Του Κωνσταντίνου Χασόγια, θεολόγου του ΕΚΠΑ/ M.A. Θεολογίας.
Μία από τα κορυφαίες ιστορικές στιγμές του Ελληνικού πολεμικού Έπους κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε η θρυλική μάχη της Κρήτης, τον Μάιο του 1941. Καθώς η Κρήτη γεωγραφικά κατέχει σημαντική στρατηγική θέση στη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου αφού “ενώνει” την Ευρώπη με την Κύπρο, τη Συρία και την βόρεια Αφρική, απετέλεσε κύριο στόχο για τους Γερμανούς οι οποίοι έστειλαν τις πιο επίλεκτες δυνάμεις τους προκειμένου να την καταλάβουν. Ο αγώνας των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στην Κρήτη με τη συνδρομή Συμμαχικών δυνάμεων (Βρετανών, Αυστραλών, Νεοζηλανδών) και των κατοίκων της νήσου είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί ήταν η συνέχιση της ηρωικής εποποιίας που ξεκίνησε από το «ΟΧΙ» της 28ης Οκτωβρίου 1940 στα βουνά της Ηπείρου έως την απόκρουση της «ΕΑΡΙΝΗΣ» (PRIMAVERA) επίθεσης των Ιταλών τον Μάρτιο του 1941.
Τον Ιανουάριο του 1941, ο Μουσολίνι συνάντησε στο Σάλτσμπουργκ τον σύμμαχό του Χίτλερ, στον οποίο δήλωσε ότι με την Εαρινή επίθεση που θα πραγματοποιούσε θα εκκαθάριζε την εμπόλεμη κατάσταση με την Ελλάδα. Επίσης, ο Φύρερ της Γερμανίας απέφυγε να ενημερώσει τον Ντούτσε ότι σχεδίαζε την επίθεση εναντίον της Σοβιετικής Ενώσεως και είχε και ο ίδιος ενδιαφέρον για τα Βαλκάνια καθώς είχε σύμμαχο την Βουλγαρία. Εν συνεχεία, την 2α Μαρτίου 1941, ο Μουσολίνι έφθασε στην Αλβανία και προετοίμασε την επίθεσή του, διπλασιάζοντας τις ιταλικές δυνάμεις. Η επίθεση των Ιταλών από 9 έως 25 Μαρτίου 1941 απέτυχε και συντρίφθηκε από τον Ελληνικό Στρατό. Αυτό το γεγονός υποχρέωσε τον Χίτλερ να επέμβει και να εκκαθαρίσει το μέτωπο των Βαλκανίων με στόχο να καλύψει τα πλευρά του από την βρετανική αεροπορία (R.A.F.), που θα ήταν απειλή όταν θα εκδήλωνε την επιχείρηση «ΜΠΑΡΜΠΑΡΟΣΣΑ».
Επίσης, την 25η Μαρτίου 1941, η Γερμανία ήλθε σε συμφωνία με τον Αντιβασιλέα Παύλο της Γιουγκοσλαβίας, με την οποία εξασφάλιζε την εδαφική ακεραιότητα της τελευταίας και την απόδοση σε αυτήν της Θεσσαλονίκης μεταπολεμικώς εφ’ όσον νικούσε ο Άξονας. Εντούτοις, την 27η Μαρτίου 1941 η συμφωνία ακυρώθηκε διότι εκδηλώθηκε κίνημα από τον Γιουγκοσλαβικό Στρατό ανετράπη ο Παύλος και η κυβέρνησή του, ενώ νέος βασιλιάς της χώρας ανακηρύχθηκε ο Πέτρος Β΄. Αυτή η εξέλιξη προκάλεσε την επέμβαση της Γερμανίας, η οποία επιτέθηκε (εκτός από την Ελλάδα) και στη Γιουγκοσλαβία.
Παρά την ηρωική άμυνα των ελληνικών δυνάμεων στα Οχυρά της «Γραμμής Μεταξά» (6-9 Απριλίου 1941), οι υπέρτερες σε αριθμό ανδρών και πολύ καλύτερα εξοπλισμένες γερμανικές δυνάμεις, έσπασαν το μέτωπο και εισήλθαν στα ελληνικά εδάφη, παρακάμπτοντας τη Γραμμή Μεταξά. Τότε, με πρωτοβουλία του Αντιστράτηγου Γεωργίου Τσολάκογλου, Διοικητή του Γ΄ Σώματος Στρατού, υπογράφηκε πρωτόκολλο συνθηκολόγησης των ελληνικών στρατευμάτων με τους Γερμανούς, χωρίς ωστόσο την έγκριση του Γενικού Στρατηγείου, την 20η Απριλίου 1941.
