Δρ. Ευάγ. Νικολάου
Γεωλόγου- Μηχ/κού
Δ/ντή Περιφ. Μονάδας Ηπείρου του ΙΓΜΕ
H 22 Μαρτίου καθιερώθηκε από την 47η σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του Ο.Η.Ε., το 1992, ως παγκόσμια ημέρα νερού. Και μόνο αυτό ως γεγονός φανερώνει ότι το νερό είναι ο πολυτιμότερος φυσικός πόρος. Η ύπαρξη του νερού σημαίνει την ύπαρξη της ζωής. Η επάρκεια των υδατικών πόρων και η ποιοτική τους κατάσταση καθορίζει την ποιότητα ζωής.
Η μέρα αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία κάθε χρόνο που περνάει και μάλλον θα είναι στο άμεσο μέλλον η σημαντικότερη μέρα του περιβάλλοντος
Το νερό είναι ο πλέον απειλούμενος φυσικός πόρος. Απειλούνται τα ποσοτικά και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του νερού του πλανήτη μας με άμεσες επιπτώσεις στην ζωή των ανθρώπων, στην πανίδα και χλωρίδα της γης.
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου έχει σαν αποτέλεσμα την ετήσια υποχώρηση των παγετώνων κατά 30 εκατοστά. Εάν αυτό συνεχισθεί θα υπάρξουν δραματικές επιπτώσεις στις παγκόσμιες κλιματικές συνθήκες. Ήδη πολλά είδη της πανίδας των αρκτικών περιοχών απειλούνται με εξαφάνιση γεγονός που πρέπει ο άνθρωπος ως το ανώτερο ον του πλανήτη να το αντιληφθεί για να αποτραπούν ακόμα χειρότερες επιπτώσεις.
Κάθε χρόνο μεγάλες ποσότητες νερού τίθενται σε αχρηστία λόγω της ρύπανσης από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
Οι αριθμοί είναι ανησυχητικοί:
- Κάθε χρόνο 3 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από χολέρα και δυσεντερία που προκαλούνται από το μολυσμένο νερό που χρησιμοποιούν για πόση.
- Το μολυσμένο πόσιμο νερό συμβάλλει στο θάνατο 15 εκατομμυρίων παιδιών ηλικίας κάτω των 15 ετών κάθε χρόνο.
- Το μολυσμένο νερό επηρεάζει την υγεία 1,2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων και σχεδόν στο 1/3 του πληθυσμού της γης είτε λόγω ανεπάρκειας είτε λόγω κακής ποιότητας νερού δεν διασφαλίζονται βασικές συνθήκες υγιεινής.
Η διαχείριση και εκμετάλλευση των υδάτινων πόρων αποτελεί σήμερα αιτία συγκρούσεων μεταξύ κρατών και η συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση νερού θα δημιουργήσει στο άμεσο μέλλον ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα.
Είναι γεγονός πως εάν οι αναπτυσσόμενες χώρες που αποτελούν τον μισό πληθυσμό της γης απαιτήσουν τις ποσότητες νερού που καταναλώνουν οι αναπτυγμένες χώρες θα τεθεί μείζον πρόβλημα ανεπάρκειας.
Η χώρα μας αν και μικρή είναι προνομιακή σε ότι αφορά τους υδατικούς πόρους αλλά ταυτόχρονα σαν μεσογειακή χώρα βρίσκεται σε μια γεωγραφική θέση όπου οι κλιματικές αλλαγές και κυρίως τα φαινόμενα ξηρασίας, λειψυδρίας αλλά και αλλά ακραία καιρικά φαινόμενα (πλημμύρες κ.α) είναι ήδη αισθητά και συχνά επαναλαμβανόμενα.
Στην χώρα μας πιστεύω ότι τα όποια προβλήματα ανεπάρκειας υδατικών πόρων αλλά και τα ποιοτικά προβλήματα τοπικού η περιφερειακού χαρακτήρα είναι αποτέλεσμα της κακής διαχείρισης. Δεν τίθεται θέμα έλλειψης νομοθετικού πλαισίου αλλά θέμα μη εφαρμογής του. Ο νόμος 1739/87, η οδηγία 2000/60 της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η ενσωμάτωσή της στον νόμο 3199/2003 αλλά και το προεδρικό διάταγμα 51/2007 είναι υπεραρκετά εάν εφαρμοσθούν.
Το νερό είναι κοινωνικό αγαθό το οποίο δεν μπορεί ο καθένας να διαχειρίζεται και να εκμεταλλεύεται με ιδιοτελείς ή εμπορικούς κανόνες.
