Αίτηση ανάκλησης της εγκυκλίου του Υπουργού Παιδείας για τις απαλλαγές από το μάθημα των Θρησκευτικών
Από ομάδα Θεολόγων Καθηγητών των Χανίων της Κρήτης έχει κατατεθεί στο γραφείο του Υπουργού Παιδείας και έχει πάρει αρ. πρωτ. 11624/ 3-10-2013, αίτηση ανάκλησης της εγκυκλίου υπ’ αριθ. πρωτ. 133099/Γ2/ 19-9-2013 του Υπουργού Παιδείας για τις απαλλαγές από το μάθημα των Θρησκευτικών.
Παραθέτουμε παρακάτω την Αίτηση και τα συνοδευτικά κείμενα.
Χανιά 1.10.2013
Προς
Τον Εξοχώτατο κ. Υπουργό Παιδείας Θρησκευμάτων και Πολιτισμού
Αμαρούσιον, Αττικής.
Αίτηση ανάκλησης της υπ’ αριθ. πρωτ. 133099/Γ2/ 19-9-2013
Αξιότιμε Κύριε Υπουργέ
Με την προσφάτως εκδοθείσα υπ’ αριθ. πρωτ. 133099/Γ2/ 19-9-2013 Εγκύκλιό Σας με θέμα «Ρύθμιση μαθητικών θεμάτων» ορίζεται ότι «το μάθημα των Θρησκευτικών είναι υποχρεωτικό (αρθ. 16§2 του Συντάγματος) και διδάσκεται στις σχολικές μονάδες Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, σύμφωνα με τα επίσημα υποχρεωτικά αναλυτικά και ωρολόγια προγράμματα, ακολουθεί τους γενικούς σκοπούς της εκπαίδευσης και απευθύνεται σε όλους τους μαθητές. Παράλληλα, παρέχεται η δυνατότητα απαλλαγής στους μαθητές που είναι αλλόθρησκοι ή ετερόδοξοι ή επικαλούνται λόγους θρησκευτικής συνείδησης και γι’ αυτό δεν επιθυμούν να το παρακολουθήσουν». Στη σχετική Υπεύθυνη Δήλωση «θα αναφέρεται ότι ο μαθητής δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος ή επικαλείται λόγους θρησκευτικής συνείδησης, χωρίς να είναι υποχρεωτική η αναφορά του θρησκεύματος στο οποίο ανήκει».
Έτσι, με τη ρύθμιση αυτή, Αξιότιμε Κύριε Υπουργέ, δημιουργούνται καίριας σημασίας ζητήματα, τα οποία προσκρούουν στο Ελληνικό Σύνταγμα, στη νομοθεσία της Πολιτείας για την Παιδεία και ειδικότερα για το μάθημα των Θρησκευτικών, στη σχετική με το θέμα νομολογία του ΣτΕ και στην αποφανθείσα ειδικά για το προκείμενο θέμα των απαλλαγών ακυρωτική απόφαση 115/ 2012 του Διοικητικού Εφετείου Χανίων, η οποία εκδόθηκε κατόπιν σχετικής προσφυγής μας ενώπιόν του και έγινε δεκτή ομοφώνως, και την οποία έχετε την ευθύνη έναντι του Νόμου να εφαρμόσετε επακριβώς (βλ. ν. 3068/2002 αρθ. 1, 2, 3, 5, ως και συνημμένη με αριθμό σχετικού εγγράφου 1 από 10.2.2013 ειδική γνωμοδότηση του Δρ. Γ. Κρίππα).
Ειδικότερα με την εν λόγω εγκύκλιο, παρέχεται σε όποιο μαθητή το θελήσει η δυνατότητα να απαλλάσσεται από το μάθημα των Θρησκευτικών, ακόμη κι αν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος, αφού με τη σχετική Υπεύθυνη Δήλωσή του έχει την επιλογή να επικαλεστεί είτε ότι δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος, είτε ότι έχει «λόγους θρησκευτικής συνείδησης, χωρίς να είναι υποχρεωτική η αναφορά του θρησκεύματος στο οποίο ανήκει».
