Κυριαζῆ-Φέντα Μαρία
Σὲ κάθε σπίτι καὶ ἕνα δέντρο. Ὄχι, δὲν πρόκειται γιὰ τὴν εὐχὴ ἑνὸς ἀνθρώπου μὲ οἰκολογικὴ συνείδηση. Πρόκειται γιὰ ἕνα γεγονὸς ποὺ λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο τὴν περίοδο τῶν Χριστουγέννων. Μικρὰ ἢ μεγάλα, φυσικὰ ἡ τεχνητά, κάθε χρόνο τὰ Χριστουγεννιάτικα δέντρα στολίζουν μία γωνιὰ τοῦ σπιτιοῦ μας καὶ συμβάλουν τὰ μέγιστα στὴν ἑορταστικὴ ἀτμόσφαιρα τῶν ἡμερῶν ἐκείνων.
Τὸ ἔθιμο τοῦ Χριστουγεννιάτικου δέντρου εἶναι τὸ πλέον διαδεδομένο ἔθιμο σὲ ὁλόκληρο τὸν πλανήτη. Ἂς δοῦμε ὅμως πότε καὶ ἀπὸ ποῦ ξεκίνησε. Ὅπως φαίνεται, ἡ ἀρχὴ τοῦ ἐθίμου αὐτοῦ βρίσκεται στὸν 8ο αἰῶνα μ.Χ. μὲ «ἠθικὸ αὐτουργὸ» τὸν ἅγιο Βονιφάτιο. Κατὰ πᾶσα πιθανότητα ὁ ἅγιος Βονιφάτιος θέλησε νὰ ἐντάξει τὸ χριστιανικὸ Χριστουγεννιάτικο δέντρο στὶς συνήθειες τῶν ἡμερῶν αὐτῶν προσπαθώντας νὰ ἀντικαταστήσει παλαιότερα εἰδωλολατρικὰ ἔθιμα ποὺ εἶχαν νὰ κάνουν ἐπίσης μὲ δέντρα.
Ἔτσι τὸ νέο ἔθιμο ἔγινε ἀποδεκτὸ ἀπὸ τοὺς Χριστιανοὺς καὶ ἄρχισε, ὅπως εἶναι φυσικό, νὰ ἐξελίσσεται μὲ τὸ πέρασμα τοῦ χρόνου. Ἕως καὶ τὶς ἀρχὲς τοῦ 16ου αἰῶνα ἁπλὰ τοποθετοῦνταν, τὶς ἡμέρες τῶν Χριστουγέννων, ἕνα ἔλατο κυρίως στοὺς ναούς. Κατόπιν ἄρχισαν νὰ στολίζουν αὐτὸ τὸ δέντρο μὲ διάφορα στολίδια καὶ κεριὰ ἀναμμένα. Ἡ ἰδέα τῶν ἀναμμένων κεριῶν ἀνήκει στὸν Μαρτίνο Λούθηρο (Martin Luther), τὸν ἱδρυτὴ τῆς Προτεσταντικῆς θρησκείας, ἀφοῦ πρῶτος τοποθέτησε ἀναμμένα κεριὰ στὸ Χριστουγεννιάτικο δέντρο τοῦ σπιτιοῦ του. Ἐν τῷ μεταξὺ τὸ Χριστουγεννιάτικο δέντρο ἄρχισε νὰ ἐξαπλώνεται σὲ διάφορους λαούς, περνώντας ἀκόμα καὶ στὴν ἀπέναντι πλευρὰ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τὸ 1833 ἔφτασε τὸ ἔθιμο αὐτὸ στὴν Ἑλλάδα. Τὸ πρῶτο Χριστουγεννιάτικο δέντρο ποὺ στολίστηκε στὴν χώρα μας, ἦταν αὐτὸ στὰ ἀνάκτορα τοῦ Ὄθωνα στὸ Ναύπλιο.
