του Νικολάου Εμ. Καρύδη
θεολόγου – μελετητή
Κυριακή της Απόκρεω (ή Κρεοφάγου). Κατά το «ἀρχή σοφίας ὀνομάτων ἐπίσκεψις» η εν λόγω Κυριακή αποτελεί μια μέρα – την τελευταία μέρα – κρεοφαγίας λίγο πριν την αυστηρή συστολή που θα προσπαθήσουμε να επιβάλλουμε στον εαυτό μας, στο σώμα και την ψυχή, τις επόμενες μέρες της αγίας Τεσσαρακοστής. Σε πολλά μέρη το βράδυ της Απόκρεω έχουν τη συνήθεια να συγκεντρώνονται οι παρέες για να «αποκρέψουν», όπως λέγεται, να φάνε δηλαδή τα τελευταία κρεατικά. Κι είναι πολύ όμορφη συνήθεια αυτή, το να νιώθεις ότι βρίσκεσαι σε μια κοινή κατάσταση, συνήθεια και έναν αγώνα με κάποιον άλλο. Συναισθάνεσαι, καταλαβαίνεις τον άλλον βαθύτερα και αληθέστερα, όταν η απόφαση για κάτι που πρόκειται να ακολουθήσει είναι κοινή. Ας έχουμε υπόψη και το: «Οὗ γάρ εἰσι δύο ἢ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν.» (Ματθ., ιη’,20) και το «ἀλλήλων τὰ βάρη βαστάζετε» (Γαλ. ς΄ 2). Τι πιο όμορφο στους πνευματικούς μας αγώνες να έχουμε συνοδοιπόρους και συμπαραστάτες με το ίδιο πνεύμα, το ίδιο αγώνα και το ίδιο κίνητρο που είναι η αγάπη για το Θεό. Ο ένας να στηρίζει τον άλλο, ο ένας να εμπνέεται από τον άλλο και όταν ο ένας εξασθενεί, να τον ενδυναμώνει ο άλλος. Ο ένας να σπρώχνει τον άλλο στο Θεό. Κι όταν δύο μοιράζονται το ίδιο βάρος, αυτό εκ των πραγμάτων γίνεται και πιο ελαφρύ. Τι όμορφο πράγμα σε μια οικογένεια να νηστεύουν όλοι! Τι όμορφο πράγμα σε ένα σπίτι να προσεύχονται και να αγωνίζονται όλοι! Τότε έρχεται η χάρη του Θεού και σκεπάζει.
Η Εκκλησία, λοιπόν, από αγάπη προς τον όλο άνθρωπο (ψυχή & σώμα) έχει πολύ όμορφα τακτοποιήσει το θέμα της νηστείας, έτσι ώστε η αποχή και η στέρηση που θα προσπαθήσουμε να επιβάλλουμε στον εαυτό μας να γίνει με τρόπο που δε θα εξουθενώσει και δε θα καταβάλλει το σώμα μας, την ύλη μας, τη φύση μας. Από τούτη τη βδομάδα μας συνιστά αποχή από το κρέας και από την επόμενη Κυριακή διακόπτουμε και την κατανάλωση γαλακτοκομικών και ιχθύος.
Τις προηγούμενες Κυριακές ακούσαμε στις ευαγγελικές περικοπές για την αγάπη του Θεού. Διδαχθήκαμε τα περί ταπεινώσεως. Μάθαμε από τον Ίδιο τον Κύριο ότι «ταπεινοῖς δίδωσι χάριν» με το να μας λέει παραβολικώς ότι ο αμαρτωλός τελώνης έφυγε δικαιωμένος από το ναό χάρη στην ταπείνωσή του (Λουκ., 18, 14) εν αντιθέσει με τον υπερήφανο για τα καλά του έργα Φαρισαίο.
Πριν μια βδομάδα πάλι ο Ίδιος ο Κύριος μας διδάσκει για την αγάπη Του Θεού, για το πόσο δηλαδή αγαπά ο Θεός τον αμαρτωλό, εκείνον που μετανοεί και επιστρέφει στο σπίτι του Θεού Πατρός, ενώ εκείνος τον περιμένει με ανοιχτές τις αγκάλες του. Μάθαμε ότι ο Θεός «οὐ θελήσει θέλει τόν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ὡς τό ἐπιστρέψαι καί ζῆν αὐτόν», όπως αναγιγνώσκουμε στη θεία μετάληψη. Μας έδωσε να νοιώσουμε το Θεό Πατέρα μας, γεμάτο αγάπη, έτοιμο να μας δεχθεί, όσον κι αν εμείς τον περιφρονούμε και απομακρυνόμαστε απ’ Αυτόν. Η απέραντη αγάπη του Θεού που τονίζεται στην παραπάνω παραβολή αποτελεί κίνητρο για τη μετάνοια του ανθρώπου και την επιστροφή του στην πατρική οικία, στην κοινωνία με τον Πατέρα.
