Πολλές από τις άλλες ιστορικές προσωπικότητες που τιμώνται με αγάλματα είναι Βούλγαροι, λένε οι New York Times…
Εξού, λέει η εφημερίδα, οι ίδιοι οι Σκοπιανοί θέλουν να διώξουν τα αρχαιοελληνικά αγάλματα, τα οποία νιώθουν ξένα, και να αποκαταστήσουν το παλαιότερο τοπίο…
Eιδικότερα, όπως επισημαίνει η εφημερίδα, «Το κέντρο των Σκοπίων, η πρωτεύουσα της Βόρειας Μακεδονίας, μια βαλκανική χώρα που γεννήθηκε μόλις πριν από 33 χρόνια ως ανεξάρτητο κράτος, είναι γεμάτο… ιστορία.
Ένα άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεσπόζει στην κεντρική πλατεία.
Η πόλη είναι επίσης γεμάτη αφιερώματα σε γενιές άλλων ηρώων από αυτό που η χώρα θεωρεί ως την ένδοξη και πολύ μεγάλη ιστορία της, συνεχίζει η αμερικανική εφημερίδα
Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας που λένε οι Σκοπιανοί που έχουν ανήκει ή διεκδικείται από άλλες χώρες.
Σύμφωνα με τους New York Times, «η σημερινή Βόρεια Μακεδονία, που γεννήθηκε από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας τη δεκαετία του 1990, δεν έχει καμία πραγματική σχέση με τον Μεγάλο Αλέξανδρο, ο οποίος έζησε πριν από 2.000 χρόνια στο δρόμο στη σημερινή Ελλάδα, και πολλές από τις άλλες ιστορικές προσωπικότητες που τιμώνται με αγάλματα είναι Βούλγαροι».
Η Slavica Babamova, διευθύντρια του εθνικού αρχαιολογικού μουσείου, πέρασε την καριέρα της ανακαλύπτοντας και εκθέτοντας αρχαία αντικείμενα και δεν έχει κανένα πρόβλημα να επικεντρωθεί στο παρελθόν.
Ωστόσο, όπως είπε, νιώθει ιδιαίτερα αναστατωμένη από την πληθώρα των αγαλμάτων που έστησε η χώρα της, σε μια προσπάθεια να οικοδομήσει ένα κράτος και μια εθνική ταυτότητα.
«Έχουμε μια τόσο πλούσια δική μας ιστορία – και τόσα πολλά πράγματα να πούμε.
Αλλά δεν βλέπω καμία ανάγκη να πιέσω όλο αυτό το υπερβολικό μάρκετινγκ» δηλώνει στους New York Times, δείχνοντας προς το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Αναμφισβήτητα μέρος της ιστορίας της, πρόσθεσε, είναι η χρυσή νεκρική μάσκα και άλλα εκπληκτικά αντικείμενα που προϋπήρχαν του Αλέξανδρου και βρέθηκαν σε μια αρχαία νεκρόπολη κοντά στο χωριό Trebenishte.
Σύμφωνα με τον συντάκτης της αμερικανικής εφημερίδας, «η προσπάθεια οικοδόμηση μιας νέας ταυτότητας στα Σκόπια έχει εξοργίσει την Ελλάδα, η οποία ισχυρίζεται ότι η αρχαία Μακεδονία είναι μέρος της δικής της κληρονομιάς ενώ έχει περιοχή που φέρει το όνομά της.
Επίσης έξαλλοι είναι οι Βούλγαροι, ένας άλλος γείτονας που είναι πολύ κτητικός που βλέπουν τους Σκοπιανούς να οικειοποιούνται τους ήρωές τους».
Οι καβγάδες για το ποιος κατέχει το παρελθόν όχι μόνο έχουν αναστατώσει τους μελετητές, αλλά έχει επίσης σοβαρές συνέπειες στην εξωτερική πολιτική των Σκοπίων καθώς εμποδίζεται η ένταξή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Έχουν επίσης θολώσει ένα φιλόδοξο έργο οικοδόμησης εθνών που βασίζεται στην ιστορία που άλλοι επιμένουν ότι τους ανήκει — και αφορά τον Μεγάλο Αλέξανδρο, έναν κατακτητής του οποίου η αυτοκρατορία εκτεινόταν από τα Βαλκάνια μέχρι την Ινδία τον τέταρτο αιώνα π.Χ.
«Ο Αλέξανδρος γεννήθηκε σε μια πόλη στη σημερινή Ελλάδα.
Δεν έζησε στο έδαφος της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας, συμφωνούν γενικά οι ιστορικοί, ούτε μιλούσε τη σλαβική γλώσσα της.