Ἡ εὐρεία ἐξάπλωση τοῦ ἐθίμου τὸ καθιστᾶ πλέον ἕνα ἐμπορεύσιμο ἀγαθό. Ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ποὺ ἀσχολήθηκε μὲ τὸ ἐμπόριο Χριστουγεννιάτικων δέντρων ἦταν ὁ Ἀμερικανὸς Μὰρκ Κάρ, ὁ ὁποῖος τὸ 1851 πούλησε στὴν Νέα Ὑόρκη ἔλατα ποὺ ἔκοψε ἀπὸ ἕνα κτῆμα του στὴν Πενσυλβάνια. Ἀπὸ αὐτὸ τὸ κτῆμα ἴσως καὶ νὰ προερχόταν τὸ δέντρο ποὺ ἀγόρασε ὁ Ἔντουαρντ Τζόνσον (Edward Johnson) καὶ στόλισε γιὰ πρώτη φορά, τὸ 1882 στὴν Νέα Ὑόρκη, μὲ λάμπες ἠλεκτρικοῦ. Τὸ Χριστουγεννιάτικο δέντρο συνεχίζει τὴν πορεία του στὸ χρόνο καὶ κάποια στιγμὴ ἀρχίζει νὰ ἐντάσσεται στὸν στολισμό του καὶ ἡ φάτνη. Ἡ φάτνη, μία ἀπεικόνιση δηλαδὴ τοῦ στάβλου ποὺ γεννήθηκε ὁ Χριστός, εἶχε ξεκινήσει ἀρκετὰ χρόνια πρὶν (ὅπως θὰ δοῦμε παρακάτω) μὲ τὴν διαφορὰ ὅτι ἦταν «παραστάσεις» σὲ μεγάλο μέγεθος ποὺ δὲν φτειάχνονταν μέσα στὰ σπίτια.
Τὰ χρόνια περνοῦν καὶ δειλὰ-δειλὰ κάνουν τὴν ἐμφάνισή τους καὶ τὰ πρῶτα τεχνητὰ ἔλατα. Ἐμφανίζονται στὴν ἀγορὰ σὲ χαμηλότερη τιμὴ ἀπὸ αὐτὴ τῶν φυσικῶν διαθέτοντας ἐπιπλέον τὸ πλεονέκτημα τῆς χρήσης τους ἐπὶ μακρὰ σειρὰ ἐτῶν, γεγονὸς ποὺ τὰ κάνει ἀκόμα οἰκονομικότερα. Στὶς μέρες μας τὰ φυσικὰ δέντρα ἔχουν ἐπανέλθει στὴν μόδα, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἀναπτυχθεῖ μία πολὺ προσοδοφόρα ἐμπορικὴ ἁλυσίδα γύρω ἀπὸ τὴν παραγωγὴ καὶ τὴν διακίνησή τους.
Ἐπιστρέφοντας στὰ τοῦ οἴκου μας, πρέπει νὰ σημειώσουμε ὅτι τὸ Χριστουγεννιάτικο δέντρο ἐκτόπισε τὸ παραδοσιακὸ καραβάκι ποὺ στόλιζαν οἱ Ἕλληνες τὶς ἡμέρες τῶν Χριστουγέννων. Σὲ ὁρισμένες περιοχὲς (κυρίως στὰ νησιὰ) ἐξακολουθοῦν νὰ στολίζουν «καραβάκια», ἐνῶ τὰ τελευταῖα χρόνια γίνεται μία ἀξιέπαινη προσπάθεια ὁρισμένων Δήμων τῆς χώρας, νὰ ἐπαναφέρουν τὸ ἔθιμο στὴν ἀρχική του μορφή, στολίζοντας στὶς πλατεῖες τους καραβάκια ἀντὶ γιὰ ἔλατα.
Πρὶν μιλήσουμε γιὰ τὴν Χριστουγεννιάτικη φάτνη ἀξίζει νὰ σημειώσουμε ὅτι τὸ μεγαλύτερο φυσικὸ Χριστουγεννιάτικο δέντρο εἶχε ὕψος 67,36 μέτρα. Στολίστηκε τὸ 1950 στὸ Σιάτλ τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν τῆς Ἀμερικῆς καὶ ἦταν ἕνα ἔλατο τῆς ποικιλίας Pseudotsga menziesii.
