*Τοῦ Χρήστου Δ. Κατσάνου
Τό γεγονός ὅτι οἱ σημερινοί καταναλωτές ἀπαιτοῦν κηπευτικά προϊόντα ἀσφαλῆ καί φρέσκα δέν εἶναι πλέον κάτι πού προκαλεῖ ἐντύπωση. Τά προϊόντα ποιότητας δέν ἀναπτύσσονται ἀπό μόνα τους. Ἀπαιτοῦν μία συγκεκριμένη προσέγγιση πού μάχεται συνεχῶς νά πετύχει τή σωστή ἰσορροπία ἀνάμεσα στό περιβάλλον, τούς ἀνθρώπους καί τήν τιμή (ἀειφορία). Ἡ κοινωνία μᾶς ἐπιμένει οἱ ἐπιχειρηματίες νά φέρουν εὐθύνη γιά τό κληροδότημά μας στίς μελλοντικές γενιές. Οἱ θερμοκηπιακές ἐκμεταλλεύσεις μποροῦν νά ἀπαντήσουν θετικά στίς παραπάνω προϋποθέσεις.
1.0 Τί εἶναι τό θερμοκήπιο;
- Γεωπονική προσέγγιση= Χῶρος ὅπου ἐπικρατοῦν συνθῆκες τῆς 5ης ἐποχῆς δηλαδή μιά ΔΙΑΡΚΗΣ ΑΝΟΙΞΗ!!!
- Οἰκονομική Προσέγγιση= Ἐπιχείρηση Ἐντάσεως Κεφαλαίου & Ἐντάσεως Ἐργασίας (πολλά χρήματα ἐπένδυση/ τ.μ = πολλά χρήματα τζίρος /τ.μ)
- Κατεύθυνση= Ὄχι στή Γεωργία καί στόν παραγωγό ἀλλά στό ΤΡΟΦΙΜΟ καί τόν ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ!!!
2.0 Ἀειφόρες Πρακτικές Θερμοκηπίου
Χρήση μελισσῶν (bombus terrestris) γιά φυσική γονιμοποίηση τῶν ἀνθέων. Αὐτό ὁδηγεῖ σε:
- Λιγότερα ἐργατικά
- Ὁμοιομορφία καρπῶν
- Μεγαλύτερο βάρος καρπῶν
- Περισσότερο ἄρωμα καί καλύτερη γεύση
Ὁλοκληρωμένη Καταπολέμηση Ἐχθρῶν (IPM) μέ τή χρήση ὠφελίμων ἐντόμων γιά τόν ἔλεγχο τῶν ἐχθρῶν μέ ἄμεσα ἀποτελέσματα τήν ἐλάττωση τῶν φππ μέ ἄμεσα ἀποτελέσματα μιᾶς καί οἱ ὠφέλιμοι ὀργανισμοί ἐλέγχουν τούς ἐχθρούς:
- Μείωση τοῦ κόστους παραγωγῆς
- Λιγότερα ἐργατικά
- Μεγαλύτερη παραγωγή μιᾶς καί σέ κάθε ἐφαρμογή τά φυτά μένουν στάσιμα γιά 2-3 ἡμέρες (2* 10 ἐφαρμογές = 20 ἡμέρες λιγότερες συγκομιδή)
- Βελτίωση περιβάλλοντος μιᾶς καί δέν ἐκτοξεύονται στό περιβάλλον χημικές οὐσίες
Ἡ πολιτική καθαριότητας μέσα στό θερμοκήπιο ἐξασφαλίζει τή minimum ἐπαφή τῶν προϊόντων μέ τόν ἀνθρώπινο παράγοντα ἄρα καί μειώνει τίς πιθανότητες διασταυρούμενης μόλυνσης τῶν προϊόντων.
Μεγαλύτερη ἀποτελεσματικότητα στή χρήση νεροῦ μιᾶς καί χρησιμοποιεῖται ἡ στάγδην ἄρδευση. Μάλιστα στήν περίπτωση τῶν ὑδροπονικῶν καλλιεργειῶν μπορεῖ νά ἐπιτευχθεῖ μείωση στήν κατανάλωση νεροῦ καί λιπασμάτων τῆς τάξης τοῦ 60-70% σέ σχέση μέ τίς ὑπαίθριες καλλιέργειες.