Έτσι το μάθημα των Θρησκευτικών καταντά εν τέλει να μετατρέπεται σε ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΟ και κατά συνέπεια η εις την αρχή της εγκυκλίου Σας γινομένη αναφορά ότι είναι υποχρεωτικό καθίσταται πλέον εντελώς κενή περιεχομένου, πράγμα το οποίο επιδιωκόταν να γίνει με τις εγκυκλίους αρ. πρωτ. 91109/Γ2/10-07-08 και 104071/Γ2/04-08-08, από τις οποίες δημιουργήθηκε το πρόβλημα των απαλλαγών εντελώς παράνομα. Η διάταξη αυτή της παραπάνω εγκυκλίου Σας είναι νομικά παντελώς αβάσιμη για τους εξής λόγους:
1. Διευκολύνει Ορθόδοξους μαθητές που για λόγους ιδιοτελείς επιθυμούν να απαλλαγούν από το μάθημα των Θρησκευτικών, στο να επιτύχουν τούτο, πράγμα όμως που θέτει σε μειονεκτική θέση τους νομοταγείς, στην προκειμένη περίπτωση, Χριστιανούς Ορθόδοξους μαθητές, παραβιαζομένης έτσι της περί ισότητος των Ελλήνων διατάξεως του αρθ. 4§1 του Συντάγματος.
2. Έρχεται σε ευθεία και πλήρη αντίθεση με την παραπάνω 115/ 2012 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Χανίων, η οποία με πληρότητα αιτιολογιών, ευθυκρισία και σαφήνεια, αντιμετώπισε και έλυσε ορθά και οριστικά το ζήτημα των απαλλαγών, δεχθείσα, μεταξύ άλλων, ότι το μάθημα των Θρησκευτικών είναι υποχρεωτικό για όλους ανεξαιρέτως τους Χριστιανούς Ορθόδοξους μαθητές (βλ. σελ. 13, 14 αυτής). Εξάλλου, Χριστιανοί Ορθόδοξοι μαθητές επικαλούμενοι λόγους συνειδήσεως, προκειμένου να επιτύχουν την απαλλαγή τους από το Ορθόδοξο Χριστιανικό μάθημα υποπίπτουν στο ποινικό αδίκημα της ψευδούς δηλώσεως ενώπιον Δημόσιας Αρχής, σύμφωνα με τη διάταξη του αρθ. 22§6 του ν. 1599/1986 ως τούτο ισχύει ήδη και όπως προκύπτει από το κείμενο της αποφάσεως αυτής (βλ. σελ. 24, 25 της εν λόγω αποφάσεως).
Ενώ δε το ζήτημα αυτό έχει λυθεί δικαστικά και οριστικά και το Υπουργείο Παιδείας έχει την ηθική υποχρέωση να αποκαταστήσει πλήρως και ορθώς το πρόβλημα, το οποίο το ίδιο προκάλεσε με τις αντιφατικές ρυθμίσεις του, αλλά και την ευθύνη, η οποία απορρέει από το νόμο να εφαρμόζει τις αποφάσεις των Δικαστηρίων της Χώρας (βλ. ως άνω ν. 3068/2002), έρχεται το ίδιο αυτό Υπουργείο και μάλιστα σε μία ιδιαιτέρως δύσκολη και έκρυθμη κατάσταση, που περνάει η Χώρα μας, να επιτείνει την αναστάτωση, αναζωπυρώνοντας και μάλιστα όλως αιφνιδίως και εντελώς αναιτίως, το πρόβλημα των απαλλαγών με την προσβαλλόμενη εγκύκλιό του, ενώ το θέμα αυτό είχε αρχίσει να οδηγείται ήδη από το παρελθόν έτος στη σωστή λύση του.
Είναι δε η εν λόγω ρύθμιση και σαφώς αντίθετη προς τις γνήσιες αρχές της Παιδαγωγικής Επιστήμης, ως και εκείνης της Εγκληματολογίας (βλ. Κ. Γαρδίκα, Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας Γ΄, Ατομικά αίτια των εγκλημάτων, κεφ. κα΄ Η Παιδεία, αρ. 5), αφού δίνει αφορμή και αποτελεί κίνητρο για τους Χριστιανούς Ορθόδοξους μαθητές να μετέρχονται το ψεύδος, με το να δηλώνουν δηλ. αναληθώς και μάλιστα Υ π ε υ θ ύ ν ω ς και εγγράφως ενώπιον Δημόσιας Αρχής ότι (αν και Χριστιανοί Ορθόδοξοι) έχουν λόγους θρησκευτικής συνείδησης, για να απαλλαγούν από το Ορθόδοξο μάθημα των Θρησκευτικών, εθιζόμενοι με τον τρόπο αυτό από την ίδια την Πολιτεία και μάλιστα από νεαράς ηλικίας στο ψεύδος και την παραβατικότητα, αντί της έντιμης στάσεως στη ζωή τους (βλ. Κ. Γαρδίκα ο.π.π.).
