ΕΠΙΚΑΙΡΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ
ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ
ΤΟ ΙΕΡΟ ΒΟΥΝΟ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
Του Βασιλείου Χ. Στεργιούλη
Το Άγιον Όρος είναι το ιερό βουνό της Ορθοδοξίας. Το Κέντρο του Πανορθόδοξου Μοναχισμού. Το δεύτερο μετά τους Αγίους Τόπους μεγάλο ορθόδοξο προσκύνημα.
Σ’ αυτό διατηρείται αναλλοίωτη η ορθόδοξη μοναστική βυζαντινή παράδοση από τον δέκατο αιώνα μετά Χριστόν ως τις μέρες μας. Δηλαδή πάνω από χίλια χρόνια!
Η έναρξη του αγιορείτικου μοναχισμού τοποθετείται στο έτος 963 μ.χ. τότε, που κτίστηκε το πρώτο μεγάλο μοναστικό οικοδόμημα. Το μοναστήρι της Μεγίστης Λαύρας στον Ακράθω και συγκεκριμένως στην τοποθεσία Μελανά. Τότε χτίστηκε και ο ναός του Πρωτάτου στις Καρυές, την πρωτεύουσα του Αγίου Όρους.
Είναι άξιο θαυμασμού ότι το Άγιον Όρος συμπλήρωσε χίλια χρόνια ζωής και εισήλθε ήδη στη δεύτερη χιλιετία του διατηρώντας απαράλλακτα το τυπικό του. Την ορθόδοξη βυζαντινή αγιορείτικη παράδοση.
Χίλια χρόνια αγιορείτικου μοναχισμού! Συναγωνίζονται τα χρόνια διάρκειας της Ελληνορθόδοξης βυζαντινής αυτοκρατορίας. Εκείνη βέβαια υπέκυψε στον ασιάτη δυνάστη, ύστερα από τη φθορά που της προκάλεσαν οι σταυροφόροι της Δύσης και η Λατινοκρατία. Ύστερα από την προσωρινή άλωση της Πόλης από τους Φράγκους (1204). Ενώ το Άγιον Όρος συνεχίζει μέχρι τώρα τη φωτεινή πορεία του μέσα στην ιστορία.
Χίλια χρόνια! Δέκα εκατονταετηρίδες ορθοδόξου αγιορείτικου μοναχισμού! Στη διάρκεια τους σημειώθηκαν μεγάλες κοινωνικές και πολιτικές ανακατατάξεις. Χάθηκαν βασίλεια, άλλαξαν οι κοινωνικές δομές, έπεσαν αυτοκρατορίες. Όμως το Άγιον Όρος δεν άλλαξε καθόλου.
Παραμένει ανέγγιχτο από τον «πανδαμάτορα» χρόνο. Συνεχίζει και στις μέρες μας την καλοτάξιδη σωστική πορεία του, όπως και στο Βυζάντιο.
Τίποτε δεν έχει αλλάξει μέχρι σήμερα στο « Περιβόλι της Παναγιάς». Η θαυμαστή φύση, η αρχιτεκτονική και η ναοδομία, το μοναστικό τυπικό. Ούτε καν η βυζαντινή ώρα. Η ζωή των ταπεινών οικιστών του, των μοναχών , ρυθμίζεται από τους ήχους της καμπάνας και του χειροσήμαντρου , του γνωστού τάλαντου. Καμπάνες, τάλαντα και άλλα σήμαντρα, ξύλινα και μεταλλικά, αντηχούν κάθε τόσο στους χώρους των μοναστηριών και των γύρω λαγκαδιών ταράζοντας τη γλυκιά ηρεμία της φύσης και τρομάζοντας τ’ αγρίμια και τα πουλιά. Έχει ξεχωριστή χάρη να ακούς μέσα στη σιγαλιά της νύκτας την πένθιμη λαλιά του Γκιώνη και των τσακαλιών τις υλακές να συνοδεύουν τον ήχο των σημάντρων και της καμπάνας για την έγερση των μοναχών. Ιδιαίτερα δε κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα και κατά την αναστάσιμη νύχτα.
Λες και σταμάτησε το ωρολόγι του χρόνου στο Άγιον Όρος .
Δεν άλλαξε καθόλου το τυπικό του, αλλά τηρείται με ευλάβεια από τους μοναχούς. Δεν μετακινήθηκε τίποτε από τη θέση του: εκκλησίες, κάστρα, πύργοι, εικόνες κ.α. Ούτε η ζωή των μοναχών. Παραμένει η ίδια, όπως στο Βυζάντιο. Πρόκειται για μια στασιμότητα, που εκφράζει τον απόλυτο σεβασμό στην παράδοση. Στο πνεύμα και στο γράμμα της πίστης. Πρόκειται για νίκη της Πίστης, ενάντια στο χρόνο. Στην αέναη ροή του χώρου και του χρόνου, που προσδιορίζει την έννοια του χρόνου.
Στο Άγιον Όρος φαίνεται να καταλύεται η φιλοσοφική αρχή του Ηράκλειτου « τα πάντα ρει». Όλα δηλαδή κυλούν ρέουν και μεταβάλλονται. Τίποτε δεν μένει στάσιμο και ακίνητο.