Στήν περίπτωση τῶν ὑδροπονικῶν καλλιεργειῶν τό ὑπόστρωμα εἶναι ἀπαλλαγμένο ἀπό ἀσθένειες.
Ὁ ἔλεγχος τοῦ κλίματος ἐπιτρέπει τήν μικρότερη κατανάλωση νεροῦ μιᾶς καί ὑπάρχει ἔλεγχος τῆς ἐξάτμισης σέ σχέση μέ τίς ὑπαίθριες καλλιέργειες. Στήν περίπτωση τῆς ὑδροπονικῆς καλλιέργειας σέ σχέση μέ αὐτή τῶν ὑπαίθριων καλλιεργειῶν μέ τή χρήση τῆς ἴδιας ποσότητας νεροῦ καί λιπασμάτων τά ἀποτελέσματα εἶναι 20-30 φορές μεγαλύτερα ἀπό αὐτά τῶν ὑπαίθριων καλλιεργειῶν.
Δέν χρειάζεται ἀμειψισπορά καί δέν ὑπάρχει διάβρωση ἐδάφους.
Σέ περίπτωση πού ἐφαρμόζεται διοξειδίο τοῦ ἄνθρακα (CO2) αὐτό συνεισφέρει στή μείωση τῶν ἰχνῶν διοξειδίου τοῦ ἄνθρακα (carbon footprints) στό περιβάλλον.
3.0 Ὁλοκληρωμένη Γεωργική Διαχείριση (Integrated Crop Management);
Εἶναι τό σύστημα διαχείρισης τῆς ποιότητας στόν πρωτογενῆ τομέα πού στοχεύει στήν παραγωγή ἀσφαλῶν καί ὑγιεινῶν ἀγροτικῶν προϊόντων, χωρίς ὑπολειμματικότητα φυτοφαρμάκων, μέ ὀρθολογική χρήση νεροῦ καί λιπασμάτων, μέ πλήρως ἐλεγχόμενες καί καταγεγραμμένες διαδικασίες, χωρίς νά διαταραχθεῖ τό περιβάλλον, μέ τήρηση τῶν νομικῶν ἀπαιτήσεων καί τῶν προδιαγραφῶν. Ὁ σκοπός λοιπόν εἶναι ἡ ἄσκηση τῆς γεωργίας μέ ὅρους πού σέβονται τήν ὑγεία καί ἀσφάλεια τοῦ παραγωγοῦ καί τοῦ καταναλωτῆ, τήν ποιότητα τῶν προϊόντων καί ταυτόχρονα προάγουν τό περιβάλλον.
4.0 Ὀφέλη τῆς Πιστοποίησης γιά τόν ΠΑΡΑΓΩΓΟ :
Κάτω ἀπό τό πρίσμα ὅτι ὁ παραγωγός εἶναι ἕνας ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ καί ἡ θερμοκηπιακή ἐκμετάλλευση εἶναι μιά ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ἡ ὁποία ὑπόκεινται στούς ἴδιους κανόνες μέ τίς ἐπιχειρήσεις ἄλλων κλάδων, εἶναι κατανοητό ὅτι ἡ ὁποιαδήποτε ἐπέμβαση στούς συντελεστές παραγωγῆς μπορεῖ νά ἀποφέρει σημαντικά ὀφέλη στήν ἐπιχείρηση.
Πρίν τήν Πιστοποίηση, ὁ σχεδιασμός, ἡ ἐφαρμογή καί ἡ ἐκτέλεση ἑνός Συστήματος Ὁλοκληρωμένης Διαχείρισης (Σ.Ο.Δ.) ἀπό τόν παραγωγό, σημαίνει :
- Τήν παρουσία ἑνός ἐπιστήμονα Γεωπόνου ὁ ὁποῖος καί ἔχει τήν ἀποκλειστικά τήν ἐπίβλεψη τῆς διαχείριση τῆς ἐκμετάλλευσης καί ὁποῖος εἶναι ἐπιφορτισμένος νά ἐπιλύσει ὅλες τίς ἀπαιτήσεις τῶν καλλιεργειῶν (θρέψη, ἄρδευση, φυτοπροστασία, ἐργατικό δυναμικό κλπ), καί ὁ ὁποῖος μαζί μέ τόν ἐπιχειρηματία παραγωγό καταστρώνει ἕνα ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΝΟ ΔΡΑΣΗΣ.
