Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη
Τὸ σχῆμα λόγου τῆς ἡμέρας
Ἀναστροφὴ ἢ ὑπερβατὸ ἢ ὑπέρθεση
Ποιότητα στὸν ρητορικὸ λόγο προσδίδουν τὰ σχήματα λόγου, ὅλες αὐτὲς οἱ εὐφυεῖς, οἱ χαριτωμένες καὶ ἰδιαίτερα ἀγαπητὲς στὸν κόσμο ἐκφράσεις κατὰ τὸν Ἀριστοτέλη. Τὰ σχήματα λόγου θὰ μποροῦσαν νὰ χαρακτηρισθοῦν ὡς «ἰδιορρυθμίες» τοῦ λόγου ποὺ ἐπιλέγει ὁ λογοτέχνης ἢ ὁ ρήτορας γιὰ νὰ κάνῃ πιὸ ζωντανὸ καὶ παραστατικὸ τὸν λόγο του, γιὰ νὰ κερδίσῃ περισσότερο τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ ἀναγνώστη.
Τὸ ὑπερβατὸ ἢ ἀναστροφὴ ἢ ὑπέρθεση εἶναι σχῆμα λόγου κατὰ τὸ ὁποῖο ἀνάμεσα σὲ δύο πολὺ κοντινὲς συντακτικὰ ἢ λογικὰ λέξεις παρεμβάλλονται ἄλλες γιὰ λόγους συνήθως ὑφολογικούς.
«τὸν κοπιῶντα γεωργὸν δεῖ πρῶτον τῶν καρπῶν μεταλαμβάνειν» (Β΄ Πρὸς Τιμόθεον, 2, 6). Τὸ ἐπίθετο «πρῶτον» ἀποδεσμεύεται ἀπὸ τὸν «γεωργὸν» μὲ τὸν ὁποῖο βρίσκεται σὲ στενὴ λογικὴ σχέση. Ἂρα εχουμε ἀνατροπὴ τῆς κανονικῆς σειρᾶς τῶν λέξεων γιὰ λόγους ἔμφασης. Τὸ νόημα ἐδῶ εἶναι ὅτι ὁ γεωργὸς ἔχει τὸ προνόμιο νὰ μεταλαμβάνῃ τῶν καρπῶν.
Καὶ τῶν μαλλιῶν της
τ’ ὡραῖο πλῆθος
πάνου στὸ στῆθος
λάμπει ξανθό. Δ. Σολωμός
Κατὰ τὴν φυσικὴ τάξη ὁ τελευταῖος στίχος ἔπρεπε νὰ εἶναι στὴν ἀρχή. Στὸν τελευταῖο στίχο βρίσκεται ὅλο τὸ νόημα. Τὸ βάζει στὸ τέλος γιὰ νὰ κάνῃ ἐντύπωση.
Δείτε ΕΔΩ όλα τα σχετικά άρθρα της Γωνιάς της Γλώσσας