Μπορεί όμως να κινούνται τα πάντα, αλλά «ουχί άπαντα». Υπάρχει Ένα, που παραμένει αιώνιο και αμετάβλητο .Κι’ αυτό είναι ο Θεός. Η αιώνια πραγματικότητα. Ο μόνος αναλλοίωτος. «Το μόνον κινούν ακίνητον» κατά τον Σταγειρίτη φιλόσοφο.
Εραστές του Αιωνίου οι αγιορείτες μοναχοί αποδεικνύονται νικητές της φιλοσοφικής σκέψης του Ηράκλειτου «τα πάντα ρει». καθώς τηρούν με ιδιαίτερη ευλάβεια τη μοναστική παράδοση , λατρεία, και ζωή, όπως αυτή καθιερώθηκε από τον Άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη και τους λοιπούς θεμελιωτές του αγιορείτικου μοναχισμού .
Εύλογα διερωτάται κανείς: Ποια υπερκόσμια μηνύματα γέννησαν και διατήρησαν τον ορθόδοξο μοναχισμό στο ιερό βουνό του Άθω; Και ποια τον διατηρούν ως τις μέρες μας ίδιο και απαράλλακτο, όπως από την ίδρυσή του; Φυσικά, ποια άλλη, εκτός από τη δύναμη της πίστης και της πλήρους αφιέρωσης στον Χριστό, για την αγάπη του Οποίου οι μοναχοί αρνούνται τα πάντα. Και της απόλυτης εξάρτησης τους από Αυτόν.
Γι’ αυτήν την πίστη και την απόλυτη αφιέρωση των μοναχών στον Χριστό, ένας σύγχρονος μας μοναχός, ο μακαριστός Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης Μελέτιος αναφέρει :«Η κορυφαία και ποιο ιερή στιγμή για μένα ήταν η ημέρα που αφιέρωσα τη ζωή μου στο Χριστό και έγινα μοναχός. Λίγο πριν, είχα περάσει μια βαθειά κρίση αμφισβήτησης. Οι ιδέες του διαφωτισμού και τα συνθήματα περί «θανάτου του Θεού», με είχαν αγγίξει. Όμως ο Θεός δεν με άφησε να χαθώ. Ένα «τυχαίο» διάβασμα του βίου, του αγίου Αθανασίου Χριστιανουπόλεως (+17Μαϊου) με έκαμε και άρχισα να ψάχνομαι και να ψάχνω. Έτσι, τότε, διάβασα, πολύ την Καινή Διαθήκη. Και ο εύσπλαχνος Κύριος μου έκλεισε άλλες πόρτες και με οδήγησε σ΄ένα Μοναστήρι.»
Αυτή η πίστη των μοναχών είναι που συγκλονίζει και προβληματίζει κάθε σκεπτόμενο. Και γίνεται αντικείμενο έρευνας από ειδικούς επιστήμονες. Ο αμερικανός Stephen Lloyd-Moffett, καθηγητής της Συγκριτικής Θρησκειολογίας στο Πολυτεχνείο της Καλιφόρνια, στον πρόλογο του βιβλίου του «Ομορφιά από τις στάχτες» αναφέρει: «Όταν ήμουν είκοσι ενός ετών, είχα επιτύχει μια πολύ σημαντική υποτροφία με σκοπό τη μελέτη των ορθοδόξων μοναχών ανά τον κόσμο…» Για το λόγο αυτό, συνεχίζει, πήγε στο Άγιον Όρος, στην αιγυπτιακή έρημο και στην Ιερουσαλήμ , αλλά και στην Πρέβεζα, για να γνωρίσει τον μοναχό Μελέτιο, που είχε αναδειχθεί Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης.
Θα μάκραινε πολύ ο λόγος, αν έπρεπε να αναφερθούμε και σε άλλα παραδείγματα. Εκείνο, που θέλουμε να τονίσουμε κλείνοντας τις σύντομες αυτές σκέψεις, είναι ότι το Άγιον Όρος δεν είναι ένα θέμα από τα πολλά. Τη σπουδαιότητα του και τη δικαίωση του και στις ημέρες μας καταδεικνύει ο αγιορείτης μοναχός Θεόκλητος Διονυσιάτης στο σπουδαίο βιβλίο του «Μεταξύ Ουρανού και γης» (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών). Έχει μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες, ακόμη και στην κινεζική, και αποτελεί αντικείμενο διατριβής σε πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Άπω Ανατολής.
Συνοψίζοντας τονίζουμε πως το Άγιον Όρος αποτελεί τη ζωντανή μαρτυρία του Ελληνορθόδοξου Βυζαντίου. Είναι ευτύχημα και ιδιαίτερη ευλογία Θεού το ότι αποτελεί ανεξάρτητο και αυτοδιοίκητο τμήμα της Ελληνικής επικράτειας.
Να δώσει ο Θεός να συνεχίσει την ευεργετική του παρουσία στον κόσμο μας ως τη συντέλεια των αιώνων.