- Ἡ ἐπιχείρηση ἀρχίζει νά ἔχει ἱστορικό (καταγραφή στοιχείων τῆς ἐκμετάλλευσης) τό ὁποῖο εἶναι πολύτιμο κατά τό σχεδιασμό τῆς ἑπόμενης χρονιᾶς.
- Τά προϊόντα διασφαλίζονται ὅτι δέν θά ἔχουν ὑπολείμματα ΦΠΠ (ἀφοῦ δίνονται σωστές ὁδηγίες, γίνονται οἱ σωστές πρακτικές καί διενεργοῦνται ἐσωτερικοί ἔλεγχοι)
- Ἀπό τήν πρώτη χρονιά τά ἔξοδα τοῦ συστήματος ἀποσβένονται μέ τή μείωση τῶν λιπασμάτων, φυτοπροστατευτικῶν προϊόντων, ἐργατικῶν (σωστές ἐπεμβάσεις) κλπ.
Ὅταν πλέον ὁ Παραγωγός προχωρήσει στήν ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ (διενέργεια ἐπιθεώρησης ἐλέγχου ἀπό ἐξειδικευμένο φορέα γιά τήν ἀπονομή Πιστοποιητικοῦ) τότε μπορεῖ νά ἔχει πρόσθετα ὀφέλη ὅπως :
- Τήν ἐμπειρία τοῦ φορέα πού μπορεῖ νά ἀξιολογήσει σωστά ἄν ἡ προσπάθεια εἶναι στή σωστή κατεύθυνση
- Τήν περαιτέρω ἀναγνώριση τόσο ἀπό τήν ὑπόλοιπη ἁλυσίδα ἐμπορίας τοῦ προϊόντος (λαχαναγορά, βιομηχανία μεταποίησης, super markets κλπ) ὅσο καί ἀπό τούς τελικούς καταναλωτές.
- Νά χρησιμοποιήσει τήν Πιστοποίηση ὡς διαβατήριο προσέγγισης νέων ἀγορῶν (Ἑλλάδα ἤ ἐξωτερικό)
- Νά ἀντεπεξέλθει ἐπιτυχῶς στόν ἀνταγωνισμό ἀπό τά εἰσαγόμενα προϊόντα.
- Νά ἔχει τή δυνατότητα νά σχηματίσει ὁμάδα(ἔς) μέ ἄλλους παραγωγούς μέ τήν ἴδια νοοτροπία, ὥστε νά προσεγγίσει νέες ἀγορές ἀλλά καί νά ἀναπτύξει πιό εὐέλικτους τρόπους προμήθειας πρώτων ὑλῶν σέ πολύ ἀνταγωνιστικές τιμές.
Ἡ Πιστοποίηση εἶναι συνώνυμή του Ἐπώνυμου Προϊόντος. Ἡ πιστοποίηση ἔχει στόχο τήν Ἐνδυνάμωση τῆς Ἐμπιστοσύνης τῆς ἐφοδιαστικῆς ἁλυσίδας καί τῶν καταναλωτῶν.
Μέσω τοῦ Πιστοποιητικοῦ ὁ καταναλωτής ἀποδέχεται ὅτι τά Πιστοποιημένα Προϊόντα ἔχουν σχέση μέ :
- ΠΟΙΟΤΗΤΑ
- ΑΣΦΑΛΕΙΑ
- ΣΕΒΑΣΜΟ – ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Ἡ πιστοποίηση ἀπό μόνη της ΔΕΝ μπορεῖ νά ἐπιφέρει Πωλήσεις ἤ ὑψηλότερες τιμές. Τά γεωργικά προϊόντα ἀκολουθοῦν κι αὐτά τούς κανόνες marketing ὅλων των ἄλλων προϊόντων. Ἐπιπροσθέτως χρειάζονται :
- Ἑλκυστική Συσκευασία
- Σταθερή παραγωγή στή μονάδα τοῦ χρόνου
- Logistics
- Προβολή
- Στρατηγική
- Ἐπιμονή
Ἡ Πιστοποίηση ὅμως εἶναι ἕνας δρόμος πού μπορεῖ νά ὁδηγήσει σέ νέες ἀγορές καί νά ἐξασφαλίσει καθεστώς προτίμησης ἀπό τούς καταναλωτές.