Την 23η Απριλίου 1941 λίγο πριν φθάσουν τα γερμανικά στρατεύματα στην πρωτεύουσα της χώρας, ο Βασιλεύς των Ελλήνων Γεώργιος Β΄ αναγκάσθηκε να φύγει από αυτήν και να συνεχίσει τον αγώνα στο πλευρό των Συμμάχων στην Κρήτη. Την ανάγκη για τη συνέχιση του αγώνα κατά του Άξονα τόνιζε ο Γεώργιος Β΄ στο ιστορικό διάγγελμα του προς τον ηρωικό λαό του. Εν συνεχεία, ο ίδιος, ο διάδοχος Παύλος και ο πρωθυπουργός Εμμ. Τσουδερός μετέβησαν στα Χανιά, όπου εγκατέστησαν την έδρα του επίσημου ελληνικού κράτους. Στις 27 Απριλίου 1941, τα γερμανικά στρατεύματα εισήλθαν στην Αθήνα.
Ο Χίτλερ είχε θέσει ως στόχο και την κατάληψη της Κρήτης, καθώς πίστευε ότι η νήσος θα εξασφάλιζε την ταχεία επιτυχία των γερμανικών στρατευμάτων στην ανατολική Μεσόγειο. Ο ίδιος αποφάσισε ότι η κατάληψή της έπρεπε να γίνει με αεραποβατική ενέργεια. Στις 25 Απριλίου 1941, εκδόθηκε η «υπ’ αριθμ. 28» διαταγή για την εφαρμογή του γερμανικού σχεδίου «Merkur» (μτφ «Ερμής»). Το σύνολο των γερμανικών δυνάμεων που θα λάμβανε μέρος στην μάχη της Κρήτης ανέρχονταν σε 22.750 άνδρες, 1.370 αεροσκάφη και 70 πλοία. Οι Ιταλοί υποστήριξαν την επιχείρηση με τη συμμετοχή λίγων αντιτορπιλικών τους και τη διοργάνωση επιχείρησης για την κατάληψη του ανατολικού τμήματος της νήσου.
Γερμανικά ορεινά στρατεύματα της 5ης Μεραρχίας Gebirgs επιβιβάζονται σε Junkers 52 σε ελληνικό αεροδρόμιο, πριν πετάξουν στην Κρήτη, 20 Μαΐου 1941. Εκείνο το πρωί 3000 Γερμανοί αλεξιπτωτιστές αποβιβάστηκαν στο Μάλεμε, στο Ρέθυμνο, στα Χανιά και στο Ηράκλειο. (Πηγή: https://www.iwm.org.uk/collections/item/object/205041274)
Την Κρήτη υπερασπίζονταν 28.600 Βρετανοί, Νεοζηλανδοί και Αυστραλοί, καθώς και 11.500 Έλληνες (3 Τάγματα της 5ης Μεραρχίας), υπό τις διαταγές του Υποστράτηγου Μπέρναρντ Φρέυμπεργκ (Bernard Freyberg). Όταν ξέσπασε ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος το 1940, οι Βρετανοί ανέλαβαν την άμυνα της Κρήτης, με τη σύμφωνη γνώμη της Ελληνικής Κυβερνήσεως.
Ο αντιστράτηγος Μπέρναρντ Σύριλ Φράιμπεργκ ήταν Βρετανός-Νεοζηλανδός στρατιωτικός. (Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/)
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στην υπεράσπιση της Κρήτης συμμετείχαν 300 πρωτοετείς Ευέλπιδες μαζί με τους 17 αξιωματικούς τους από την Σχολή Ευελπίδων, 900 οπλίτες της Χωροφυλακής και 16 αξιωματικοί τους.
Μια ομάδα Βρετανών στρατιωτών σε μια τάφρο με αναρτημένες ξιφολόγχες (Πηγή: https://www.iwm.org.uk/collections/item/object/205207146)
Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Η εκτέλεση της Επιχείρησης Mercury ζήτησε αερομεταφερόμενες προσγειώσεις για να διασφαλιστούν στρατηγικά ζωτικής σημασίας αεροδρόμια στο βόρειο μισό της Κρήτης. Οι γερμανικές δυνάμεις θα συνδεθούν στη συνέχεια και θα συγκλίνουν στον κόλπο της Σούδας, το μόνο αμυντικό λιμάνι του νησιού. (20-31/05/1941) (Πηγή: https://warfarehistorynetwork.com)
Την 06:30 της 20ης Μαΐου 1941 ξεκίνησε δια αέρος η γερμανική επίθεση κατά της Κρήτης. Αρχικά η γερμανική αεροπορία βομβάρδισε τα κυριότερα αεροδρόμια (Μάλεμε, Ηρακλείου, Ρεθύμνου) και λιμάνια της νήσου. Ακολούθως πραγματοποιήθηκαν από τα αεροσκάφη Junkers Ju 52 ρίψεις αλεξιπτωτιστών στην περιοχή των Χανίων-Μάλεμε και στον κόλπο της Σούδας. Το απόγευμα της ιδίας ημέρας οι Γερμανοί επιτέθηκαν στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο.