Οι Σλάβοι έφτασαν στην περιοχή εκατοντάδες χρόνια αργότερα.
Αλλά ένα μέρος της επικράτειας της Βόρειας Μακεδονίας ήταν στην πραγματικότητα μέρος του Αρχαίου Βασιλείου της Μακεδονίας και είναι διάσπαρτο με αρχαιολογικούς χώρους που περιέχουν αντικείμενα από εκείνη την εποχή».
Η διαμάχη
Το πρόβλημα, είπε η κυρία Babamova, διευθύντρια του μουσείου, δεν είναι ότι η Βόρεια Μακεδονία δεν έχει καμία σχέση με την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αλλά ότι έχει υπερεκτιμήσει τους ισχυρισμούς της.
Αυτό, πρόσθεσε, ξεκίνησε μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας καθώς οι εθνικιστές άρχισαν να αναζητούν τρόπους να ενισχύσουν το εύθραυστο νέο κράτος τους.
«Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, υπήρξε υστερία», είπε.
Η Ελλάδα, έξαλλη όταν ο γείτονάς της κήρυξε την ανεξαρτησία της το 1991 χρησιμοποιώντας το όνομα Μακεδονία, ορκίστηκε να εμποδίσει την είσοδό της στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ωστόσο, στο πλαίσιο μιας εκτρωματικής συμφωνίας που συνέλαβε ο εγκέφαλος του πρώην Έλληνα πρωθυπουργού Τσίπρα, το 2018, συμφώνησε να αυτοαποκαλείται Βόρεια Μακεδονία, θεωρώντας πως είναι μια ονομασία που κείται αρκετά μακριά από το αρχαίο Βασίλειο της Μακεδονίας και τον Μέγα Αλέξανδρο.
Ακριβώς όπως η Ελλάδα, η Βουλγαρία εξέφραζε τα δικά της ιστορικά παράπονα, με τους εκεί εθνικιστές να επιμένουν ότι η Μακεδονία είναι ένα τεχνητό έθνος που μολύνθηκε από κομμουνιστές αντιναζί παρτιζάνους, οι οποίοι ανακήρυξαν κράτος το 1944 και μιλούσαν μια βουλγαρική διάλεκτο.
Η Βουλγαρία, σύμμαχος της ναζιστικής Γερμανίας κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, έριξε οδοφράγματα στον δρόμο ένταξης προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Έχουμε το ίδιο πρόβλημα με τη Βουλγαρία που έχει η Ουκρανία με τη Ρωσία.
Λένε: “Δεν υπάρχεις”», είπε ο Nikola Minov, καθηγητής Iστορίας στο Πανεπιστήμιο Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος στα Σκόπια.
Η Ουκρανία αγωνίστηκε για μια ξεχωριστή ταυτότητα ενάντια μόνο στη Ρωσική Αυτοκρατορία.
Αλλά η χώρα που τώρα ονομάζεται Βόρεια Μακεδονία είχε να αντιμετωπίσει τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, της οποίας ήταν μέρος για πέντε αιώνες, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία κυβερνούσε αυτά τα μέρη μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, και τη διαλείπουσα κυριαρχία από άλλες εξωτερικές δυνάμεις, των Σέρβων και Βούλγαρων συμπεριλαμβανομένων.
Ιστορική άγκυρα
Αναζητώντας μια ιστορική άγκυρα για να εξασφαλίσει μια νέα χώρα της οποίας η μοναδική εμπειρία ως ανεξάρτητο κράτος διήρκεσε μόλις 10 ημέρες το 1903 η κεντρική κυβέρνηση πριν από μια δεκαετία διοχέτευσε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε ένα τεράστιο έργο ανάπλασης για τα Σκόπια.
Γέμισε το κέντρο της πόλης με αγάλματα και μετέτρεψε τα μονότονα κυβερνητικά και εμπορικά κτίρια σε παλάτια με κιονοστοιχίες, που μοιάζουν με κιτς σκηνικό του Χόλιγουντ.
Η ανήσυχη αλβανική μειονότητα της χώρας βυθίστηκε επίσης στην ιστορία καθώς διεκδίκησε τη δική της ξεχωριστή ταυτότητα, δημιουργώντας ένα μεγάλο άγαλμα προς τιμήν του Σκεντέρμπεη (Γιώργος Καστριώτης), ενός Έλληνα στρατιωτικού διοικητή που στην Αλβανία, τον 15ο αιώνα, ηγήθηκε μιας εξέγερσης κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
«Μου λείπουν τα παλιά Σκόπια», είπε η κυρία Babamova, η διευθύντρια του μουσείου, νοσταλγώντας την παλιά πόλη, πριν από την «εισβολή των αγαλμάτων και των κιόνων ελληνικού τύπου. Έχει χάσει την ψυχή της».