Ἡ ἐφαρμογή Πιστοποιημένων Συστημάτων Διαχείρισης Ποιότητας, Ἀσφάλειας καί Περιβάλλοντος στίς γεωργικές ἐκμεταλλεύσεις ἀποτελοῦν καταστάσεις κερδίζω – κερδίζεις (win-win situation) γιά ὅλους τους ἐμπλεκόμενους (Παραγωγό, Γεωπόνο, Ἔμπορο, Ἐξαγωγέα, Λιανέμπορο, Καταναλωτή) καί μποροῦν νά ὁδηγήσουν τά προϊόντα στήν ἀναγνωρισιμότητα καί προτιμησιμότητα ἀπό ὅλη τήν ἐφοδιαστική ἁλυσίδα ἐπιτυγχάνοντας τήν πολυπόθητη προστιθέμενη ἀξία (added value).
5.0 Ἀπαιτούμενα βήματα γιά θερμοκηπιακή ἐκμετάλλευση μέ θετικό οἰκονομικό ἀποτέλεσμα;
- Ἔρευνα ἀγορᾶς, ὥστε νά διαπιστωθεῖ ποιά προϊόντα εἶναι ἑλκυστικά γιά τόν καταναλωτή.
- Ἐκπόνηση ἑνός λεπτομεροῦς Business Plan.
- Ἀξιοποίηση τῶν δυνατοτήτων πού παρέχουν τά νέα ἐπενδυτικά προγράμματα.
- Πιστή τήρηση τοῦ χρονοδιαγράμματος τῆς ὑλοποίησης τῆς ἐπένδυσής του καί πιστή ἐφαρμογή τῶν πληροφοριῶν πού ἔχουν σχέση μέ τήν παραγωγικότητα.
- Ἐφαρμογή ὑδροπονικῆς μεθόδου.
- Ἀξιοποίηση τῆς ἤδη ὑπάρχουσας τεχνογνωσίας, ἀπό ἑλληνικές ἑταιρεῖες συμβούλων.
- Συνεχῆ ἐνημέρωση σέ παραγωγικά θέματα πού ἔχουν σχέση μέ τήν καλλιέργειά του.
- Τυποποίηση τῶν προϊόντων του σέ ἑλκυστικές συσκευασίες.
- Πιστοποίηση τῶν καλλιεργητικῶν πρακτικῶν του.
6.0 Τό μέλλον τῶν προϊόντων θερμοκηπίου
Ὁ δρόμος γιά τήν ἐπιβίωση στό μέλλον τῶν γεωργικῶν ἐπιχειρήσεων στήν πρωτογενῆ παραγωγή περνάει ἀπό τήν ἱκανοποίηση τῶν πελατῶν τους εἴτε αὐτοί εἶναι οἱ τελικοί καταναλωτές, εἴτε αὐτοί βρίσκονται στά διάφορα στάδια τῆς ἐφοδιαστικῆς ἁλυσίδας. Ἡ ἱκανοποίηση τοῦ πελάτη ξεκινᾶ πρῶτα ἀπό τήν κατανόηση τῶν ἀναγκῶν τους.
Ὁ τελικός καταναλωτής ἀπαιτεῖ τά γεωργικά προϊόντα πού φτάνουν στό πιάτο του νά διακρίνονται γιά τήν ἀσφάλεια (καθόλου ὑπολείμματα φυτοπροστστευτικῶν προϊόντων ἤ ἔστω μικρότερα ἀπό τά MRLs, ἀπουσία ἐπιβλαβῶν μικροοργανισμῶν) καί τήν ποιότητα ἀνάλογα μέ τήν ἀξία τούς (value for money) καί αὐτό νά συνοδεύεται μέ κάποιο πιστοποιητικό πού νά ἐξασφαλίζει σέ περίπτωση προβλήματος τήν ἰχνηλασιμότητα μέχρι τό θερμοκήπιο πού παραχθηκε τό προϊόν.
