Η διπλωματική προσέγγιση Ελλάδας, Βουλγαρίας, Σερβίας και Μαυροβουνίου και η άρνηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να διασφαλίσει τα δικαιώματα των χριστιανικών μειονοτήτων που ζούσαν στα εδάφη της οδήγησαν στις αρχές Οκτωβρίου 1912 στον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο. Τα ελληνικά στρατεύματα πέρασαν τα σύνορα της Θεσσαλίας και μετά τη μάχη στο Σαραντάπορο προέλασαν στην Κοζάνη. Το κύριο μέρος του τουρκικού στρατού αποσύρθηκε στο Σόροβιτς (Αμύνταιο). Έτσι οι άνδρες της 5ης Μεραρχίας, παρά την αντίσταση που πρόβαλαν οι Τούρκοι κάτοικοι, κατέλαβαν στις 15 Οκτωβρίου τα Καϊλάρια.
Τις συνθήκες κατάληψης της Πτολεμαΐδας τις αποτύπωσε σ’ ένα στιχούργημά του ο έφεδρος δεκανεύς Ιωάννης Ευθ. Ποντίδας ή Ποντίκας, ο οποίος υπηρετούσε στον 5ο Λόχο του δεύτερου Τάγματος του 22ου Συντάγματος. Το στιχούργημα εκδόθηκε σε βιβλίο με τίτλο «Η δράσις της Πέμπτης Μεραρχίας εν Μακεδονία και Ηπείρω 1912 – 1913 έμμετρος ποίησις» , Αθήνα, εκ του τυπογραφείου «Το Κράτος» 1913. Έγραψε ο έφεδρος δεκανέας:
«Πρωί σαν εξημέρωσεν ο Μέραρχος διατάζει,
προς τα Καϊλάρια τον στρατό γραμμή τον αραδιάζει.
Απόγευμα εφθάσαμε κοντά στα Καϊλάρια.
«Αλτ», μας φωνάζει ο λοχαγός, «καλά μου παλικάρια».
Εις μάχην παρετάχθημεν, στήσαμε τα πυροβόλα,
αρχίζ’ το λιανοτούφεκο, τρίζουν τα πολυβόλα.
Στάχτη τον κάμνει τον εχθρό το όμορφο κανόνι
και το χρυσό μας μάνλιχερ το λέει σαν χελιδόνι.
Λευκές σημαίες εσήκωσαν οι Τούρκοι στα τζαμιά τους,
τα όπλα των παρέδωκαν και τα πολεμοφόδιά τους.
Στο ίδιο μέρος στήσαμε και μεις τ’ αντίσκηνά μας
ν’ αναπαυθούμε πέσαμε ζωσμένοι τ’ άρματά μας.
Αυγή σαν εξημέρωσε με πάχνη σκεπασμένη
τα πράγματά μας βάλαμε, είμαστ’ ετοιμασμένοι.
Βλέπω τον φίλον μου εκεί τον Νικολάκη Βούζα
στο χειρουργείον έστεκε με μια μεγάλη μπλούζα.
«Γιάννη μου», λέγει, «έλα ’δω κονιάκ να σε κεράσω»,
τσάι μου κάμνει παρ’ ευθύς, σφικτά τον αγκαλιάζω.
Ξεκίνησε το στράτευμα διαβαίνει τα Καϊλάρια,
εις μάχην παρετάχθηκαν όλα τα παλικάρια.
Έξω εις το Αλμπάνκιοϊ είν’ ο εχθρός κρυμμένος.
Έχει ταμπούρια δυνατά καλά οχυρωμένος».
Η 5η Μεραρχία, παρά το γεγονός ότι ο κύριος όγκος του ελληνικού στρατού είχε στραφεί στην Κεντρική Μακεδονία με στόχο την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, προέλασε από την Πτολεμαΐδα προς τη Φλώρινα. Όμως στην Μπάνιτσα (σημερινή Βεύη) δέχτηκε επίθεση από πολυάριθμες τουρκικές δυνάμεις. Οι Έλληνες στρατιώτες, αν και πολέμησαν γενναία, αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Κατά τη διέλευσή τους από τα Καϊλάρια στις 24 Οκτωβρίου υπέστησαν μεγάλες απώλειες από τους Τούρκους κατοίκους, οι οποίοι τους πυροβολούσαν από τα σπίτια τους.
Ύστερα από την ανασύνταξή τους στην Κοζάνη οι μονάδες της 5ης Μεραρχίας αντεπιτέθηκαν. Νίκησαν τους Τούρκους στον Κόμανο και προχώρησαν προς τα Καϊλάρια, τα οποία έθεσαν οριστικά πλέον υπό τον έλεγχό τους. Να πώς περιέγραψε έμμετρα την παραμονή των Ελλήνων στρατιωτών στην πόλη ο έφεδρος δεκανέας:
Την άλλην εξημέρωσε, βροχή δεν ησυχάζει,
ο Μέραρχός μας Γεννάδης «εμπρός» μάς διατάζει.
Όλοι εμαζευτήκαμε, τον δρόμο ξεκινούμε
στα Καϊλάρια φθάσαμε και όλο προχωρούμε.
Δύο ώρες νύχτα φθάσαμε στα Τουρκοκαϊλάρια
που στην οπισθοχώρησ’ έφαγαν πολλά μας παλικάρια.
Οι διοικηταί διέταξαν σε σπίτια να κοιμηθούμε,
μέσ’ στα σαράγια τα πλατιά καλά ν’ αναπαυθούμε.
Κοτούλα δεν αφήσαμε, χήνες και παπιά,
στη σούβλα τα περάσαμε να φάνε τα παιδιά 😊 οι στρατιώτες).
Εις κάθε σπίτι που έμπαινες έβρισκες στες πόρτες
φυσίγγια που προ ημερών χτυπούσαν τους στρατιώτες.
Αφήσανε τα σπίτια τους μπέηδες και αγάδες
φεύγουν με τα χαρέμια τους χωρίς τους μπαχρεμάδες.
Αι σάλπιγγες εβάρεσαν όλοι να συνταχθούμε
στο Σόροβιτς και Φλώρινα όλοι μας προχωρούμε.
Παύλος Παπανότης
Φιλόλογος
Πηγή: Facebook Anatoli Papanoti στην ομάδα Ptolema-idia
Πηγή φώτο: https://e-ptolemeos.gr/ypo-vrochi-alla-me-lamprotita-i-doksologia-kai-i-katathesi-stefanon-gia-tin-apeleftherosi-tis-ptolema