Οι κολόνες είναι ως επί το πλείστον κοίλες και μερικές από τις αρχαίες προσόψεις του ersatz έχουν ήδη αρχίσει να καταρρέουν.
Ο πρωθυπουργός που διέταξε τη μεταμόρφωση, Nikola Gruevski, διέφυγε στην Ουγγαρία το 2018 για να μην μπει φυλακή – είχε καταδικαστεί για διαφθορά.
Ωστόσο, το κόμμα του έχει επιστρέψει στην εξουσία μετά τη νίκη τους στις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές στις 8 Μαΐου.
Η σημερινή ηγεσία της φαίνεται να μη διεκδικεί με σθένος τον Μεγάλο Αλέξανδρο, αλλά δεν βλέπει λόγο να αφαιρέσει το δικό του ή τα άλλα αγάλματα.
«Αυτή δεν είναι μια ψεύτικη ιστορία που μόλις φτιάξαμε», επέμεινε ο αναπληρωτής αρχηγός του κόμματος, Timco Mucunski. «Υπάρχουν ιστορικοί που λένε ότι έχουμε πραγματικές σχέσεις» με την αρχαία Μακεδονία.
Αποφασισμένη να διατηρήσει αυτή τη σύνδεση, η νέα κυβέρνηση εξόργισε την Ελλάδα δηλώνοντας ότι θέλει να αποχωριστεί το «Βόρεια» από το όνομα της χώρας. Σε τελετή ορκωμοσίας τον Μάιο, η νεοεκλεγείσα πρόεδρος χαρακτήρισε τη χώρα της Μακεδονία, προκαλώντας την αποχώρηση του Έλληνα πρέσβη.
Ο κ. Mucunski, αναπληρωτής αρχηγός του νέου κυβερνώντος κόμματος, είπε ότι η συμφωνία του 2018 με την Ελλάδα να παραδώσει την πΓΔΜ ως το όνομα της χώρας θα τιμηθεί ως «πολιτική και νομική πραγματικότητα», αλλά πρόσθεσε: «Μας αρέσει; Οχι!».
Ο Dalibor Jovanovski, εξέχων ιστορικός των Σκοπίων, είπε ότι δεν του άρεσε ούτε το όνομα «Βόρεια Μακεδονία», αλλά το θεωρούσε ως το ατυχές τίμημα που έπρεπε να πληρωθεί για την είσοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Όλοι πάντα πιστεύουν ότι η ιστορία ανήκει μόνο σε αυτούς, ότι δεν υπάρχει κοινή ιστορία», είπε.
«Αλλά σε αυτό το μέρος του κόσμου, όλα είναι ρευστά. Όλα είναι μπερδεμένα».
Μερικοί κάτοικοι των Σκοπίων λένε ότι δεν τους αρέσει η ακαταστασία των τόσο πολλών αγαλμάτων, αλλά πολλοί είναι περήφανοι για αυτό που θεωρούν ως φόρο τιμής σε μια περήφανη, μακρά ιστορία.
«Οι Έλληνες τον διεκδικούν», είπε ο Ljupcho Efremov, περνώντας από τον Μέγα Αλέξανδρο.
«Αλλά ήταν ο Αλέξανδρος της Μακεδονίας, όχι ο Αλέξανδρος της Ελλάδας».
Η Bisera Kostadinov-Stojchevska, πρώην υπουργός Πολιτισμού, είπε ότι είχε σχεδιάσει να καθαρίσει την πόλη από μερικά από τα αγάλματα μεταφέροντάς τα σε ένα πάρκο έξω από την πόλη.
Όμως τα παράτησε αφού το προσωπικό της, στο οποίο δόθηκε εντολή να ψάξει για παραβιάσεις του νόμου περί ζώνης, διαπίστωσε ότι «δυστυχώς, όλα ήταν νόμιμα».
Είπε ότι ήταν ιδιαίτερα πρόθυμη να απαλλαγεί από τον Τσάρο Σαμουήλ, Βούλγαρο βασιλιά του 10ου αιώνα.
Το άγαλμα, που βλέπει προς τον Αλέξανδρο, δεν είναι μόνο άσχημο και εμποδίζει τη θέα, είπε, αλλά «ενοχλεί πραγματικά τους Βούλγαρους».
Δεν είμαι και μεγάλη θαυμάστρια του Μεγάλου Αλεξάνδρου. «Δεν νιώθω καθόλου συνδεδεμένη μαζί του. Ούτε γλωσσικά, ούτε πολιτισμικά, ούτε συναισθηματικά».