Έτσι, ενώ με την εγκύκλιο 133099/Γ2/19-09-2013 «παύουν να ισχύουν οι με αρ. πρωτ. 91109/Γ2/10-07-08, 104071/Γ2/04-08-08 εγκύκλιοι», στην πραγματικότητα αναβιώνουν ως προς τα επιδιωκόμενα αποτελέσματά τους σε βάρος του μαθήματος των Θρησκευτικών. Η δε ορθώς καταργήσασα προηγουμένως αυτές, ως νεωτέρα τούτων υπ’ αρ. πρωτ. Φ12/977/109744/Γ1/26-08-2008 εγκύκλιος του ίδιου Υπουργείου, την οποία δέχτηκε ως νόμιμη και ορθή η προαναφερόμενη ακυρωτική απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Χανίων, καταργείται επίσης.
Την εν λόγω ρύθμιση, εξάλλου, μπορούν να επικαλούνται στο εξής όσοι επιδιώκουν συστηματικά και επίμονα τη μετατροπή του μαθήματος των Θρησκευτικών από ομολογιακό, που είναι σήμερα, σε ένα πολυθρησκευτικό συνονθύλευμα, αφού με την εφαρμογή της ρυθμίσεως αυτής υφέρπει ο εξαιρετικά σοβαρός κίνδυνος να μειώνεται σταδιακά και σταθερά ο αριθμός των Ορθόδοξων μαθητών, που θα παρακολουθούν το μάθημα αυτό, προσανατολισμένο στις αρχές της Ορθόδοξης Εκκλησίας, όπως το Σύνταγμα και οι νόμοι της Ελληνικής Πολιτείας ορίζουν, οπότε, λόγω της ελλείψεως μαθητών που θα το παρακολουθούν, να ακολουθήσει και η επιδιωκόμενη μετατροπή του σε πολυθρησκευτικό από Ορθόδοξο Χριστιανικό που είναι σήμερα.
Τέλος, πρέπει να παρατηρηθεί ότι στην ως άνω εγκύκλιό Σας αναφέρεται μεν ότι το μάθημα των Θρησκευτικών ακολουθεί τους γενικούς σκοπούς της εκπαίδευσης, παραλείπεται δε ότι το εν λόγω μάθημα «πρέπει να διδάσκεται προεχόντως σύμφωνα με τις αρχές της Ορθόδοξης Χριστιανικής θρησκείας», καθώς και ότι «εκπληρώνει τον ειδικό σκοπό που είναι να βοηθά την παιδεία να εκπληρώνει το συνταγματικό σκοπό που είναι η “ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των μαθητών” (άρθρο 16 παρ.2 Σ)», (βλ. επίσης ν. 1566/ 1985 άρθ. 1 και 6§2, Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών στα Θρησκευτικά, 1998, σελ. 307-308, Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (Α.Π.Σ.), ΦΕΚ Β’ 303 σελ. 3735-36, 3867, 3893. Επ’ αυτών αναφέρεται η απόφαση 115/ 2012 Διοικητικού Εφετείου Χανίων, σελ. 19 – 26).
Σε κάθε περίπτωση, Αξιότιμε κ. Υπουργέ, οι υπογράφοντες την παρούσα αίτηση και προσδοκώντας την άμεση ανάκληση της παραπάνω εγκυκλίου Σας, θεωρούμε χρέος μας επιτακτικό να συνυποβάλλουμε το συνημμένο «Σχέδιο – Πρόταση εγκυκλίου περί των απαλλαγών από το μάθημα των Θρησκευτικών», πληρούντος τούτου όλα τα στοιχεία που απαιτεί το Σύνταγμα και ο κοινός νομοθέτης, έχοντας την βάσιμη ελπίδα ότι με την υιοθέτηση αυτού από Εσάς, και μακράν πάσης αντίθετης θέσεως ή εισηγήσεως θα λυθεί ορθά, νόμιμα και αμετάκλητα το ανακύψαν από ικανού ήδη χρόνου ζήτημα των απαλλαγών (βλ. το συνυποβαλλόμενο κείμενο υπ’ αρθ. σχετικού 2 του εν λόγω Σχέδιου – Πρότασής μας.
