και την τάξη της Εκκλησίας.
Ο Άρειος μετά τη Σύνοδο υποκρινόταν τον ορθόδοξο και ζητούσε να έχει κοινωνία με τους κανονικούς επισκόπους της Εκκλησίας. Με την υποκρισία λοιπόν και με την υποστήριξη του αυτοκράτορα ο Άρειος πίεζε τους επισκόπους. Αλλά ο Άγιος Αλέξανδρος με κανέναν τρόπο δεν τον δεχότανε σε εκκλησιαστική κοινωνία, δηλαδή να λειτουργήσουν μαζί. Με τους αιρετικούς ποτέ δεν λειτουργούμε και δεν κοινωνούμε μαζί.
Ο Άγιος Αλέξανδρος, ως άνθρωπος, έφυγε από την παρούσα ζωή και εκείνος, αλλ’ άφησε στην Εκκλησία την εικόνα του Αγίου του Θεού, του υπερασπιστή της Ορθοδοξίας και του φύλακα των Αποστολικών Παραδόσεων. Ήταν τότε η 30η Αυγούστου του έτους 337 μ.Χ. που έφυγε για τις αιώνιες μονές. Και μέσα στη Σύνοδο, ως εκπρόσωπος του γέροντα αρχιεπισκόπου Μητροφάνη, και ύστερα από τη Σύνοδο στάθηκε πιστός φρουρός και υπερασπιστής των Αποφάσεων της Συνόδου και της Παράδοσης και κληρονομιάς των Αγίων Αποστόλων. Ποίμαινε θεάρεστα την Εκκλησία του Χριστού για είκοσι τρία χρόνια.
Ο Άγιος Αλέξανδρος ήταν ο πρώτος που έφερε τον τίτλο του Αρχιεπισκόπου Νέας Ρώμης/Κωνσταντινουπόλεως, καθώς η Πόλη μετονομάστηκε κατά τα έτη της επισκοπείας του και έγινε κέντρο Συνόδου επισκόπων της περιοχής. Επί της επισκοπείας του τελέστηκαν τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης, στις 11 Μαΐου του 330 μ.Χ. Επίσης επί των ημερών του, συγκεκριμένα το 336, συγκροτήθηκε η πρώτη Ενδημούσα Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη, με τη συμμετοχή επισκόπων της περιοχής, οπότε και ο Νέας Ρώμης ξεκίνησε να φέρει τον τίτλο του Αρχιεπισκόπου.
Ο Άγιος Αλέξανδρος αποτελεί πρότυπο επισκόπου και ποιμένα της Εκκλησίας μας. Παρέδωσε στο Θεό τον εαυτό του και ολόκληρη τη ζωή του, για να γίνει πιστός διάκονος του λαού του Θεού και συνειδητός εργάτης του Ευαγγελίου και της αλήθειας, η οποία είναι συνώνυμη με τη σωτηρία. Αγωνίστηκε κατά των αιρέσεων με συνέπεια, διότι θεωρούσε την πλάνη και την κακοδοξία ως ολέθριο δρόμο εξόδου από την Εκκλησία και αιτία απώλειας της σωτηρίας. Ο Άγιος Αλέξανδρος, όπως και οι άλλοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, δείχνουν το δρόμο που πρέπει να ακολουθούν σήμερα οι πιστοί Ορθόδοξοι χριστιανοί.