Μέχρι τώρα βλέπαμε το Θεό γεμάτο αγάπη. Ακούμε από παντού ότι ο Θεός είναι αγάπη κι όλοι μας ως πιστά τέκνα Θεού έχουμε το χρέος να πράττουμε αγαπητικά προς τους πάντες. Κι απ’ αυτή την αγάπη απορρέει κι η ελευθερία με την οποία μας προίκισε ο Δημιουργός. Και σαφώς μπορούμε να κάνουμε τα πάντα. Έχουμε την ελευθερία, έχουμε το αυτεξούσιο, είμαστε κύριοι του εαυτού μας και μπορούμε οι ίδιοι να θέσουμε τα όριά μας. Η ελευθερία είναι ένα ξεχωριστό δώρο του Θεού στον άνθρωπο. Μας το είπε κι ο Απόστολος Παύλος την προηγούμενη Κυριακή. «Πάντα μοι ἔξεστιν» (Α’ Κορ. ς’,12), μας είπε. Όλα μου επιτρέπονται! Ναι, αλλά «οὐ πάντα συμφέρει» τελικά. Όλα μπορώ να τα κάνω, όλα έχω την ελευθερία και την επιλογή να τα δοκιμάσω, αλλά δεν είναι για το καλό μου. Δε με συμφέρουν τα πάντα. Και αυτό έρχεται σήμερα ο Χριστός να μας το επιβεβαιώσει στη σημερινή ευαγγελική περικοπή με έναν διαφορετικό τρόπο.
Την Κυριακή της Απόκρεω μας αποκαλύπτει ο Κύριος τον τρόπο με τον οποίο θα κρίνει όλη την οικουμένη. Θα έλθει, μας λέει, «ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ», έτσι όπως αρμόζει σε πραγματικό βασιλιά, με όλη του τη λαμπρότητα. Όπως ακριβώς, δηλαδή, τον περιμένανε και οι Εβραίοι, οι οποίοι δεν μπορούσαν να αποδεχθούν τον αναμενόμενο Μεσσία τους ως ταπεινό Ναζωραίο. Θα έλθει σαν βασιλιάς και κριτής ουρανού και γης και τότε θα συγκεντρωθούν «ἔμπροσθεν αὐτοῦ πάντα τὰ ἔθνη». Είτε το θέλουμε, είτε δεν το θέλουμε, είτε το πιστεύουμε, είτε δεν το πιστεύουμε ή κι αν δε μας αρέσει να το σκεπτόμαστε, κάποια στιγμή θα έρθει η ώρα που θα δώσουμε λόγο για το πώς αξιοποιήσαμε αυτή τη θεόσδοτη ελευθερία μας. Ο Θεός μας έδωσε την ελευθερία και τις ευκαιρίες. Μας τις αναλύει μία προς μία· «ἐπείνασα καί ἐδίψησα, ξένος ἤμην καί γυμνός, ἠσθένησα και ἐν φυλακῇ ἤμην». Θυμίζει τις ευκαιρίες που μας έδωσε και μας αφήνει να συλλογιστούμε πώς χρησιμοποιήσαμε το αυτεξούσιό μας.
Βλέπετε πόσες ευκαιρίες μας δίνει ο Θεός; Ας συλλογιστούμε πόσο πολύ μας αγαπά και γι αυτό μας δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να πράξουμε σύμφωνα με τη σωτηρία μας. Οι ευκαιρίες αυτές θα μας είναι γνώριμες. Δε θα μας φαίνονται ψεύτικες, διότι ο Θεός σαφώς δεν έχει πρόθεση να οδηγηθούμε στην απώλεια, αλλά «θέλει πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι».
Κάθε άνθρωπος είναι μια εικόνα του Θεού. «Κατ’ εἰκόνα Θεοῦ» έχουμε πλαστεί και αυτό μαρτυρεί κι ο δίκαιος Κριτής όταν αναφωνεί ότι «ἐφ᾿ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε». Η εικόνα του Θεού βρίσκεται αποτυπωμένη στο πρόσωπο κάθε αδερφού μας. Οι άγιοι Πατέρες λένε: «Είδες τον αδερφό σου; Είδες Κύριο το Θεό σου». Και πράγματι στο πρόσωπο του καθενός οφείλουμε να βλέπουμε την εικόνα του Θεού. Αυτήν την εικόνα μας καλεί ο Κύριος να διακονήσουμε στα πρόσωπα εκείνων που πονούν και υποφέρουν μέσα στις ποικίλες δοκιμασίες της ζωής.