Εν όψει όλων αυτών, Αξιότιμε Κύριε Υπουργέ,
Ζ Η Τ Ο Υ Μ Ε
Την άμεση ανάκληση της ως άνω υπ’ αρ. πρωτ. 133099/Γ2/19-09-2013 εγκυκλίου Σας και την άμεση αντικατάστασή της με νεότερη εγκύκλιό Σας, η οποία θα είναι προσανατολισμένη αυστηρά στην εφαρμογή της αποφάσεως 115/ 2012 του Διοικητικού Εφετείου Χανίων, η οποία κατοχυρώνει όλα τα ζητήματα που αφορούν το μάθημα των Θρησκευτικών. Ιδιαιτέρως για το θέμα της απαλλαγής από αυτό ορίζει ότι αποκλειστικά οι μη Ορθόδοξοι μαθητές, δηλ. οι άθρησκοι, οι αλλόθρησκοι και οι ετερόδοξοι έχουν δικαίωμα απαλλαγής αλλά μόνο όταν συντρέχουν στο πρόσωπό τους λόγοι θρησκευτικής συνείδησης, τους οποίους οφείλουν να επικαλούνται οι ίδιοι ή οι γονείς τους (ότι δηλαδή είναι άθεοι, αλλόθρησκοι ή ετερόδοξοι), (σελ. 24).
Μετά τιμής,
οι αιτούντες Θεολόγοι καθηγητές
Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων
(Ακολουθούν τα ονόματα των Θεολόγων καθηγητών)
Συνημμένα:
1. Δρ. Γ. Κρίππα, Γνωμοδότηση.
2. «Σχέδιο – Πρόταση εγκυκλίου περί των απαλλαγών από το μάθημα των Θρησκευτικών».
***
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ
Μοῦ ἀπεστάλη τό συνημμένο σχέδιον ἐκγυκλίου, ὑποβαλλόμενον εἰς τό Ὑπουργεῖο Παιδείας, Πολιτισμοῦ, Ἀθλητισμού καί Θρησκευμάτων, ἀφορῶν τίς ἐνέργειες, εἰς τίς ὁποῖες ὀφείλει, νά προβεῖ προκειμένου, νά συμμορφωθεῖ πρός τήν 115/2012 ἀπόφαση τοῦ Τριμελοῦς Διοικητικοῦ Ἐφετείου Χανίων καί ἐζητήθη ἡ ἐπ᾽ αὐτοῦ ἐπιστημονική μου ἄποψη.
Ἐπί τοῦ ὡς ἄνω ἐρωτήματος ἡ ἐπιστημονική μου ἄποψη εἶναι ἡ κάτωθι:
1. – Τά ὅσα ἀναφέρει ἡ ὡς ἄνω ἀπόφαση ἐπί τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν καί ἀφοροῦν τό προαναφερόμενο Ὑπουργεῖο, εἶναι δι᾽ αὐτό ὑποχρεωτικά ἔν τῷ συνόλῳ τους.
Τοῦτο προκύπτει εὐθέως ὑπό τοῦ νόμου 3058/2002, ὁ ὁποῖος εἰς τό ἄρθρον 1 ἀναφέρει ἐπί λέξει τά κάτωθι:
“Τό Δημόσιο, οἱ ὀργανισμοί τοπικῆς αὐτοδιοικήσεως καί τά λοιπᾶ νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου ἔχουν ὑποχρέωση, νά συμμορφώνονται χωρίς καθυστέρηση πρός τίς δικαστικές ἀποφάσεις καί νά προβαίνουν εἰς ὅλες τίς ἐνέργειες πού ἐπιβάλλονται γιά τήν ἐκπλήρωση τῆς ὑποχρέωσης αὐτῆς”.