Θυμᾶμαι ἀπὸ τὰ παιδικά μου χρόνια τὴν Φάτνη, φυσικοῦ μεγέθους, ποὺ στηνόταν τὶς Χριστουγεννιάτικες μέρες στὸν Πειραιᾶ. Μᾶς πήγαιναν, μὲ τὸν ἀδερφό μου, ἐκεῖ κάθε χρόνο οἱ γονεῖς μας καὶ δὲν θέλαμε νὰ «ξεκολλήσουμε». Τέτοιου μεγέθους ἦταν καὶ ἡ πρώτη φάτνη τοῦ 1224 μ.Χ. Ὁ Ἰταλὸς ἅγιος Φραγκίσκος τῆς Ἀσίζης (Ὁ Φτωχούλης του Θεοῦ, ὅπως ἔλεγε ὁ Καζαντζάκης) ἔστησε αὐτὴν τὴν φάτνη στὸ Ἰταλικὸ χωριὸ Greccio. Γιὰ τὴν κατασκευὴ της χρησιμοποίησε ξύλα καὶ ἄχυρα ἐνῶ ἀξιοσημείωτο εἶναι ὅτι τὰ ζῶα ἦταν πραγματικά. Ἀπὸ ἐκεῖ ξεκίνησε τὸ ἔθιμο τῆς Χριστουγεννιάτικης φάτνης καὶ ἔφτασε ὡς τὶς μέρες μας ὅπου συνοδεύει τὰ Χριστουγεννιάτικα δέντρα ποὺ στολίζουμε στὰ σπίτια μας.
Χριστουγεννιάτικη Φάτνη
Μία ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες Χριστουγεννιάτικες φάτνες ποὺ ἔχουν κατασκευαστεῖ, φιλοξενεῖται στὴν Αὐστρία, στὸ μουσεῖο τῆς πόλης Στάϊερ. Φτιάχτηκε τὸ 1930 καὶ οἱ φιγοῦρες ποὺ τὴν ἀποτελοῦν ἀνέρχονται στὸν ἐκπληκτικὸ ἀριθμὸ τῶν 778!!!
Ἀγοράζοντας Χριστουγεννιάτικο δέντρο
Ἡ ἀγορὰ τοῦ Χριστουγεννιάτικου δέντρου εἶναι σίγουρα μία ἀπὸ τὶς εὐχάριστες στιγμὲς τῶν ἑορτῶν. Πρὶν ὅμως ἔρθει ἐκείνη ἡ στιγμὴ καλὸ εἶναι νὰ ἔχουμε σκεφτεῖ κάποια πράγματα καὶ νὰ τὰ ἔχουμε ὑπόψη μας.
Καταρχὴν πρέπει νὰ ἀπαντήσουμε στὸ ἑξῆς ἐρώτημα: Θέλουμε φυσικὸ ἢ τεχνητὸ δέντρο; Τὰ πλεονεκτήματα τοῦ τεχνητοῦ εἶναι βέβαια τὸ κόστος του καὶ τὸ ὅτι μποροῦμε νὰ τὸ φυλάξουμε καὶ νὰ τὸ χρησιμοποιήσουμε ξανὰ γιὰ ἀρκετὰ χρόνια. Στὸν ἀντίποδα, τὸ φυσικὸ ἔλατο εἶναι κατὰ γενικὴ ὁμολογία πολὺ πιὸ ὄμορφο ἀπὸ ὁποιοδήποτε τεχνητό.
Ἂν ἐπιλέξουμε τεχνητὸ δέντρο χρειάζεται νὰ προσέξουμε δύο πράγματα. Τὸ πρῶτο ἔχει νὰ κάνει μὲ τὴν ποιότητά του. Ἂν «μαδάει» εὔκολα δὲν θὰ μᾶς συντροφεύσει σὲ ἀρκετὰ Χριστούγεννα μιᾶς καὶ θὰ καταλήξει νὰ μοιάζει μὲ φυλλοβόλο δέντρο τὸ καταχείμωνο. Τὸ δεύτερο ποὺ πρέπει νὰ προσέξουμε εἶναι πόσο καλὰ στηρίζεται τὸ δέντρο στὴν βάση του. Κανεὶς φαντάζομαι δὲν θέλει νὰ καταλήξει μὲ ἕνα δέντρο «ξαπλωμένο» στὴν μέση τοῦ σαλονιοῦ του. Ἀξίζει νὰ σημειώσουμε ὅτι γιὰ νὰ ἔχουμε τὴν οἰκολογική μας συνείδηση ἥσυχη, κυκλοφοροῦν στὸ ἐμπόριο ἀνακυκλώσιμα τεχνητὰ Χριστουγεννιάτικα δέντρα.
