Η θεία Κερέκη, πρώτη εξαδέλφη του πατέρα μου, όταν πληροφορήθηκε ότι θα πάω στην Τραπεζούντα, μου έστειλε ένα γράμμα από την Αλεξανδρούπολη, με την παράκληση να βρω το σπίτι της σε μία συνοικία έξω από την πόλη προς τα Πλάτανα.
Πλάτανα, σημερινό Akcaabat
Η θεία Κερέκη είχε ένα μωρό τον Κωστή, που της το άρπαξαν βίαια οι Τούρκοι, όταν έδιωχναν τον Ελληνικό πληθυσμό από την Τραπεζούντα το 1922. Το δεξί της χέρι ήταν κουλό από το χτύπημα του υποκόπανου στην προσπάθεια της να κρατήσει το παιδί. Η θεία Κερέκη ποτέ δεν ξέχασε τον Κωστή της. Η φωτογραφία του μωρού ήταν φυλαγμένη στο εικονοστάσι μαζί με τα εικονίσματα και το κρεμαστό καντήλι, που είχε φέρει από την πατρίδα. Το παιδί είχε μια χαρακτηριστική ουλή στη δεξιά πλευρά του μετώπου, που έγινε στη γέννα με τα πρωτόγονα μέσα της εποχής και των περιστάσεων. Στο γράμμα της με παρακαλούσε να ψάξω στο τζάκι του σπιτιού. Σε μια τρύπα, καλυμμένη με τούβλο και σοβά, είχε κρύψει φεύγοντας ένα κουτί με τα χρυσαφικά της και το χρυσό σταυρό του Κωστή. Να άφηνα τα χρυσαφικά, ήθελε μόνο το χρυσό σταυρό του μωρού. Δύσκολη αποστολή.
Με τη βοήθεια του διαγράμματος της θείας και αγωνία ανακατεμένη με φόβο βρήκα το σπίτι, δεν ήταν δύσκολο. Από μακριά φάνηκε η ελληνική κλασσική αρχιτεκτονική των αρχών του αιώνα με τα οφηνωτά κλειδιά στα γείσα των παραθύρων, τη σφυρήλατη πόρτα με τους ωραίους ανάγλυφους καράβολους, τα μπαλκόνια με τις ωραίες σιδεριές και τακαλλιτεχνικά φουρούσια. Το σπίτι διατηρούνταν σε καλή κατάσταση. Χτύπησα την πόρτα με το ρόπτρο. Μου άνοιξε μια γυναίκα. Της εξήγησα ποιος είμαι και ότι θα ήθελα να δω το σπίτι.
Η συνεννόηση ήταν δύσκολη. Κατάλαβα όμως ότι δεν μπορούσε να
με δεχτεί, γιατί έλειπε ο άνδρας της στη δουλειά και θα γύριζε το απόγευμα. Πράγματι το απόγευμα ξαναπήγα στο σπίτι. Ένας εύσωμος άνδρας με υποδέχτηκε. Παρόλη την ηλικία του, γύρω στα 71, ήταν γεροδεμένος με γαλανά λαμπερά μάτια και κόκκινα χείλια. Μετά τις σχετικές ευχαριστίες στα αγγλικά, του έδειξα τη φωτογραφία του μωρού και του είπα την επιθυμία της θείας Κερέκης. Με κοίταξε βαθιά στα μάτια. Του εξήγησα την ιστορία με το θαμμένο κουτί και ότι επιθυμία της θείας μου είναι να αφήσω όλα τα χρυσαφικά και να πάρω μόνο το χρυσό σταυρό, γιατί ήταν ο βαφτιστικός σταυρός του χαμένου Κωστή της. Η ματιά του εξακολουθούσε να με τρυπάει βαθιά στα μάτια. Εντάξει είπε, θα προσπαθήσω να δω τι μπορώ να κάνω. Περάστε αύριο την ίδια ώρα”.
Σχετικά χαρούμενος, που η αποστολή μου πήγαινε καλά, γύρισα την επόμενη μέρα στο σπίτι. Με περίμενε στο διάδρομο. Η γυναίκα του έλειπε.
“Πάρτε το κουτί μου είπε και δώστε το στη θεία σας”.
Άνοιξα το παλιό κουτί με συγκίνηση. Μέσα ήταν μερικά χρυσά σκουλαρίκια, ένα περιδέραιο, βραχιόλια, φλουριά από αυτά που έραβαν οι Πόντιες στα γιορτινά φορέματα τους και μερικές χρυσές λίρες.
“Το σταυρουλάκι του Κωστή δεν βρέθηκε;” ρώτησα.
“Να το σταυρουλάκι, μου απαντά”, και έβγαλε από την τσέπη του ένα χρυσό σταυρό με αλυσίδα. Στο πίσω μέρος έγραφε “Κωνσταντίνος 1921”.
“Πάρτε όλα τα χρυσαφικά, μου είπε, αλλά το σταυρουλάκι θα το κρατήσω εγώ”.
“Μα, πως, μήπως είστε κρυπτοχριστιανός”; ρώτησα δειλά.
“Όχι ακριβώς”, απάντησε κατεβάζοντας το βλέμμα του, “αλλά … εγώ είμαι ο Κωστής … “.
Άφωνοι σκύψαμε και φιληθήκαμε … , σαν δυο ξαδέρφια. Η ουλή φαινόταν καθαρά στη δεξιά πλευρά του μετώπου του. Με παρακάλεσε η ιστορία αυτή να μείνει μεταξύ μας. Αλλιώτικα θα κινδύνευε η καριέρα των δύο παιδιών του, που ήταν μόνιμοι αξιωματικοί του τουρκικού στρατού αλλά και η δική του θέση, ως διευθυντού του τελωνείου. Επέμεινε, … “δεν έχει πια κανένα νόημα … “. Έφυγα χωρίς να πάρω τίποτα. Το κουτί και το περιεχόμενό του ανήκε σ’ αυτόν.
Όταν γύρισα στην Αθήνα σκεπτόμουνα, πώς θα παρουσιάσω στη Θεία Κερέκη την εμπειρία μου. Ευτυχώς ο Θεός έλυσε με το δικό του τρόπο το πρόβλημα. Η θεία Κερέκη είχε πεθάνει πριν από 10 ημέρες. Δεν είχα καμία άλλη επαφή με τον Κωστή, “δεν είχε πια κανένα νόημα … “.
Aρχείο Kώστα Φωτιάδη.
Προφορική μαρτυρία Θεοδώρου Kωνσταντινίδη,
Iασωνίδου 23, Σούρμενα Aττικής, ετών 72.
Eρευνήτρια: Όλγα Nτέλλα, φοιτήτρια Φιλοσοφικής Σχολής A.Π.Θ.
Kαταγραφή (14.10.1992).΄
Λένα Σαββίδου για το Thalassa Kara Deniz