Ἡ ἴδια διάταξη ἀναφέρει ἐν συνεχείᾳ, ὅτι ἀφορᾶ τίς ἀποφάσεις ὅλων τῶν δικαστηρίων (πολιτικῶν, ποινικῶν καί διοικητικῶν). ‘Ο ὡς ἄνω νόμος διά τῶν ὑπολοίπων διατάξεών του ἀναφέρει, ὅτι ἐπί πᾶσης περιπτώσεως μή συμμορφώσεως τῆς διοικήσεως πρός δικαστικήν ἀπόφαση προβλέπει τήν συγκρότηση τριμελοῦς του δικαιοῦται, νά προσφύγει πᾶς ἐνδιαφερόμενος πολίτης καί νά καταγγείλει τήν μή συμμόρφωση τῆς διοικήσεως πρός δικαστικήν ἀπόφαση. Τό ἐν λόγῳ συμβούλιο (ἐφ᾽ ὅσον κρίνει τήν προσφυγή τοῦ πολίτου βάσιμη), τάσσει προθεσμία πρός τήν διοίκηση διά νά συμμορφωθεῖ, ἐν περιπτώσει δέ μή συμμορφώσεώς της ἐπιδικάζει “χρηματικῆ κύρωση”, ἡ ὁποῖα μπορεῖ, νά εἰσπραχθεῖ καί διά ἀναγκαστικῆς ἐκτελέσεως κατά τοῦ κράτους.
Ἐπίσης ἡ μή συμμόρφωση δημοσίας ὑπηρεσίας τῆς Ἑλλάδος πρός δικαστικήν ἀπόφαση ἑσωτερικοῦ της δικαστηρίου παραβιάζει τό ἄρθρον 6 παρ. 1 τῆς Εὐρωπαϊκῆς Συμβάσεως Ἀνθρωπίνων Δικαιωματων (το ὁποῖο προβλέπει τό δικαίωμα τοῦ πολίτου ἐπί δικαίας δίκης). Ὑπ᾽ ὄψιν ὅτι ὑπάρχει καί ἀπόφαση τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Δικαστηρίου, ἡ ὁποίακαταδικάζει τήν Ἑλλάδα, διά παράβαση τῆς ὑποχρεώσεως αὐτῆς (καί τῆς ἐπιβάλλει καί πρόστιμο), ἤτοι διότι ἡ διοίκηση δέν ἐφήρμοσε δικαστικῆ ἀπόφαση ἑσωτερικοῦ δικαστηρίου τῆς χῶρας (ἀπόφαση Εὐρωπ, Δικ/ρίου Ἀνθρ. Δικαιωμάτων τῆς 11.10.2012 ὑπόθεση Βαλυράκης κατά ‘Ελλάδος, προσφυγή Νο 27939/08). Διά πᾶσαν λεπτομέρειαν ἐπί τοῦ προκειμένου ἰδέ Κουφάκη, Ἡ συμμόρφωση τῆς Διοίκησης προς τίς δικαστικές ἀποφάσεις μέσα ἀπό τήν λειτουργία τοῦ Τριμελοῦς Συμβουλίου τοῦ ἄρθρου 2 τοῦ Ν. 3068/2002, ΝοΒ 57 σελ. 170 ἐπ.
2. – Βάσει τοῦ ὡς ἄνω νόμου ἡ Διοίκηση ὑποχρεοῦται νά συμμορφώνεται πλήρως πρός τίς δικαστικές ἀποφάσεις ὄχι ἀπλῶς, νά τίς ἀποδέχεται δηλ. ὀφείλει νά προβαίνει στίς ἀπαιτούμενες θετικές ἐνέργειες προς ἀναμόρφωση τῆς νομικῆς καταστάσεως πού ἐπικρατοῦσε μέχρι τοῦδε, ἀνακαλοῦσα πᾶσαν ἀντίθετη πράξη ὑφισταμένη ἡ ἐφαρμοζομένη. Οἱ νέες δέ πράξεις πού θά ἐκδώσει πρέπει, νά ἔχουν ἀναδρομικήν ἰσχύν (Διοικ. ἘΦ. Ἀθηνῶν 672/2006 Νο Β 55 σελ. 496 επ.).
