Στην ομιλία που εκφωνήθηκε από τον π. Παναγιώτη Αθανασιά το Σάββατο 18 Μαρτίου, μετά τον Εσπερινό της Κυριακής της Σταυροπροσκυνήσεως, στον Ι. Ν. Αγ. Τριάδας Καρπενησίου, έγινε μια εκτενή αναφορά στη σημασία και στο νόημα του Σταυρού.
Ο Σταυρός είναι η ανακεφαλαίωση της διδασκαλίας του Ευαγγελίου και η προϋπόθεση για την Ανάσταση. Χριστός χωρίς Σταυρό δε νοείται. Και Χριστιανισμός χωρίς εσταυρωμένη ζωή είναι εκκοσμικευμένος.
Ο Σταυρός του Χριστού φανερώνει 3 μεγάλες αλήθειες: α) την εξάλειψη του ρύπου της αμαρτίας, που οδηγεί τον άνθρωπο στη σωτηρία και στη λύτρωση. β) την άπειρη φιλανθρωπία και αγάπη του Θεού, που κατεβάζει τον Υιό Του στη γη. γ) τον τονισμό της αξίας της αιώνιας ψυχής, που κατά βάση ο σύγχρονος άνθρωπος αγνοεί και οδηγείται σε πολλά δεινά, απότοκα της απομάκρυνσής του από τον Θεό.
Το Ευαγγέλιο της Σταυροπροσκυνήσεως θέτει 3 όρους ως προϋπόθεση για να μαθητεύσει κάποιος στον Χριστό: α) «Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν», τονίζεται δηλαδή η ελευθερία της βούλησης και η συγκατάθεση του ανθρώπου στο έργο της σωτηρίας του. β) «ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν», να απαρνηθεί δηλαδή τον αμαρτωλό εαυτό του, και γ) «ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι», δηλαδή κάθε μέρα αγόγγυστα να σηκώνει τον Σταυρό του Κυρίου με την υπομονή στις θλίψεις, την καταπολέμηση των παθών του, τη νηστεία, την προσευχή, κι έτσι γίνεται κοινωνός των παθημάτων του Χριστού και κατά συνέπεια μέτοχος της ουράνιας δόξας Του.
Ο Σταυρός του Χριστού – ως σύμβολο συγχωρητικότητας και αγάπης – μας δείχνει ότι η ζωή του χριστιανού είναι σταυρωμένη πορεία, κάνοντας το θέλημα του Θεού δικό του θέλημα.
Ο χριστιανός καλείται μέσω της προσευχής, που αποτελεί οξυγόνο της ψυχής του, να καλλιεργεί την αγάπη προς τον συνάνθρωπο, υπερβαίνοντας τον ατομισμό – εγωκεντρισμό του, που τον οδηγεί σε δαιμονική σκληρότητα προς τον πλησίον. Η προσευχή δεν είναι ατομική υπόθεση. Ο κάθε χριστιανός δεν είναι άτομο, αλλά πρόσωπο, και θέτοντας ως προϋπόθεση την αγάπη καλλιεργεί την κοινωνία με τον Θεό και τον πλησίον. Κατά τον αγ. Ιωάννη Χρυσόστομο «η ψυχή με την αγάπη γίνεται πιο πλατιά απ’ τον ουρανό». Ο δρόμος προς τον Ουρανό περνάει μέσα από τους αδερφούς μας κάνοντας έξοδο από το «εγώ» μας. « Πᾶς ὁ μισῶν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ἀνθρωποκτόνος ἐστί» κατά τον αγ. Ιωάννη Θεολόγο.
Σήμερα, στην εποχή της κρίσεως και κατακρίσεως ο Κύριος μάς καλεί να τηρούμε την καινή εντολή Του να αγαπάμε και τους εχθρούς μας. Η αγαπολογία είναι εύκολη, ενώ η αγάπη όχι, καθώς απαιτεί τη θυσία του «εγώ» μας. Στο πρόσωπο του άλλου ο χριστιανός –χωρίς διακρίσεις– βλέπει τον ίδιο τον Κύριο εν ετέρα μορφή.
Μέσω της αληθινής προσευχής ο πιστός καλείται σε αυτομεμψία συνειδητοποιώντας τη δική του αμαρτωλότητα, γνωρίζοντας ότι η κατάκριση του αδερφού είναι φαρισαϊσμός και υποκρισία, σύμφωνα με την προσευχή του αγ. Εφραίμ του Σύρου. Έχοντας ως πρότυπο την προσευχή του Χριστού για τους σταυρωτές Του και ως υπόδειγμα αυταπάρνησης και προσευχής τους αγίους η αληθινή προσευχή πρέπει να στηρίζεται στο ταπεινό φρόνημα και στην άμετρη αγάπη προς όλους. Είναι το μεγάλο προνόμιο του πιστού, το μεγάλο δώρο του Ουρανού, το γεφύρι που ενώνει τον αδύναμο άνθρωπο με τον παντοδύναμο Θεό.
Ο σημερινός άνθρωπος της αυτοπροβολής παγιδεύεται στο δρόμο της προσευχής από τη ραθυμία, την αμέλεια, τη φιλαυτία, τη βιασύνη, την ολιγοπιστία, τη διάσπαση του νου στα υλικά αγαθά.
Ο ίδιος ο Χριστός στο υπόδειγμα της προσευχής, στο «Πάτερ ἡμῶν», μας διδάσκει τη σχέση μας με τον Θεό-Πατέρα ως παιδιά Του, αλλά και τη σχέση μας με τον συνάνθρωπό μας ως αδέρφια μεταξύ μας, γκρεμίζοντας τείχη και κοινωνικές ανισότητες, ταξικές αντιθέσεις και όποιες άλλες διαφορές θέτουμε εμείς με εγωιστικά κριτήρια.
Ο άγ. Παΐσιος μάς συμβουλεύει πρώτα να εφαρμόζουμε προσευχή και αγάπη και μετά αγρυπνία και νηστεία. Η στάση μας απέναντι στο συνάνθρωπο προδικάζει και τη στάση του Δικαίου Κριτού απέναντί μας και τη θέση μας στην Αιωνιότητα. Ο αληθινά προσευχόμενος προσεύχεται πρώτα για τους άλλους – όποιοι κι αν είναι αυτοί – και τελευταία για τον εαυτό του.
Εν κατακλείδι, εμείς, ως σύγχρονοι σταυρωτές Του, παρακαλούμε τον Θεό Πατέρα να μας συγχωρήσει και να μας απαλλάξει από τις ποικίλες προσβολές του Πονηρού. Ακολουθώντας τα ίχνη του Εσταυρωμένου να θυσιάσουμε το Εγώ μας, να σταυρώσουμε τον παλαιό μας άνθρωπο των παθών και συγχωρώντας τους εχθρούς μας να προσευχόμαστε για όλους – φίλους και εχθρούς – ως «αδελφοί εν Χριστώ».