Το υδατικό διαμέρισμα Ηπείρου είναι το πλουσιότερο της χώρας μας σε ότι αφορά τους υδατικούς πόρους και ειδικότερα τα υπόγεια αποθέματα νερού. Τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηρίστηκα του υπόγειου υδατικού δυναμικού της Ηπείρου όπως αυτά προκύπτουν από την επί 30 χρόνια συστηματική παρακολούθηση που διεξάγει το ΙΓΜΕ, της δίνουν ένα μεγάλο αναπτυξιακό πλεονέκτημα..
Σύμφωνα με τα στοιχεία μας τα μέσα ετήσια ανανεώσιμα αποθέματα νερού φτάνουν στα 3220 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού που αντιστοιχούν στο 15% των συνολικών της χώρας μας. Από αυτά τα 883 εκατομμύρια είναι νερά χαμηλής -μέσης μεταλλικότητας, ικανά να υπερκαλύψουν τις ανάγκες της περιφέρειάς μας και όχι μόνο. Η εκμεταλλευσιμότητα φτάνει στο 25%. Η διαθεσιμότητα νερού στην περιφέρειά μας είναι η μεγαλύτερη στην χώρα μας, 7500 κυβικά μέτρα /άτομο /έτος.
Στην περιφέρειά μας υπάρχουν υπόγεια νερά και κατ επέκταση πηγαία, άριστης ποιότητας, που διασφαλίζουν πλήρως τις υδρευτικές ανάγκες αλλά και παρέχουν μεγάλες αναπτυξιακές δυνατότητες. Υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός ιαματικών πηγών, η ορθολογική αξιοποίηση και εκμετάλλευση των οποίων θα συμβάλει καθοριστικά στον ιαματικό τουρισμό και όχι μόνο.
Μεγάλο είναι το κοινωνικό οικονομικό και ενεργειακό ενδιαφέρον των θερμών νερών στις Συκιές Άρτας και στα Καβάσιλα της Κόνιτσας όπου η εκμετάλλευση των αντίστοιχων γεωθερμικών πεδίων θα συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη του τόπου μας.
Οι μεγάλες πηγές, οι λίμνες, οι καταρράκτες και τα στενά φαράγγια που σχηματίζουν τα ποτάμια μας αποτελούν μοναδικά μνημεία της φύσης και γεώτοπους μεγάλης περιβαλλοντικής αξίας, η ανάδειξη και η προστασία των οποίων θα πρέπει να είναι στόχος και μέλημά μας.
Τα παραπάνω πλεονεκτήματα δεν θα πρέπει να αποτελούν δεδομένο γιατί το νερό είναι ο πλέον μεταβαλλόμενος φυσικός πόρος και επηρεάζεται άμεσα τόσο από τις κλιματολογικές συνθήκες (βροχόπτωση) όσο και από τις πιέσεις που σε ετήσια βάση υφίστανται τα αποθέματα νερού.
Οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες και τα φαινόμενα ρύπανσης είναι εμφανή σε υπόγειους υδροφόρους και σε αρκετές πηγές και γεωτρήσεις. Η νιτρορρύπανση των υπόγειων υδροφόρων της χερσονήσου της Πρέβεζας είναι σε ανησυχητικά επίπεδα και τα φαινόμενα υφαλμύρυνσης είναι αισθητά σε πολλές παράκτιες περιοχές.
Πολλές καρτεσιανές γεωτρήσεις στο πεδινό τμήμα Άρτας –Πρέβεζας ρέουν επί σειρά ετών χωρίς καμιά εκμετάλλευση. Η επαναπλήρωση των αρτεσιανών υδροφόρων είναι μακροχρόνια διαδικασία.
Πολλές πήγες που βρίσκονται κατάντι οικισμών ή άλλων ρυπογόνων δραστηριοτήτων είναι ακατάλληλες για πόση.
Η ποιοτική υποβάθμιση της λίμνης των Ιωαννίνων έχει δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις τόσο στο ίδιο της το οικοσύστημα όσο και στο υδροσύστημα Τάφρος Λαψίστας -Καλαμάς.
Αλλά και σε πολλές άλλες περιπτώσεις παρατηρούνται σοβαρά προβλήματα από την ρύπανση τόσο στον Λούρο όσο και στα νερά των άλλων ποταμών.
Η αξία του νερού σήμερα πλησιάζει την τιμή του πετρελαίου. Ο συσχετισμός αυτός καταδεικνύει ότι το νερό αποτελεί τον πλούτο της χώρας μας και ειδικότερα της Περιφέρειάς μας. Οφείλουμε να δώσουμε στα παιδιά μας το υδατικό δυναμικό που παραλάβαμε από τους προγόνους μας. Η Παιδεία σήμερα πρέπει να έχει και την περιβαλλοντική διάσταση γιατί η Περιβαλλοντική παιδεία είναι σίγουρα η καλύτερη πρόληψη για να έχουμε επάρκεια νερού αλλά και καλή ποιότητα.