Ἂν ἐπιλέξουμε νὰ στολίσουμε φυσικὸ ἔλατο πρέπει νὰ προσέξουμε κάποια ἄλλα σημεῖα. Ἂν «ἀντέχει» ἡ τσέπη μας ἡ καλύτερη ἐπιλογὴ εἶναι ἕνα ἔλατο φυτεμένο σὲ γλάστρα. Μετὰ τὶς ἑορτὲς θὰ μπορέσουμε νὰ τὸ μεταφυτέψουμε στὸν κῆπο μας ὥστε νὰ συνεχίσει νὰ μᾶς συντροφεύει καὶ νὰ κοσμεῖ τὸ σπίτι μας. Ἂν ἀγοράσουμε ἔλατο μὲ βάση (ναὶ, αὐτὲς τὶς ἀκαλαίσθητες δύο τάβλες καρφωμένες στὸν κορμὸ του) πρέπει νὰ προσέξουμε νὰ εἶναι ὅσο τὸ δυνατὸν πιὸ «φρέσκο», ὥστε νὰ ἀντέξει τὶς ἡμέρες ποὺ θὰ κοσμεῖ τὸ σαλόνι μας, χωρὶς νὰ κιτρινίσει. Δύο εἶναι τὰ σημεῖα ποὺ θὰ μᾶς δείξουν ἂν τὸ δέντρο ἔχει κοπεῖ πρὶν λίγες μέρες ἢ πρὶν ἀρκετὸ καιρό. Τὸ πρῶτο σημεῖο εἶναι οἱ «βελόνες» στὰ κλαδιά του. Ἂν ὅταν τὶς λυγίσουμε δὲν σπάσουν, τὸ δέντρο εἶναι «φρέσκο». Τὸ δεύτερο σημεῖο εἶναι τὸ ρετσίνι ποὺ ἔχει τρέξει στὸ κάτω μέρος τοῦ κορμοῦ του (ἐκεῖ ποὺ ἔχει κοπεῖ). Ἂν τὸ ρετσίνι εἶναι μαλακὸ σημαίνει ὅτι τὸ δέντρο μας κόπηκε πρὶν λίγες ἡμέρες. Ὅπως καὶ νὰ ἔχει πάντως καλὸ εἶναι πρὶν τὸ στήσουμε στὸ δωμάτιό μας, νὰ τοῦ ἀφαιρέσουμε λίγα ἑκατοστὰ ἀπὸ τὸ κάτω μέρος τοῦ κορμοῦ καὶ νὰ τὸν ἔχουμε βυθισμένο γιὰ ὅσο καιρὸ κρατοῦν οἱ γιορτὲς σὲ ἕνα δοχεῖο μὲ νερό. Ἀνὰ διαστήματα θὰ χρειαστεῖ νὰ συμπληρώνουμε νερὸ ἀφοῦ τὸ ἀπορροφάει τὸ δέντρο. Ἂν μάλιστα σὲ αὐτὸ τὸ νερὸ διαλύσουμε καὶ μία-δύο κουταλιὲς σιρόπι, τὸ δεντράκι μας θὰ εἶναι πιὸ πράσινο καὶ ζωντανό. Καλὸ ἐπίσης, στὴν διάρκεια ζωῆς του, κάνει καὶ ὁ φρέσκος ἀέρας. Ἂν μπορεῖτε κάθε μέρα ἀφῆστε γιὰ λίγο τὸ παράθυρο ἀνοικτὸ γιὰ νὰ ἀνανεώνεται ὁ ἀέρας τοῦ δωματίου ποὺ ἔχετε τὸ δέντρο.
Ἕνα πρᾶγμα ποὺ ἰσχύει τόσο γιὰ τὰ τεχνητὰ ὅσο καὶ γιὰ τὰ φυσικὰ δέντρα εἶναι κάτι ποὺ γνωρίζουμε ἐκ (πικρῆς) πείρας. Μετρῆστε μὲ ἕνα μέτρο τὸν χῶρο ποὺ θέλετε νὰ καταλάβει τὸ δέντρο σας καὶ ἀγοράστε δέντρο ἀνάλογου μεγέθους. Ὁ στόχος εἶναι νὰ κάνετε ἐσεῖς Χριστούγεννα μὲ τὸ δέντρο σας καὶ ὄχι ἐκεῖνο μὲ ἐσᾶς.