Την επίθεση των Γερμανών αντιμετώπισαν Έλληνες και Σύμμαχοι με αντιαεροπορικά πυρά και το πεζικό προσέβαλε τους αλεξιπτωτιστές με πυρά στον αέρα και το έδαφος. Επιπρόσθετα πολλά από τα ανεμόπτερα που ακολουθούσαν τους αλεξιπτωτιστές χτυπήθηκαν από συμμαχικά πυρά μέσα σε δευτερόλεπτα μετά την προσγείωση και εξοντώθηκαν τα πληρώματά τους από Νεοζηλανδούς και Έλληνες υπερασπιστές. Όμως την 21η Μαΐου 1941 οι γερμανικές δυνάμεις μετά από σκληρό αγώνα, κατέλαβαν το αεροδρόμιο του Μάλεμε. Τις επόμενες ημέρες, οι γερμανικές δυνάμεις συνέχισαν τις αεροπορικές επιθέσεις οι οποίες είχαν τεράστιο αντίκτυπο στις Συμμαχικές Δυνάμεις.
Ο Γεώργιος Β΄ αναγκάσθηκε να αποχωρήσει από την Μεγαλόνησο μαζί με τον Τσουδερό και να μεταβεί στην Αίγυπτο προκειμένου να διαφύγει τη σύλληψη από τις εχθρικές δυνάμεις, την 23η Μαΐου 1941[1]. Οι συγκρούσεις συνεχίσθηκαν μέχρι τις 29 Μαΐου, όταν δόθηκε διαταγή του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής για εκκένωση του νησιού από τις βρετανικές δυνάμεις.
Ένα φλεγόμενο γερμανικό μεταγωγικό (JU-52), χτυπημένο από πυρά πολυβόλου από μια περιχαράκωση δίπλα στη βομβαρδισμένη περιοχή κατά την εισβολή στην Κρήτη, Μάιος 1941. Φαίνεται ότι κατεβαίνουν στρατεύματα και εξοπλισμός αλεξιπτωτιστών. (Πηγή: https://www.iwm.org.uk/collections/item/object/205185317)
Την 1η Ιουνίου 1941, παρά την ηρωική άμυνα των ελληνοβρετανικών δυνάμεων, οι Γερμανοί επικράτησαν και κατέλαβαν την Κρήτη. Ωστόσο, το τίμημα υπήρξε μεγάλο σε απώλειες για τις εχθρικές δυνάμεις. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές οι απώλειες του επίλεκτου σώματος των Γερμανών αλεξιπτωτιστών έφθασαν τους 8.000 άνδρες, 220 αεροσκάφη κατεστράφησαν και 150 αεροσκάφη υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Ο διοικητής του ΧΙ Γερμανικού Σώματος Αεροπορίας Αντιπτέραρχος Κουρτ Στούντεντ παραδέχθηκε ότι η Κρήτη υπήρξε «ο τάφος των Γερµανών Αλεξιπτωτιστών». Το ίδιο υποστήριξε και ο τότε Υπουργός Πολεμικής Βιομηχανίας της Γερμανίας Άλμπερτ Σπέερ αναφερόμενος στη μάχη της Κρήτης: «Οι τρομερές απώλειες που υπέστησαν οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές κατά τη μάχη της Κρήτης, ήταν απώλειες που δεν μπόρεσαν να αναπληρωθούν μέχρι το τέλος του πολέμου. Υπήρξε μοιραίο γιατί το σώμα αυτό δεν μπόρεσε να χρησιμοποιηθεί σε επιχειρήσεις στο ανατολικό μέτωπο, όπως θα συνέβαινε αν δεν είχε υποστεί τα πλήγματα από τη μάχη της Κρήτης».