Οἱ ἐνδιάμεσοι φορεῖς τῆς ἐφοδιαστικῆς ἁλυσίδας (λαχαναγορά, λαϊκές ἀγορές, catering, mini markets γειτονιᾶς, supermarkets κλπ) ἐκτός των προαναφερθέντων γιά νά εἶναι ἱκανοποιημένοι ἀπαιτοῦν καί :
- τήν ἀνάληψη τῆς εὐθύνης (product liability) ἀπό τόν παραγωγό σέ περίπτωση προβλήματος
- παραδόσεις προϊόντων στήν ὥρα τους,
- βολικές συσκευασίες ἀνάλογα μέ τίς ἀνάγκες τους,
- ἱκανοποίηση τῆς ἰχνηλασιμότητας σέ κάθε στάδιο
Ἡ θερμοκηπιακή ἐπιχείρηση γιά νά ἐπιβιώσει καί νά ἀποφέρει κέρδη θά πρέπει νά μειώσει τό κόστος τῶν εἰσροῶν τῆς (φυτοπροστστευτικᾶ προιόντα, λιπάσματα, νερό, κατανάλωση ἐνέργειας, ἐργατικά κλπ) καθώς καί νά προχωρήσει πρός τά μπρός τήν ὁλοκλήρωσή της σέ σχήματα πού ἔχουν σχέση μέ τήν ἐμπορία τῶν προϊόντων της.
Τό τρίπτυχο Παραγωγός μέ Κερδοφορία, Εὐχαριστημένος Πελάτης (ἐσωτερικός, ἐνδιάμεσος καί τελικός καταναλωτής), Σεβασμός στό Περιβάλλον, εἶναι πλέον ἀπαίτηση τῆς ἐπιχειρηματικῆς πραγματικότητας.
Η ΕΕ ἔχει ἤδη δρομολογήσει τήν ὑποστήριξη τῆς Ἀειφόρου Ἀνάπτυξης (Sustainable Development) μέ ταυτόχρονη στήριξη τῆς ὑπαίθρου. Προσφάτως ἡ ἀπόφασή της γιά μείωση τῶν ἐπιδοτήσεων, ἔδωσε καί τό ὁριστικό στίγμα γιά τή μείωση τῶν παραγωγῶν στή χώρα μας καί γιά τήν ἀνάπτυξη τοῦ μοντέλου Παραγωγός – Ἐπιχειρηματίας.
Τά Συστήματα Παραγωγῆς πού καλοῦνται νά δώσουν ἀπάντηση σέ ὅλα τα παραπάνω ζητούμενα συγκεντρώνοντας ὅλες τίς σύγχρονες ἀπαιτήσεις Ποιότητας καί Ἀσφάλειας μέ ταυτόχρονη εὐαισθησία γά τό περιβάλλον, εἶναι καί τά Συστήματα Διαχείρισης τῆς Ποιότητας καί Ὁλοκληρωμένης Διαχείρισης τῆς Παραγωγῆς.
Τό διαβατήριο ἐπικοινωνίας τοῦ παραγωγοῦ μέ τήν ὑπόλοιπη ἐφοδιαστική ἁλυσίδα (ἀναγνωρισιμότητα σέ ἐθνικό ἀλλά καί διεθνές ἐπίπεδο) εἶναι ἡ Πιστοποίηση αὐτῶν τῶν Συστημάτων μέ βάση διεθνῆ πρότυπα καί πρωτόκολλα (π.χ. AGRO 2-1&2-2, GLOBALG.A.P. (EUREPGAP), ISO, HACCP, BRC, IFS κλπ ) ἀπό Ἀνεξάρτητους Ἀξιόπιστους Φορεῖς πού νά εἶναι σέ θέση νά ἐγγυηθοῦν τήν πραγματική ὑλοποίηση τῆς παραπάνω δράσης (ἔχοντας φυσικά ἀποδεδειγμένη ἐμπειρία καί ἀνάλογο προσωπικό σέ θέματα Πιστοποίησης).
* Ὁ κ. Χρῆστος Δ. Κατσάνος (katsanos@dkggroup.com) εἶναι Σύμβουλος Ἐπιχειρήσεων καί ἀσχολεῖται μέ τόν κλάδο τῶν θερμοκηπίων πάνω ἀπό 25 χρόνια. Εἶναι Executive Director τοῦ DKG GROUP μέ δραστηριοποίηση στίς Βαλκανικές καί τίς χῶρες τῆς Νοτιανατολικῆς Εὐρώπης σέ ὅλη τήν ἁλυσίδα ἀξίας τῶν θερμοκηπιακῶν προϊόντων. Περισσότερες πληροφορίες στό www.christoskatsanos.com