3. – Τό ὡς ἄνω δικαστήριο ἐξέδωσε τήν προαναφερόμενη ἀπόφασή του ἐνεργόν ὡς διοικητικό δικαστήριο ἀκυρωτικό καί ὄχι ὡς δικαστήριο οὐσίας. Τοῦτο διότι ὁ νόμος 702/1977 (ὡς ἐτροποποιήθη μεταγενεστέρως) εἰς τό ἄρθρον 1 παραγρ. 1 ἐδάφιον (δ) ὑπήγαγε τήν ἐκδίκαση αἰτήσεων ἀκυρώσεως διοικητικῶν πράξεων ἀφορωσῶν πᾶν θέμα ἐκπαιδευτικῆς νομοθεσίας ἀπό τό Συμβούλιο Ἐπικρατείας είς τά Τριμελῆ Διοικητικά Ἐφετεία. ‘Η ἐν λόγῳ δέ ἀπόφαση εἶναι ὀριστική. Τοῦτο διότι τό ἄρθρον 5Α τοῦ ὡς ἄνω νόμου ἀναφέρει, ὅτι οἱ ἀποφάσεις τῶν Διοικητικῶν Ἐφετείων, πού ἐκδίδονται κάτ᾽ ἐφαρμογήν τῆς προαναφερόμενης διατάξεως (δηλ. τοῦ ἄρθρου 1 παρ. 1 ἐδαφ. δ) δέν ὑπόκεινται εἰς ἔφεση.
Γεώργιος Κρίππας
***
Σχέδιο – Πρόταση εγκυκλίου
περί των απαλλαγών από το μάθημα των Θρησκευτικών
Το μάθημα των Θρησκευτικών είναι υποχρεωτικό για τους ορθόδοξους χριστιανούς μαθητές (άρ.16, παρ.2 του Συντάγματος).
Δικαίωμα απαλλαγής από το μάθημα αυτό έχουν μόνο οι ετερόδοξοι, αλλόθρησκοι και άθεοι μαθητές, κατόπιν υποβολής υπεύθυνης δήλωσης των γονέων ή του κηδεμόνα του μαθητή, αν είναι ανήλικος ή του ιδίου, αν είναι ενήλικος, στην οποία θα αναφέρεται ότι λόγω της ιδιότητάς τους αυτής συντρέχουν λόγοι συνειδήσεως για την απαλλαγή τους από το μάθημα αυτό.
Για τη χορήγηση της απαλλαγής ακολουθείται παρόμοια διαδικασία με αυτήν που προβλέπεται για αντίστοιχες απαλλαγές μαθητών από μαθήματα (π.δ. 201/1998, π.δ. 104/1979 για την Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση αντίστοιχα). Οι δηλώσεις γίνονται εντός πέντε ημερών από την έναρξη των μαθημάτων. Η ισχύς της χορήγησης απαλλαγής είναι ετήσια και ανανεώνεται για κάθε σχολικό έτος με την ίδια διαδικασία.
Ο Διευθυντής της σχολικής μονάδας οφείλει να ελέγχει το αληθές του περιεχομένου της δηλώσεως αυτής και ο αμέσως Προϊστάμενός του να ασκεί τον αναγκαίο υπηρεσιακό έλεγχο για την πιστή τήρηση της νόμιμης διαδικασίας.
Ο Διευθυντής της σχολικής μονάδας σε συνεργασία με το Σύλλογο των Διδασκόντων, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 1566/1985 (Α΄ 167) και της υπ’ αριθμ. Φ.353.1/324/105657/Δ1/8-10-2002 (Β΄ 1340) υπουργικής απόφασης, αποφασίζουν για τον τρόπο που απασχολούνται υποχρεωτικά οι απαλλασσόμενοι μαθητές, συντάσσοντας σχετική πράξη.
Επισημαίνεται ότι, σε σχολικές μονάδες που λειτουργούν περισσότερα από ένα τμήμα της ίδιας τάξης, οι απαλλασσόμενοι μαθητές πρέπει να παρακολουθούν διαφορετικό διδακτικό αντικείμενο σε άλλο τμήμα της ίδιας τάξης. Όσον αφορά στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, για τη φοίτηση των εν λόγω μαθητών ισχύουν οι διατάξεις του π.δ. 104/1979.
Με την έκδοση της παρούσας εγκυκλίου παύουν να ισχύουν οι με αρ. πρωτ. 91109/Γ2/10-07-08, 104071/Γ2/04-08-08 και Φ12/977/109744/Γ1/26-08-08 εγκύκλιοι.
http://www.zoiforos.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=9980:aitisi-anaklisis-tis-egkykliou-tou-ypourgoy-paideias-gia-tis-apallages-apo-to-mathima-ton-thriskeftikon&Itemid=202