Τάφοι των Γερμανών αλεξιπτωτιστών στην Κρήτη. (Πηγή εικόνας :https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Crete)
Οι Συμμαχικές Δυνάμεις απώλεσαν 12.000 στρατιώτες (426 νεκροί Έλληνες, 1.742 νεκροί στρατιώτες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας, 1.737 τραυματίες και 11.835 αιχμάλωτοι), ενώ 13.000 Βρετανοί στρατιώτες, μαζί με 2.000 Έλληνες στρατιώτες μεταφέρθηκαν από το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό εκ του λιμένα της Χώρας Σφακίων στην Αίγυπτο. Σημειώνεται επίσης ότι οι Γερμανοί προέβησαν σε φοβερά αντίποινα κατά του τοπικού πληθυσμού που αντιστάθηκε γενναία στη δεκαήμερη μάχη, όπως συνέβη στην Κάνδανο Χανίων με την εκτέλεση 180 πολιτών και την πυρπόληση όλου του χωριού, στις 3 Ιουνίου 1941.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Με την κατάληψη της Κρήτης από τις γερμανικές δυνάμεις τερματίσθηκε η επί επτά μήνες αντίσταση της Ελλάδος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το τρίτο κατά σειρά «ΟΧΙ» της Ελλάδος στον Άξονα ειπώθηκε διότι υπήρχε γενναία και υπεύθυνη Ηγεσία, εκπαιδευμένος Στρατός και υψηλό εθνικό φρόνημα σε όλο το λαό.
Το μνημείο πεσόντων της Μάχης της Κρήτης στο Ηράκλειο
Αυτός ο αγώνας του Ελληνικού Στρατού υπήρξε αναντίρρητα σημαντικός και προσέφερε τα μέγιστα για την τελική νίκη των Συμμάχων κατά του Άξονα, αποσπώντας τον θαυμασμό από φίλους και εχθρούς. Η αμυνόμενη μέχρις εσχάτων Ελλάδα έδωσε κουράγιο και ελπίδα στους φοβισμένους λαούς της Ευρώπης ότι ο Άξονας δεν ήταν αήττητος. Εν κατακλείδι αγώνας της επίσημης Ελλάδος και του Ελληνικού Στρατού δεν τελείωσε στην Κρήτη το 1941, αλλά συνεχίσθηκε στο πλευρό των Συμμάχων στη Μέση Ανατολή, στην βόρειο Αφρική και στους ωκεανούς ανά την υφήλιο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- ΓΕΣ/∆ΙΣ, Η Μάχη της Κρήτης, Αθήνα,1967.
- Παπαφλωράτος Ιωάννης, Η ιστορία του Ελληνικού Στρατού (1833-1949), τόμος 2ος, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2014.
- Πιπινέλης Παναγιώτης, Γεώργιος Β΄, Αθήνα, 1951.
- Τζουβαλάς Γεώργιος, Ύψωμα 731, Αθήναι, 2007.
* πηγή εικόνων από ισοσελίδες Γ.Ε.Σ. & ΓΕΕΘΑ, (http://army.gr/el/content/mahi-kritis-fotografies)
καθώς και https://www.iwm.org.uk/ (IMPERIAL WAR MUSEUM)
[1] Ο συγγραφέας Κόμπον Μακένζι (Compton Mackenzie) στο έργο του «Άνεμος Ελευθερίας» (Wind of Freedom: The history of the invasion of Greece by the Axis Powers, 1940–1941 (1943), αναφορικά με τη μάχη της Κρήτης κατέγραψε και τα ακόλουθα:
« Ένας από τους πρώτους στόχους των Γερμανών αλεξιπτωτιστών εκείνο το πρωινό του Μάη του 1941 ήταν η έπαυλη κοντά στα Χανιά όπου έμενε ο βασιλιάς Γεώργιος. Οι Γερμανοί θεωρούσαν τον Έλληνα βασιλιά κυριότερο εχθρό τους. Έτσι τον χαρακτήρισε ο Χίτλερ στο λόγο που εκφώνησε στις 4 Μάη στο Βερολίνο και εκείνη η προσωπική καταγγελία αποτελούσε το πολυτιμότερο παράσημο που θα μπορούσε να δεχθεί ένας εστεμμένος. Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι οι Γερμανοί επιδρομείς στην Κρήτη είχαν ρητές διαταγές να συλλάβουν ή να εξοντώσουν τον Έλληνα βασιλιά…».
Ο βασιλιάς Γεώργιος Β της Ελλάδας, στην Αίγυπτο, ευχαριστεί τη Διμοιρία της Νέας Ζηλανδίας που πολέμησε και τον συνόδευσε έως την Κρήτη όπου είχε καταφύγει μετά τη γερμανική κατοχή της ηπειρωτικής Ελλάδος. (Πηγή: https://www.iwm.org.uk/collections/item/object/205210682)
Πηγή: Βίβλος και Ιστορία