Χριστουγεννιάτικο δέντρο καὶ ἀσφάλεια
Στὸ τελευταῖο αὐτὸ κομμάτι τοῦ κειμένου θὰ μιλήσουμε γιὰ ὁρισμένες προτάσεις ἀσφαλείας, σχετικὲς μὲ τὸ Χριστουγεννιάτικο δέντρο, ποὺ θὰ μᾶς βοηθήσουν νὰ περάσουμε τὶς γιορτὲς χωρὶς ἀτυχήματα καὶ δυσάρεστες ἐκπλήξεις.
Καταρχὴν πρέπει νὰ προσέξουμε κάτι ποὺ ἔχει νὰ κάνει μὲ τὸ ἂν τὸ δέντρο μας εἶναι πολὺ ψηλό. Σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση, καλὸ θὰ εἶναι νὰ τὸ δέσουμε μὲ μία χοντρὴ πετονιὰ ἀπὸ τὴν κορυφή του καὶ νὰ δέσουμε τὴν ἄλλη τῆς ἄκρη σὲ ἕναν κρίκο στὸ ταβάνι. Δὲν θὰ κινδυνεύουμε ἔτσι νὰ ἔρθουν τὰ πάνω, κάτω.
Ἡ θέση ποὺ θὰ τοποθετήσουμε τὸ δέντρο μας θὰ πρέπει νὰ εἶναι μακριὰ ἀπὸ συσκευὲς ποὺ ἐκπέμπουν θερμότητα γιατί σὲ ἀντίθετη περίπτωση ὑπάρχει κίνδυνος πυρκαγιᾶς.
Ἂν ἔχουμε ἀγοράσει τεχνητὸ δέντρο πρέπει νὰ προσέξουμε οἱ ἄκρες τῶν «κλαδιῶν» του νὰ μὴν εἶναι αἰχμηρές, εἰδικὰ ἂν ὑπάρχουν στὸ σπίτι παιδιὰ.
Οἱ «σειρὲς» μὲ τὰ φωτάκια ποὺ θὰ χρησιμοποιήσουμε θὰ πρέπει νὰ ἐλεγχθοῦν γιὰ τυχῶν «γυμνὰ» καλώδια καὶ σπασμένα λαμπάκια. Ἕνα ἄλλο σημεῖο ποὺ θὰ πρέπει νὰ προσέξουμε εἶναι ὅταν χρησιμοποιοῦμε περισσότερες ἀπὸ μία «σειρές». Στὴν περίπτωση αὐτὴ καλὸ εἶναι νὰ τὶς τροφοδοτοῦμε ἀπὸ τὰ εἰδικὰ πολύμπριζα καὶ ὄχι ἀπὸ «σταυροὺς» ποὺ μπαίνουν στὴν πρίζα. Ἂν ἐπίσης ἀντιληφθοῦμε ὅτι τὰ καλώδια μία «σειρᾶς» ζεσταίνονται πρέπει νὰ τὴν βγάλουμε ἀμέσως ἀπὸ τὸ ρεῦμα καὶ νὰ μὴν τὴν ξαναχρησιμοποιήσουμε. Καὶ μιᾶς καὶ μιλᾶμε γιὰ φῶτα θυμηθεῖτε ὅτι τὰ φωτάκια τοῦ δέντρου δὲν εἶναι κατάλληλα γιὰ ἐξωτερικὴ χρήση. Τὰ φῶτα ποὺ βάζουμε ἔξω ἀπὸ τὸ σπίτι εἶναι διαφορετικῆς κατασκευῆς καὶ εἰδικὰ γιὰ αὐτὴν τὴν χρήση.
Καὶ κλείνοντας νὰ ἀναφερθοῦμε στὰ στολίδια τοῦ δέντρου. Δέστε τα καλὰ πάνω στὰ κλαδιὰ ὥστε τὰ μικρὰ παιδιὰ νὰ μὴν μποροῦν νὰ τὰ ἀποσπάσουν εὔκολα. Χρησιμοποιεῖστε πλαστικὰ ἢ ξύλινα ἀντὶ γιὰ γυάλινα στολίδια. Εἶναι πιὸ ἀσφαλῆ καὶ ἀντέχουν σαφῶς περισσότερο χρόνο.
Ὅλοι ἐμεῖς στὴν Ματιὰ σᾶς εὐχόμαστε μέσα ἀπὸ τὴν καρδιά μας νὰ περάσετε χαρούμενα καὶ μὲ ἀσφάλεια τὶς γιορτινὲς ἡμέρες τῶν Χριστουγέννων καὶ τῆς Πρωτοχρονιᾶς.