Ο υιός του ανθρώπου, ως δίκαιος Κριτής, όταν θα κρίνει πάντα τα έθνη θα έχει – σύμφωνα με την περικοπή – ως κριτήριο την αγάπη. Όλα όσα αναφέρθηκαν αφορούν έργα αγάπης προς το συνάνθρωπο. Θα έλεγε κανείς ότι κάτι τέτοιο είναι το τέλειο κοινωνικό μήνυμα. Πουθενά δεν αναφέρει για νηστείες και προσευχές, ούτε για μετάνοια και ταπείνωση. Αυτά τα είπε εξάλλου τις προηγούμενες Κυριακές. Αυτή τη φορά, ο θείος λόγος αφορά στην πρακτική εφαρμογή του ευαγγελικού μηνύματος. Όλα όσα αναφέρονται ως έργα των «ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ» είναι έργα αγάπης προς το συνάνθρωπο. Και πάλι, για έλλειψη έργων αγάπης καταδικάζονται και καταράσσονται οι «ἐξ εὐωνύμων». Θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος, αν μόνο αυτά τα κριτήρια θα κρίνει ο Θεός. Μα προφανώς αν κάποιος αγαπά, αν έχει κάνει τρόπο ζωής την αγάπη προς πάντας, προφανώς δε θα αδικήσει, δε θα φονεύσει, δε θα ασεβήσει κατά του Θεού. Η αγάπη προϋποθέτει την αναγνώριση του συνανθρώπου μας, ακόμη και του πιο φτωχού και ελάχιστου, σαν αδερφού, σαν μέλους μιας κοινής οικογένειας με πατέρα το Θεό.
Με την περικοπή αυτή θα έλεγε κανείς ότι γίνεται μια διάκριση δόγματος και ήθους ή αλλιώς πίστης και έργων. Η ορθόδοξη πίστη είναι ματαία δίχως τα έργα αγάπης. Ο Αγ. Ιάκωβος στην καθολική του επιστολή χαρακτηρίζει νεκρή την πίστη που υπάρχει χωρίς τα έργα. (Ιακ.,β’,17) Ομοίως δε και μόνον τα έργα δεν μπορούν να οδηγήσουν στη σωτηρία. Τα έργα απορρέουν από την πίστη προς το μόνο αληθινό Θεό και δημιουργό πάσης κτίσεως. Εξάλλου σύμφωνα με το κατά Ιωάννη ευαγγέλιο: «ὁ μὴ πιστεύων ἤδη κέκριται, ὅτι μὴ πεπίστευκεν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. (Ιωάν., 3, 18).
Ο Κύριος ως φιλάνθρωπος και δημιουργός πάσης κτίσεως δεν επιθυμεί την απώλεια του πλάσματος των χειρών Του. Ο Θεός είναι αγάπη, είναι όμως και δικαιοσύνη και κάποια στιγμή θα πρέπει να «ἀποδώσει ἑκάστῳ κατὰ ἔργα αὐτοῦ» (Ρωμ., β’, 6). Η Εκκλησία όρισε να διαβάζεται αυτήν την Κυριακή το ευαγγέλιο της κρίσης μετά από το αντίστοιχο του Ασώτου, ώστε αν δε μας συγκίνησε το έλεος που έδειξε ο Θεός Πατήρ στο μετανοημένο αμαρτωλό, τουλάχιστον ας μας συγκινήσεις, ας μας ξυπνήσει σαν κώδωνας κινδύνου, η σάλπιγγας της κρίσεως, η οποία μας θυμίζει ότι όλοι θα δώσουμε λόγο για τις πράξεις που κάναμε ή για τις πράξεις που δεν κάναμε. Θα κριθούμε για το αν αξιοποιήσαμε ορθώς τη θεόσδοτη ελευθερία μας.
Είθε να χαρούμε όλοι μας ακούγοντας την ευκταία φωνή του Κυρίου μας επαινώντας τις πράξεις μας και να βρεθούμε ανάμεσα στους εκ δεξιών οι οποίοι θα μακαριστούν και θα λάμψουν ως φωστήρες ακούγοντας το: «δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου, κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπὸ καταβολῆς κόσμου.»